Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci ve Çiçek adlı öğrencisi arasında geçen, KPSS sınavına hazırlanan öğrencilere yönelik Osmanlı tarihi dersidir. Eğitimci, 33 yaşında bir matematik öğretmeni olarak kendini tanıtmaktadır.
- Video, Osmanlı Devleti'nin duraklama dönemini kapsamlı şekilde ele almaktadır. Duraklama döneminin sebepleri (merkezi otoritenin bozulması, küçük yaşta tahta çıkan padişahlar, saray kadınlarının devlet yönetimine karışması, savaşların uzun sürmesi, eğitim sisteminin değişimi, kapitülasyonlar, tımar sisteminin bozulması), dış ilişkiler (Venedik, Rusya, İran, Lehistan ve Avusturya ile olan savaşlar ve antlaşmalar), iç isyanlar (Celali isyanları, Anadolu isyanları, eyalet isyanları, suhte isyanları) ve 17. yüzyılda gerçekleştirilen islahatlar detaylı olarak anlatılmaktadır.
- Ders, Osmanlı'nın eğitim sistemi ile günümüz eğitim sisteminin karşılaştırılması, Sultan IV. Murat'ın politikaları, Köprülü ailesinin rolü ve Girit'in fethi gibi konuları da içermektedir. Video, Osmanlı Devleti'nin duraklama dönemi sona ermesi ve gerileme dönemi başlaması hakkında bilgilerle sona ermektedir.
- Osmanlı Devleti Duraklama Dönemi
- Osmanlı Devleti'nin duraklama dönemine giriş yapılıyor ve önceki derslerde yükseliş dönemi işlenmiş, soru çözümlerinde %87 başarı elde edilmiş.
- Derslerin devamı ve soru bankasının yakında yayınlanacağı belirtiliyor.
- Osmanlı Devleti'nin duraklama, gerileme ve dağılma dönemleri işlenecek, ardından inkılap dönemi ve Cumhuriyet'in ilanı ele alınacak.
- 01:46Eğitim ve Soru Bankası Hakkında Bilgilendirme
- İzleyicilerin dersleri film izler gibi izlediği ve merakla dinledikleri belirtiliyor, bu tür izleyicilerin daha başarılı olabileceği vurgulanıyor.
- Soru bankasının yakın zamanda satışa sunulacağı ve diğer branşların videolarının da yakında yayınlanacağı söyleniyor.
- Deneme sınavlarının 22'li branş denemesi yerine, sınava uygun 7'li deneme olarak hazırlanacağı ve Ocak ayında yayınlanacağı belirtiliyor.
- 04:45Osmanlı Devleti'nin Duraklama Sebepleri
- Osmanlı Devleti'nin kurulup yükseldikten sonra duraklama, gerileme ve dağılma dönemleri yaşandığı açıklanıyor.
- Duraklama döneminin ilk sebebi merkezi otoritenin bozulması olarak belirtiliyor, padişahın sözünün her yerde geçerli olması devletin güçlenmesinde önemliydi.
- Küçük yaşta tahta çıkan padişahlar, saray kadınlarının devlet yönetimine karışması, saray masraflarının artması, rüşvetin yaygınlaşması ve ganimet gelirlerinin azalması da duraklama sebepleri olarak gösteriliyor.
- 08:30Osmanlı Devleti'nin Duraklama Sebepleri
- Osmanlı Devleti, savaşları kazanamayınca ganimet gelirleri azalmış ve bu durum devletin gelirini düşürmüş, duraklamasına neden olmuştur.
- Girit kuşatması gibi uzun süreli savaşlar (24 yıl) toprakların boş kalmasına, tarımın durmasına ve tımar sisteminin bozulmasına neden olmuştur.
- 09:23Eğitim Sistemindeki Sorunlar
- Osmanlı'da öğretmenin çocuğu doğduğunda doğuştan itibaren öğretmen maaşı bağlanıyordu, bu da çocuklara çalışma motivasyonu vermemekteydi.
- Osmanlı'da medreselerin duvarlarında "bu okulda hiçbir kuşa yüzme, hiçbir balığa uçma öğretilmez" yazısı bulunmaktaydı, yani herkesin yeteneklerine göre eğitimi alabiliyordu.
- Osmanlı'da eğitimde sınıf geçme sistemi yoktu, kitap geçme sistemi vardı; öğrenciler kitapları bitirdikçe sınava giriyor ve başarılı olurlarsa bir sonraki kitaba geçiyorlardı.
- 12:34Osmanlı Devleti'nin Duraklama Sebepleri
- "Alimin çocuğu alim doğar" diğer adıyla beşik ulemalığı sistemi, Osmanlı Devleti'nin duraklamasında ve dağılmasındaki en önemli sebeplerden biri olmuştur.
- Medreselerden pozitif bilimin çıkarılması, çağımızın gerisinde kalmamıza sebep olmuştur.
- Kapitülasyonlar (bir devletin başka bir devlete verdiği ekonomik ve siyasi ayrıcalıklar), Osmanlı Devleti'ne zarar vermiştir.
- 13:47Padişah Değişiklikleri ve Doğal Sınırlara Ulaşma
- Sık sık padişah değişiklikleri yaşanması ve cülus bahşi (padişah değişikliklerinde yeniçerilere verilen bahşiş) sistemi, devleti zorlamıştır.
- Osmanlı Devleti doğal sınırlarına ulaşmış, daha fazla genişleme imkanı kalmamıştır.
- Yeniçeriler merkez ordusu olarak İstanbul'da bulunur, padişaha bağlıdır, sayıları azdır ama özdür ve devşirmedir.
- 15:31Yeniçerilerin Özellikleri
- Yeniçerilerin olmaları için üç kural vardır: 1) Devşirme olmalı, Türk olmamalı, 2) Ek iş yapmamalı, 3) Evlenmemelidir.
- Türk erkeği evlenmeden ve ek iş yapmadan yaşayamaz, bu nedenle yeniçerilerin bu kuralları bozması mümkün değildir.
- Yeniçerilerin Türk olmaması, rüşvet ve yapılanmalardan uzak kalmasını sağlamıştır.
- 18:22Yeniçeri Ocağı ve Osmanlı'nın Duraklaması
- Yeniçeri ocağı ilk kurulduğunda "Ocak devlet içindir" sloganı kullanılmış, ancak Türk yeniçerilerin girmesiyle "Devlet ocak içindir" sloganına dönüşmüştür.
- Türklerin orduya girmesi ve usulsüz asker alımı, Osmanlı Devleti'nin duraklamasına sebep olmuştur.
- Osmanlı'nın ipek ve baharat yolunu kontrol altına alması, Avrupalı devletlerin coğrafi keşifler yapmasına ve ticaret yollarının yön değiştirmesine neden olmuştur.
- 20:49Tımar Sisteminin Bozulması
- Avrupa'nın teknolojik, dini ve bilimsel alanda gelişmesi, Osmanlı Devleti'ne zarar vermiştir.
- Tımar sisteminin bozulmasının en önemli sebebi, savaşlarda tımar sahiplerinin topraklarını boşaltması ve devletin vergi ve ceza kitliyor olmasıdır.
- Osmanlı Devleti'nin duraklama döneminde savaştığı beş devlet vardır: Venedik, Avusturya, Rusya, İran ve Lehistan.
- 22:49Osmanlı Devleti'nin Duraklama Dönemi
- Venedik döneminde Osmanlı Devleti, Akdeniz'deki Girit adasını kuşatma ile Venedik'ten almak istemiştir, ancak kuşatma 24 yıl sürmüş olup bu durum Osmanlı Devleti'nin zayıflamaya başladığını göstermektedir.
- Bu dönemde Osmanlı Devleti ile Rusya arasında ilk kez karşı karşıya gelmiş ve Bahçesaray Antlaşması (Şehrin) adı verilen bir anlaşma imzalamışlardır.
- Osmanlı Devleti'nin duraklama döneminde İran ile imzalanan anlaşmalar: Ferhat Paşa, Nasuh Paşa, Serav ve Kasr-ı Şirin Antlaşmalarıdır.
- 25:26İran İlişkileri ve Sınırlar
- Ferhat Paşa Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin İran ile yaptığı mücadeleler sonucunda imzalanan bir anlaşmadır ve bu antlaşmayla Osmanlı Devleti doğu'da en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
- Kasr-ı Şirin Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin bugünkü doğu sınırlarının %99'unun çizildiği önemli bir anlaşmadır.
- Osmanlı Devleti'nin batıda en geniş sınırlara ulaştığı anlaşma Bucaş Antlaşması'dır.
- 27:32Genç Osman ve Yeniçeri Ocağı
- Osmanlı hükümdarları devşirmeler ile evlenirdi çünkü Türk kızlarıyla evlenirse, aileleri saraya yerleşerek düzeni bozabilirlerdi.
- İkinci Osman (Genç Osman) bu gelenekten saparak dönemin şeyhülislam'ın kızı ile evlenmiş ve Hotin seferine çıkmıştır.
- Yeniçeriler sefer sırasında bahşiş talep etmiş, sefere döndükten sonra ise Genç Osman'ın yeniçerileri kaldıracak olduğunu duyanlar onu yedikule zindanlarına götürüp katledmişlerdir.
- 31:48Avusturya İlişkileri
- Osmanlı Devleti'nin en çok mücadele ettiği ve yaşadığı en büyük sıkıntılarla karşılaştığı devlet Avusturya'dır.
- Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında Haçova Meydan Savaşı yapılmış ve Osmanlı Devleti kazanmıştır.
- İstanbul Antlaşması ile Osmanlı Devleti'nin Avusturya'ya karşı sağladığı üstünlük, 1666 yılında imzalanan Zitvatorok Antlaşması ile sona ermiştir.
- 34:03Viyana Kuşatması
- Osmanlı Devleti'nin Viyana'yı ilk kuşatması Kanuni döneminde olmuş, ancak alamamıştır.
- Bu dönemde ikinci kez Viyana'yı kuşatmış ve ordunun başında Merzifonlu Kara Mustafa Paşa bulunmuştur.
- 34:36İkinci Viyana Kuşatması ve Karlofça Antlaşması
- Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, dindar bir adam olarak Cuma günü, bayramda ve ezan okunurken savaşmamayı tercih etmiştir.
- İkinci Viyana Kuşatması sırasında, Cuma vakti geldiğinde savaşın durması üzerine Avusturya, Haçlılar'ın yardımıyla surları tamir etmiş ve daha sağlam hale getirmiştir.
- Osmanlı ordusu kaçarken, Venedik, Avusturya, Lehistan, Malta ve Rusya'dan oluşan Haçlı ordusu peşine düşmüş, 16 yıl süren bir savaşın ardından Osmanlı Devleti Karlofça Antlaşması'nı imzalamıştır.
- 36:22Karlofça Antlaşması ve Toprak Kayıpları
- Karlofça Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin batıda ilk defa büyük çapta toprak kaybettiği anlaşmadır.
- Osmanlı Devleti, Venedik, Avusturya, Lehistan ve Malta ile birlikte Rusya ile de ayrı bir anlaşma yapmıştır.
- İstanbul Antlaşması ile Osmanlı Devleti, Azak Kalesi'ni Rusya'ya kaybetmiş, böylece Rusya tarihteki ilk kez Karadeniz'e inme imkanı elde etmiştir.
- 40:17Osmanlı Devleti'nde Çıkan İsyamlar
- Osmanlı Devleti'nin duraklama döneminde dört çeşit isyan çıkmıştır: merkez isyanları, Anadolu isyanları (Celali isyanları), eyalet isyanları ve suhte isyanları.
- Merkez isyanları, yani İstanbul isyanları, yeniçeriler tarafından başlatılmıştır.
- Yeniçeriler, devletin tağşiş (paranın değerinin düşürülmesi) politikasına karşı isyan etmişlerdir.
- 43:31Vakayi-i Vak'ası Olayı
- Dördüncü Mehmet döneminde yaşanan Vakayi-i Vak'ası olayında, padişahın gözleri önünde 30 devlet adamı çınar ağaçlarında sallandırılmıştır.
- Bu olay, Osmanlı Devleti'nde merkezi otoritenin azalmış olduğunu ve İstanbul'da asayişin kalmadığını göstermektedir.
- Yeniçeriler, bu olayın ardından genç Osman'ı Yedikule Zindanlarında katletmiştir.
- 46:38Celali İsyanları
- Bozoklu Celal isyanı ağır vergilerden şikayetçi olduğu için çıkartmıştı.
- Celali isyanlarının en önemli sebebi tımar sisteminin bozulmasıydı, bu da savaşların uzun sürmesi, toprakların boş kalması ve halktan haksız yere ağır vergiler alınması nedeniyle gerçekleşiyordu.
- Halk dağa çıktı, devlete karşı isyan etti, güçlenince köydeki halkın malına çöktü ve köydekiler şehre kaçarak "büyük kaçgun" başlamıştır.
- 47:44Tımar Sisteminin Bozulması ve Sonuçları
- Tımar sisteminin bozulmasının en önemli sebebi savaşların uzun sürmesiydi.
- Tımar normalde bir kişiye verilirdi, ancak insanlar o hakkını satmaya başlamıştır.
- Sonuç olarak köyden kente göç başladı, üretim düştü, devlet vergileri arttırdı, devletin gelirleri düştü, boşalan köylerde eşkıyalar yerleşti ve Anadolu'da can ve mal güvenliği kalmadı.
- 48:38Eyalet İsyanları
- 17. yüzyılda Sırp isyanı ve Bulgaristan gibi isyanlar çıkmasına rağmen, bu isyanların Fransız İhtilali'nin etkisiyle alakası yoktu.
- Osmanlı bir politika uyguluyordu, bu politikanın adı istimalet (hoşgörü) politikasıydı ve Osmanlı kendi içinde yaşayan azınlıklara çok iyi davranıyordu.
- İsyancılar "bağımsız olmak istiyorum" diyerek değil, "bize kötü davranışı yöneticilerinize sahip çıkın" diyerek isyan ettiler.
- 50:44Suhte İsyanları
- Osmanlı'da öğrenciye "suhte" veya "softa" denirdi.
- İsyanın sebeplerinden biri torpil, rüşvet ve iltibastı.
- Diğer isyan sebebi, ekonomi bozulduğunda medreselerin öğrencilere tam bakamaması ve öğrencilerin halktan bağış toplamaya başlaması, zamanla haraç kesmeye geçmesiydi.
- 52:3217. Yüzyıl Islahatları
- 17. yüzyıl islahatlarını yapan önemli isimler: Tarhuncu Oğlu Genç Osman, Kuyucu Murat Paşa, IV. Murat, I. Ahmet ve Köprülü Mehmet Paşa ile Köprülü ailesiydi.
- Bu dönem islahatlarının genel özellikleri kişilere bağlı kalınması ve halkın desteği alınmamasıydı.
- Islahatlar kişilere bağlı kaldığı için devamlılık olmadığından başarılı olamadı.
- 54:32Islahatların Başarısızlığı
- Tarih "tekrardan ibarettir" sözünün anlamı, tarihten ders almadığımızda aynı şeyleri yaparsak aynı sonuçlarla karşılaşmaktır.
- Islahatlar başarısız oldu çünkü saray, ulema ve askerler yeniliklere karşı çıktı, Avrupa örnek alınmadı ve baskı ve şiddet yoluyla yapılmaya çalışıldı.
- Tarhuncu Ahmet Paşa, devlete borcu olan üst düzeylerden borç tahsil etmeye çalıştığı için katledildi, Genç Osman ise yeniçerilerle yaşadığı sıkıntı sonrasında katledildi.
- 57:34Osmanlı Devleti'ndeki Siyasi Gelişmeler
- Genç Osman, başkenti Ankara'dan İstanbul'a veya Ankara'dan Anadolu'ya taşımayı düşündü ancak bunu başaramadı.
- Genç Osman, şeyhülislam'ın çok fazla yetkisi nedeniyle onun yetkilerini kısıtlamış ve kayınpederi tarafından ölümü sağlandı.
- Kuyucu Murat Paşa, Tarhuncu Ahmet Paşa ve Hezarfen Ahmet gibi Osmanlı'da kullanılan garip isimlerin anlamı hakkında bilgi verilmiştir.
- 1:03:31Kuyucu Murat Paşa'nın Adının Kökeni
- Kuyucu Murat Paşa'nın adının kökeni, isyanlara karşı uyguladığı şiddetli yöntemlerden gelmektedir; isyancıların kellesini alıp kuyulara atması nedeniyle "Kuyucu" lakapını almıştır.
- Kuyucu Murat Paşa, dönemin en önemli isimlerinden biri olup, lakabı "Bağdat Fatihi"dir ve Bağdat'ı fethetmiştir.
- Saray kadınlarının ülke yönetiminden uzaklaştırdığı, Koçi Bey ve Katip Çelebi gibi isimlere devletin kötü gidişini önlemeye yönelik raporlar hazırlattığı belirtilmiştir.
- 1:04:24IV. Murat Han'ın Yasaları
- IV. Murat Han, gece sokağa çıkma yasağını, alkol ve tütün yasağını uygulamıştır.
- Tütün yasağının uygulanmasının nedeni, insanların içki içip ormanlara gittikten sonra tütünü atarak sürekli yangın çıkarması ve İstanbul'un sürekli yanmasıdır.
- 1:05:21Dört Murat'ın Sandalcı Hikayesi
- Dört Murat alkol ve tütün yasağını uyguluyor ve bazı geceler sivil kıyafetle halkın arasına karışarak yasalara uyulup uymadığını kontrol ediyor.
- Bir gece karşıyaka'ya geçmek için sandala binerken, sandalcı sıradan bir vatandaş olarak ona tütün, şarap ikram ediyor ve fala davet ediyor.
- Dört Murat fala karşı çıkıyor ancak sandalcı onu ikna ediyor ve fal yaparak Dört Murat'ın yeni bir kapıdan şehre gireceğini söylüyor.
- 1:08:27Yeni Kapı Hikayesi
- Dört Murat sandalcıyı affetme şartı olarak şehre hangi kapıdan gireceğini tahmin etmesini istiyor, sandalcı da tahminini kağıda yazıp saklıyor.
- Dört Murat sahile iner inmez sandalcının kellesini vurduruyor, ancak sonra "Yeni Kapı" emri veriyor ve askerler kapıyı açıyor.
- Dört Murat şehre girdikten sonra kağıdı açınca sandalcının "Yeni Kapı" tahminini görüyor ve bu olay sonucunda İstanbul'da Yenikapı adlı bir kapı kuruluyor.
- 1:11:06Taht Kavgaları ve Sistemler
- Birinci Ahmet, taht kavgalarını bitirmek için "Ekber ve Erşat" sistemi uyguluyor: en yaşlı ve en aklı başında olan tahta çıkacak.
- Üçüncü Mehmet döneminde "Kafes Sistemi" geliyor: şehzadeler sancağa gitmeyip sarayda kafes gibi bir odada yaşamaya başlıyorlar.
- Bu sistemler sayesinde tecrübesiz ve psikolojisi bozuk padişahlar yetişmeye başlıyor, bu da Osmanlı Devleti'nin duraklamasına neden oluyor.
- 1:13:54Köprülü Dönemi
- Köprülü Mehmet Paşa sadrazam olurken üç şart koşuyor: bir şey olursa kendisini yargılamadan öldürmeyeceklerini istiyor.
- Köprülü döneminde maliye düzeltilmeye çalışılıyor ve ekonomik hamleler yapılıyor.
- Köprülü Fazıl Ahmet Paşa tarafından 24 yıllık bir kuşatmanın sonucunda Girit alınıyor ve Köprülü ailesi Osmanlı tarihi için çok önemli hale geliyor.
- 1:15:44Osmanlı Devleti'nin Antlaşmaları ve Dış İlişkileri
- Zitvatorrok antlaşması ile Osmanlı Devleti, Avusturya'ya karşı kazandığı üstünlüğü kaybetmiştir.
- 1666 yılında yapılan Zitvatorrok antlaşması sonucu Avusturya, Osmanlı'da protokole denk sayıldı.
- 17. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin gümrük gelirlerinde belirgin bir düşüşün temel sebebi, ticaret yollarının yer değiştirmesidir.
- 1:18:14Eğitim ve Kültürel Gelişmeler
- Osmanlı Devleti'nde eğitim ve kültürel alanda yaşanan beşik ulemamalı (alimin çocuğu alim doğar) gelişmesi ülkenin geri kalmasına neden olmuştur.
- Osmanlı Devleti'nin duraklama dönemine girmesinde merkez otoritenin bozulması, ekonomik sorunlar ve tımar sisteminin bozulması etkili olmuştur.
- Yeniçeri Ocağını kaldırmak isteyen ve yeniçeri tarafından katledilen ikinci Osman'dır.
- 1:19:53İç İsyamlar ve Sosyal Sorunlar
- 17. yüzyılda Osmanlı Devleti'nde çıkan Celali isyanları sonucunda Anadolu'da can ve mal güvenliği kalmamış, köyden kente göçler artmıştır.
- 1656 yılında yaşanan Vaka-i Vakvakiye veya Çınar Ağacı vakası, dördüncü Mehmet'in önünde devlet adamlarının asılmasıyla gerçekleşmiştir.
- Murat'ın alkol, tütün ve kahvehanelerin yasaklanmasının temel sebebi İstanbul yangınlarıdır.
- 1:21:25Osmanlı'nın Duraklama Dönemi
- 17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun duraklama dönemine girmesine yol açan nedenlerden biri "halis halis" (Patron Halil isyanı) değildir, çünkü bu isyan 18. yüzyılda gerçekleşmiştir.
- 1645 yılında Osmanlı tarafından kuşatılan ve 24 yıllık bir kuşatma sonucunda Fazıl Ahmet Paşa tarafından alınan ada Girit adasıdır.
- 17. yüzyılda İran üzerine yaptığı seferler sonucunda Bağdat'ı fetheden padişah dördüncü Murat'tır.