Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen ve Günay Mehmet adlı bir öğrenci arasında geçen diyaloglarla sunulan tarih dersi formatındadır.
- Video, Osmanlı Devleti'nin 17. yüzyılda yaşadığı duraklama dönemi (klasik dönem) üzerine odaklanmaktadır. İçerik, bu dönemin nedenleri (merkezi otoritenin bozulması, küçük yaşta tahta çıkan padişahlar, saray kadınlarının devlet yönetimine karışması, beşik ulema sisteminin yaygınlaşması, kapitülasyonların yaygınlaşması, idari değişiklikler, askerlerin devlet içindir anlayışını terk etmesi, devşirme kanununa aykırı asker alımı, coğrafi keşifler sonucu ipek ve baharat yolunun önemini kaybetmesi, Avrupa'nın bilimsel ve teknolojik gelişimi, tımar sisteminin bozulması) ve bu dönemde yaşanan önemli siyasi olayları kronolojik olarak ele almaktadır.
- Videoda ayrıca Osmanlı Devleti'nin 17. yüzyılda savaştığı devletler (Venedik, Rusya, İran, Lehistan, Avusturya), Girit kuşatması, Osmanlı-Rus ilişkileri, Osmanlı-İran ilişkileri ve önemli diplomatik anlaşmalar (Gardesaray Antlaşması, Ferhatpaşa Antlaşması, Nasuh Paşa Antlaşması, Sera Antlaşması, Kasrı Şirin Antlaşması, Karlofça Antlaşması, İstanbul Antlaşması) hakkında detaylı bilgiler verilmektedir. Öğretmen, bu bilgilerin sınavlarda nasıl sorulabileceğini de belirterek öğrencilerin sınav hazırlığına yardımcı olmaktadır.
- Osmanlı Devleti'nin Duraklama Dönemi
- Osmanlı Devleti'nin yükselme dönemi sona erdi ve 17. yüzyılda bozulma, yozlaşma (tereddüt ve tagayyür) dönemi başlıyor.
- Duraklama, devletin hiçbir şey yapmadığı anlamına gelmez; en geniş sınırlara burada ulaşılacak.
- Duraklama, gerileme ve dağılma isimlendirmeleri, Osmanlı Devleti yıkıldıktan sonra tarihçiler tarafından daha iyi anlaşılabilmesi için verilen kategorilerdir.
- 01:41Duraklama Döneminin Emareleri
- Merkezi otorite artık eskisi gibi güçlü ve kuvvetli değil.
- Topraklar çok genişlemiş, idari anlamda aksaklıklar ortaya çıkmış.
- Gayrimüslimlerin haklarını savunma ve devlet kurumlarının yorulması durumları var.
- 02:11Doğal Sınırlara Ulaşma ve Sistem Bozuklukları
- Doğal sınırlara ulaşmak, bir devletin gidebileceği en son yerdir ve bu yüzyılda Osmanlı Devleti bu sınırlara ulaşacak.
- Beşikule sistemi getirilmiş, eğitimde "hocanın oğlu hoca" anlayışı yaygınlaşmış, medreselerden pozitif bilimler çıkartılmış.
- Askerlik artık bir maaş kapısı olarak görülüyor, yetenekli padişahlar azalıyor ve çok küçük yaşta padişahlar tahta çıkıyor.
- 03:24Ekonomik ve Siyasi Sorunlar
- Coğrafi keşifler yapılmış, ipek ve baharat yolu önemini kaybetmiş, gümrük gelirleri azalmış.
- Kapitülasyonlar yaygınlaşmış, Avrupa'da Rönesans ve Akıl Çağının başlamasıyla Osmanlı'nın ilerlemesi durmuş.
- Tımar sistemi bozulmuş, iltizam sistemi yaygınlaşmaya başlamış ve anlaşmalar artık aynı şekilde yapılmıyor.
- 04:17Bozulmaların Tespiti ve Avrupa'nın Değişimi
- Bozulmaları önlemek için Murat Koçu Bey'e Kağıt Çelebi Risalesi yazdırılmış.
- Avrupa'da Şahi toplarından daha iyi toplar üretilmeye başlanmış, feodal beylerin kaleleri yıkılmış.
- Eski parçalı Avrupa siyasi tarihi artık tek merkeziyetçi devletlere dönüyormuş.
- 05:22Duraklama Döneminin Nedenleri
- Merkezi otoritenin bozulması ve yetenekli padişahların azalması.
- Saray kadınlarının (Kösem Sultan, Hatice Turhan Sultan) devlet yönetimine karışması.
- Saray masraflarının artması, rüşvet ve iltibasın yaygınlaşması, ganimet gelirlerinin azalması.
- Savaşların uzun sürmesi ve mağlubiyetlerin artması, beşikule sisteminin yaygınlaşması.
- Medreselerden pozitif bilimlerin çıkartılması, kapitülasyonların yaygınlaşması ve sık padişah değişikliği.
- 08:36Osmanlı Devleti'nin Etkilenmesi
- Osmanlı Devleti yönetim yönünden etkilenmiştir; bir padişahın kararları yeni gelen padişah tarafından iptal edilebiliyordu.
- Her padişah değiştiğinde bahşi (günümüzdeki anlamıyla büyük miktarda para) verilmesi, askerlerin padişahın ölümünü dilediği anlamına geliyordu.
- Osmanlı Devleti doğal sınırlara ulaşmış, ordu asker devlet içindir anlayışını terk ederek devleti kendisi için görmeye başlamış, bu da darbeler ve isyanlara yol açmıştır.
- 10:21Ordudaki Değişiklikler
- Orduya devşirme kanunu'na aykırı asker alınması başlamış, Murat II döneminde soytarılar (sihirbazlar) asker edinilmiştir.
- Devşirme kanunu, 8-18 yaş arası çocukları alıp eğitim ettirerek kapıkulu ocaklarını oluşturuyordu.
- Coğrafi keşifler sonucu ipek ve baharat yolunun önemini kaybetmesi, Osmanlı Devleti'nin gümrük gelirlerinin azalmasına sebep olmuştur.
- 12:07Avrupa'nın Gelişimi ve Osmanlı'nın Duraklaması
- Avrupa'da feodalitenin sona ermesi ve merkezi krallıkların kurulması başlamıştır.
- Avrupa'nın bilimsel ve teknolojik olarak gelişmesi, Reform hareketiyle başlayan bu süreçlerin akıl çağına ve sanayi devrimine giden yolunu açmıştır.
- Osmanlı'da tımar sisteminin bozulması ve iltizam sisteminin yaygınlaşması olmuştur.
- 13:27Osmanlı'nın Savaşı Devletleri
- Osmanlı'nın 17. yüzyılda savaştığı devletler arasında Venedik, Rusya, İran, Lehistan ve Avusturya bulunmaktadır.
- Osmanlı-Venedik ilişkilerinde Girit adası 1545'te kuşatmaya başlanıp 1569'da fethedilmiştir, bu 24 yıllık bir kuşatmadır.
- Osmanlı-Rus ilişkileri 1681'de Bahçesaray Antlaşması ile başlamıştır, bu ilk Osmanlı-Rus antlaşmasıdır.
- 15:37Osmanlı ve İran İlişkileri
- Osmanlı ve Safevi İran arasında Sünni ve Şi'i farklılıkları nedeniyle Doğu Anadolu'da mücadeleler olmuştur.
- 1590 yılında Ferhatpaşa Antlaşması imzalanmış, bu sayede Osmanlı Devleti doğuda en geniş sınırlara ulaşmıştır.
- 1639'da Kasrı Şirin Antlaşması imzalanmış, bu anlaşma günümüz Türkiye'nin İran ile sınırını hemen hemen belirlemiştir.
- 18:51İkinci Osman ve Yeniçeri Ocağı
- İkinci Osman 1621 yılında Lehistan ait Hotin Kalesi'ni kuşatırken, yeniçeriler sefer bahşişi isteyince padişah kale alındıktan sonra İstanbul'da bahşişi vereceğini söylemiş.
- Yeniçeriler padişaha güvenemediğinden isteksiz davranınca, Hotin Antlaşması imzalandı ve kuşatma kaldırıldı.
- Bu olaydan sonra fetihlerin mümkün olmayacağını düşünen İkinci Osman, yeniçeri ocağını kaldırmayı düşünmeye başlamış.
- 20:52Osmanlı-Lehistan İlişkileri
- 1672'de Lehistan'a yapılan sefer sonucu Podolya arazisi Osmanlı Devleti'ne geçti.
- Bucaş Antlaşması ile Osmanlı Devleti batıda en geniş sınırlarına ulaştı.
- 21:37Osmanlı-Avusturya İlişkileri
- 18. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin en çok savaştığı devlet Avusturya'dı.
- 1533'te İstanbul Antlaşması'yla Osmanlı sadrazamı Avusturya arşidüküne denk sayıldı ve Orta Avrupa'nın siyasi üstünlüğü Osmanlı'ya geçti.
- 1664'te Zivatora Antlaşması'yla Avusturya kralı Osmanlı padişahına denk sayıldı, bu da Orta Avrupa'nın siyasi üstünlüğünün Osmanlı'dan çıkması anlamına geldi.
- 22:35Haçova Meydan Muharebesi
- 1596'da Haçova Meydan Muharebesi sırasında Osmanlı ordusu bozulup geriye doğru kaçarken, Hoca Sadettin Efendi (şeyhülislam) orduyu geri topladı.
- Muharebe kazanıldı ve Eğri, Estergon ve Kanije kaleleri alındı.
- Kanije Fatih ünvanı sadece Tiryaki Hasan Paşa'ya değil, birçok kişiye de verildi.
- 24:26Osmanlı-Avusturya İlişkileri (Devam)
- 1664'te Zivatora Antlaşması'yla Avusturya arşidükünün Osmanlı padişahına denk olduğu kabul edildi ve Osmanlı'nın Orta Avrupa'daki üstünlüğü sona erdi.
- 1664'ten sonra 1664'e kadar büyük bir savaş olmadı.
- 1664'te imzalanan Vasvar Antlaşması bu yüzyılda Osmanlı'nın son kazançlı anlaşmasıydı.
- 25:39Uyvar Kalesi ve Viyana Kuşatması
- Uyvar Kalesi önünde direnç gösterildiği için "Uyvar Kalesi önünde güçlü bir Türk" deyimi ortaya çıktı.
- 1683'te İkinci Viyana Kuşatması yapıldı, ancak bu sefer de başarı elde edilemedi.
- Kuşatmada Osmanlı ordusunun başında Merzifonlu Kara Mustafa Paşa vardı.
- 28:00Osmanlı'nın Batı'daki Savaşı ve Karlofça Antlaşması
- 1683'te Osmanlı, Avusturya rakibine fırsat vererek diğer devletleri çağırmasına müsaade etmiş, böylece 16 yıllık Viyana kuşatması başarısızlıkla sonuçlanmış.
- 1699'da Kutsal İttifak devletleri (Lehistan, Venedik, Malta, Rusya ve Avusturya) masaya oturmuş ve Osmanlı Devleti'nin batıda ilk büyük çaplı toprak kaybını yaratan Karlofça Antlaşması imzalanmıştır.
- Osmanlı, bu anlaşmayı İngiltere ve Hollanda'nın arabuluculuğunda imzalamış, bu da Osmanlı'nın ilk defa müzakere yoluyla bir anlaşma yapması olmuştur.
- 30:00İstanbul Antlaşması ve Rusya'nın Avantajları
- 1700 yılında Rusya ile yapılan İstanbul Antlaşması, Karlofça Antlaşması'nın devamı olarak imzalanmıştır.
- Rusya, Karlofça Antlaşması'na imza yetkisi bulunmadığı gerekçesiyle katılmamış, ancak bir yıl sonra İstanbul Antlaşması ile Azak Kalesi'ni Osmanlı'dan almıştır.
- Azak Kalesi'nin alınması, Rusya'nın Karadeniz'e inmek için önemli bir üs elde etmesi anlamına gelmiştir.
- 36:04Osmanlı'nın Duraklama Nedenleri
- Osmanlı'nın duraklama girmesinin nedenleri iç ve dış kaynaklı olup, 6 yaşındaki Dördüncü Mehmet'in tahta çıkması gibi iç sebepler ve doğal sınırlara ulaşma gibi dış sebepler bulunmaktadır.
- 1672'de Osmanlı, batıda en geniş sınırlarına ulaşmış, 1662'de ise Avusturya Arşidükü ile Osmanlı Padişahı denk sayılmıştır.
- Karlofça Antlaşması ile Osmanlı Devleti'nin batıda ilk büyük çaplı toprak kaybı gerçekleşmiş, bu anlaşmayı tamamlayan İstanbul Antlaşması ise Rusya ile yapılmıştır.