Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan Osmanlı tarihi dersinin bir bölümüdür. Eğitimci, KPSS sınavlarına hazırlık amacıyla Osmanlı İmparatorluğu'nun duraklama dönemi hakkında detaylı bilgiler vermektedir.
- Video, Osmanlı-Avusturya savaşlarından başlayarak Viyana Kuşatması, Karlofça Antlaşması, Osmanlı-Rus ilişkileri ve duraklama dönemi ıslahatçıları konularını ele almaktadır. Dördüncü Mehmet, Kuyucu Murat Paşa, Genç Osman, Dördüncü Murat, Tarhuncu Ahmet Paşa ve Köprülü Mehmet Paşa gibi önemli devlet adamlarının dönemleri ve faaliyetleri anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca duraklama dönemi ıslahatlarının kişilere bağlı, köklü ve kalıcı olmadığı, devlet politikası halinde uygulanmadığı vurgulanmaktadır. Eğitimci, sınavlarda çıkabilecek önemli tarihsel bilgileri vurgulayarak öğrencilere yardımcı olmayı amaçlamakta ve bir sonraki derste gerileme dönemine geçileceğini belirtmektedir.
- 00:04Osmanlı-Avusturya Savaşları
- Osmanlı duraklama döneminde Osmanlı-Avusturya savaşları, Kanuni döneminde olduğu gibi Macaristan toprakları üzerindeki anlaşmazlıklar nedeniyle yaşanmaktadır.
- İlk yapılan mücadeleler sonucunda Zitvatorluk Antlaşması imzalanmıştır.
- Zitvatorluk Antlaşması'na giden süreçte Haçova Meydan Savaşı yaşanmış, bu savaşı kaybetmek üzereyken geri plandaki insanlar (sofra görevlileri, mutfak görevlileri, deveciler, katırcılar, karakullukçular) kazanı, kepçeyi, satırı, baltayı alarak düşman askerlerine saldırarak kazanmıştır.
- 01:54Zitvatorluk Antlaşması'nın Önemi
- Zitvatorluk Antlaşması'nda Avusturya Arşidükü protokol bakımından Osmanlı Padişahına denk sayılıyor, bu da mütekabiliyet (denklik, karşılıklılık, eşitlik) doğrultusunda bir anlaşmadır.
- Bu antlaşma ile Osmanlı siyasi üstünlüğünü kaybetmiş, ancak askeri üstünlüğü devam etmiştir.
- Haçova Meydan Savaşı birçok kaynağa göre Osmanlı'nın kazandığı son meydan savaşıdır, ancak 1896-1897'de Osmanlı ile Yunanistan arasında Girit sorunu nedeniyle yaşanan Dömeke Meydan Savaşı da Osmanlı'nın kazandığı bir meydan savaşıdır.
- 06:16Savaşların Sonuçları ve Önemli Kişiler
- Haçova Meydan Savaşı'nın kazanılmasında etkili olan III. Mehmet'e "Eğri Fatih" ünvanı verilmiştir.
- Kanije müdafaasında etkili olan Tiryaki Hasan Paşa'ya mareşal rütbesi verilmiştir.
- 1644 Vasvar Antlaşması IV. Mehmet döneminde imzalanmış, bu antlaşma ile Uyvar ve Novigrad kaleleri Osmanlı'ya kalmış, Avusturya Osmanlı'ya savaş tazminatı ödemiştir.
- 08:38Dördüncü Mehmet Dönemi ve Viyana Kuşatması
- Dördüncü Mehmet, altı buçuk yaşında tahta geçen ve annesi Hatice Turhan Sultan'ın devlet yönetimini eline aldığı bir padişahdır.
- Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, hükümdara Viyana'yı ele geçirmek için baskı yaparken, Dördüncü Mehmet gücünün eski seviyesine yaklaştığında Viyana'ya gideceğini söyler.
- Protestan Macarların lideri Tökeli İmre, Avusturya'ya karşı Osmanlı'ya yardım mektubu gönderir ve Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, hükümdarın haberi olmadan Viyana'ya doğru yola çıkar.
- 11:04Viyana Kuşatmasının Sonuçları
- Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Kırım Han'ın kuvvetlerini Tuna Nehri'nin önüne yerleştirerek Viyana'yı kuşatmaya başlar.
- Kuşatma uzadıkça uzar ve kış mevsimi yaklaşınca, Kırım Han Tuna Nehri boyunu boşaltır, bu da Avrupalı devletlerin Avusturya'ya destek çıkmasına neden olur.
- Osmanlı ordusu iki ateş arasında kalır ve İkinci Viyana Bozgunu'na uğrayarak ağır bir mağlubiyet alır.
- 12:45Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın Sonu ve Kutsal İttifak
- Dördüncü Mehmet, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın kellesini isteyerek Belgrad Kalesi'ne cellatlar gönderir ve kellesini bal küfesinin içine koyarak huzuruna çıkarır.
- Avrupa'daki devletler, Osmanlı'nın yenilmesi üzerine Rusya, Lehistan, Malta, Venedik ve Avusturya'dan oluşan Kutsal İttifak oluşturur.
- Osmanlı, Kutsal İttifak devletleriyle Salankamen ve Zenta yenilgilerini alır ve Köprülü Fazıl Mustafa Paşa şehit düşer.
- 15:19Karlofça Antlaşması ve Sonuçları
- Osmanlı, Viyana Kuşatmasından Sakarya Meydan Savaşı'na kadar sürekli toprak kaybeder ve Karlofça Antlaşması'nı imzalamak zorunda kalır.
- Karlofça Antlaşması'nda İngiltere ve Hollanda arabuluculuk yapar ve Osmanlı, Lehistan, Avusturya ve Venedik ile anlaşmayı imzalar.
- Antlaşmada Macaristan, Erdel ve Hırvatistan Avusturya'ya, Podolya ve Ukrayna Lehistan'a, Mora ve Dalmaçya kıyıları Venedik'e verilir ve Avusturya garantör devlet olarak belirlenir.
- 17:13Karlofça Antlaşması'nın Önemi
- Karlofça Antlaşması ile Osmanlı batıda ilk kez büyük toprak kaybına uğrar ve duraklama dönemi biterek gerileme dönemi başlar.
- Viyana Kuşatmasından Karlofça Antlaşması'na kadar olan sürece "Kültürler Savaşı" denir ve ilk kez müzakere ederek bir anlaşma imzalanır.
- Bu anlaşma, Reisülküttaplık makamını ön plana çıkarır ve Karlofça Antlaşması'nın imzalandığı dönemde sadrazam Amcazade Hüseyin Paşa, reisülküttab ise Rami Mehmet Paşa'dır.
- 18:32Osmanlı-Rus Antlaşmaları
- Karlofça Antlaşması'nda Rusya temsilci göndermiş, ancak Osmanlı her devletin üst seviyede temsilci gönderdiğini belirterek Rusya'nın temsilcisinin düşük derecede olduğunu söylemiş.
- 1700 yılında İstanbul Antlaşması imzalanmış ve bu antlaşmayla Rusya'ya Azak Kalesi verilmiş, bu Rusya'ya verilen ilk toprak parçası olmuştur.
- Azak Kalesi'nin Karadeniz'e kıyısı bulunması, Rusya'nın sıcak denizlere inme politikasında ilk aşamayı gerçekleştirmesine ve Karadeniz'e kıyısı bulunan ilk devlet olma özelliğini kazanmasına yardımcı olmuştur.
- 19:43İlk Osmanlı-Rus Antlaşması
- 1700 İstanbul Antlaşması ilk Osmanlı-Rus antlaşması değildir, ilk Osmanlı-Rus antlaşması 1681 Bahçesaray Antlaşması'dır.
- Bahçesaray Antlaşması, Viyana Kuşatması'ndan iki yıl sonra, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın Rusya üzerine Çeh seferinin sonucunda imzalanmıştır.
- Bu antlaşmayla Dinyeper Nehri iki taraf arasında sınır olarak belirlenmiş ve bu ilk Osmanlı-Rus antlaşması olmuştur.
- 21:19Duraklama Dönemi ve İslahatlar
- 17. yüzyıl duraklama dönemi ıslahatları, kaybedilen yerleri geri alma politikasını izlemiştir.
- İslahat, mevcut kurumlarda var olan kurumlardaki yeniliklerdir, inkılap ise kökten değişikliktir.
- Duraklama dönemi ıslahatlarının özellikleri arasında merkezi otoriteyi güçlendirerek yükselme dönemindeki seviyeye ulaşmak amaçlanması, baskı ve şiddet uygulanması, sorunların temeline inilmemesi, ıslahatların kişilere bağlı olması, köklü ve kalıcı olmaması ve devlet politikası halinde uygulanmaması bulunmaktadır.
- 23:55İslahatların Etkileri
- Yapılan yenilikler doğrultusunda çıkarları zedelenenler yeniçeriler ve ulemalar olmuştur.
- Yeniçeriler ve ulemalar ıslahatlara karşı ayaklanmıştır.
- Duraklama dönemi ıslahatçıları hakkında bilgi verilmemiştir.
- 24:10Kuyucu Murat Paşa ve İslahatçılar
- Yeni MEB kitapları Kuyucu Murat Paşa'yı ıslahatçı olarak kabul etmiyor, çünkü birinci Ahmet'in sadrazamlığı yapmış ve Celali isyanlarını şiddet ve baskı yoluyla bastırmış.
- Osmanlı'da ilk planlı ıslahat yapan kişi olarak Genç Osman (İkinci Osman) kabul ediliyor.
- Genç Osman, Fatih'in saray dışından evlenmeyi yasaklamasını deliyor ve dönemin şeyhülislamının kızı ile evleniyor.
- 25:55Genç Osman'ın İslahat Çalışmaları
- Genç Osman'ın yeniçeri ocağını kaldırmak istemesi üzerine, yeniçeri ağası onu Yedikule zindanlarına çağırıp yağlı kementlerle boğarak öldürüyor.
- Genç Osman, yeniçeri ocağını kaldırmak için Memlük diyarlarından savaşçı Türklerden büyük bir birlik oluşturmayı planlıyordu.
- Genç Osman, başkenti Anadolu'nun güvenli bir yerine taşımak istedi çünkü yeniçeriler İstanbul'da ve şehrin güvenliğinden sorumlu olduğu için.
- 27:27Dördüncü Murat ve İslahat Çalışmaları
- Dördüncü Murat, baskı ve şiddet yoluyla isyanları bastırıyor, sorunların temelini tam anlamıyla inmiyor ve dirlikleri hak etmeyenlerin elinden alıyor.
- Dördüncü Murat dokuz yaşında tahta çıkıyor ve annesi Kösem Sultan, tahta oğlunu geçmesini sağlıyor, ancak Murat kafası basmaya başlayınca annesini saraya hapsettiriyor.
- Dördüncü Murat içki ve tütün yasağı getiriyor, kahvehaneleri kapatıyor, dedikoduları önlemek için gereğinden fazla olan yeniçerilerin sayısını azaltıyor ve duraklamanın nedenleri ile ilgili raporlar hazırlatıyor.
- 30:22Dördüncü Murat'ın Kişiliği ve Gücü
- Dördüncü Murat çok ilginç bir karakter ve güçlüymüş, sürekli ağırlık kaldırmış ve elli kiloluk gürzü tek hamlede kaldırıp indirmiş.
- Sarayda Hüseyin Paşa adında bir kişi varmış, bu kişi Dördüncü Murat'ı kemerinden tutup tek eliyle havaya kaldırıp duvardan duvara vurup rahatladığını belirten kaynaklar var.
- Dördüncü Murat, sadrazamının rüşvet yediğini duyunca, rüşvet verenleri bulup elli kiloluk gürzünü tek hamlede kaldırıp sadrazamın kafasına vurarak "rüşvet yiyenin sonu budur" demiş.
- 33:30Dördüncü Murat'ın Kayıkçı Hikayesi
- Dördüncü Murat tedbili kıyafette halkın arasına karışarak yasakları denetlemek istemiş.
- Galata'daki kayıkçıları denetlerken, kayıkçı kendisini tüccar olarak tanıtmış ve padişahın karada içmeyi yasaklaması sayesinde işlerinin açıldığını söylemiş.
- Denizde kayıkçı şarap içerken, Dördüncü Murat kendisini padişah olarak tanıtınca, kayıkçı idam edilmiş.
- 35:22Tarhuncu Ahmet Paşa'nın Sadrazamlığı
- Dördüncü Mehmet tahta çıktığında annesi Hatice Turhan Sultan devlet yönetimini eline almış ve Tarhuncu Ahmet Paşa sadrazam adayı olarak önerilmiş.
- Tarhuncu Ahmet Paşa, has ve zeamet gelirlerinin doğrudan hazineye aktarılmasını sağlamış, denk bütçe hazırlamış ve rüşvet yiyenleri engellemiş.
- Rüşvet yiyenler sahte belgeler hazırlayıp Hatice Turhan Sultan'a iftira atarak Tarhuncu Ahmet Paşa'yı idam ettirmişler.
- 37:29Köprülü Mehmet Paşa'nın Sadrazamlığı
- Köprülü Mehmet Paşa, yaşlı ama tecrübeli bir devlet adamı olarak Hatice Turhan Sultan'ın huzuruna çıkmış.
- Sadrazam olmayı kabul etmeden önce saray devlet işlerine karışmaması, kendi atadığı devlet adamlarıyla çalışması ve şikayet olursa sorgusuz sualsiz idam edilmemesi şartlarını koymuş.
- Köprülü Mehmet Paşa, Anadolu'daki Celali ve İstanbul'daki Yeniçeri isyanlarını bastırmış, Çanakkale Boğazı'ndaki Venedik ablukasını kaldırmış ve ulema arasındaki dini tartışmaları ortadan kaldırmış.
- 39:16Köprülü Ailesi ve Duraklama Dönemi
- Köprülü Mehmet Paşa vefat edince oğlu Fazıl Ahmet Paşa sadrazam olmuş, Fazıl Köprülü Vasvar Antlaşması'nı imzalamış ve Girit'i fethetmiş.
- Köprülü ailesi içinde Fazıl Köprülü, Köprülü Fazıl Mustafa Paşa, Köprülü Mehmet Paşa'nın amcasının oğlu Amcazade Hüseyin Paşa ve bunların damadı Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sadrazam olmuş.
- Bu süreç Osmanlı tarihinde "Köprülü dönemi" olarak adlandırılmış ve "duraklama içinde yükselme dönemi" olarak tanımlanmış.