Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Ospan Hoca tarafından "Akademik Kafa Deng" kanalında sunulan, TYT, AYT ve AYT sınavlarına hazırlık amacıyla hazırlanmış bir tarih dersidir.
- Ders, Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarındaki askeri yapısını ve toprak sistemini kapsamlı şekilde ele almaktadır. İlk olarak Anadolu Selçuklu Devleti'nden miras kalan yerel askeri unsurlar ve Orhan Bey döneminde kurulan düzenli birlikler anlatılmakta, ardından toprak sistemi (birlik toprakları, özel topraklar) ve tımar sistemi detaylandırılmaktadır. Son bölümde ise kapıkulu ordusu, devşirme sistemi ve Osmanlı'da asker ihtiyacının karşılanması için uygulanan politikalar açıklanmaktadır.
- Video, konuyla ilgili soru çözümleriyle sonlanmakta ve öğrencilere sınavlarda çıkabilecek önemli konuları vurgulamaktadır.
- 00:06Beylikler Dönemindeki Askeri Güç
- Bu ders, beylikler dönemindeki askeri gücü konu alıyor ve TYT, AYT sınavlarında önemli bir konu olarak değerlendiriliyor.
- Osmanlı Devleti kuruluş yıllarında düzenli bir ordusu yoktu, Türkiye Selçuklu Devleti'nin kültürü üzerine inşa edilecek bir askeri yapı ile karşı karşıyaydı.
- Anadolu Selçuklu Devleti'nden miras kalan "gazian rum", "abdalan rum" ve "bacıyan-ı rum" gibi kavramlar Osmanlı'da da kullanılmaya devam etti.
- 00:48Gazian Rum ve Abdalan Rum
- Gazian rum, Anadolu'daki gaziler ve alp savaşçılarıdır; gönüllüler olarak obanın korunmasına ve beyliğe hizmete adamış kişilerdir.
- Abdalan rum, Horasan erenleri olarak da bilinen, Hoca Ahmet Yesevi ve Hacı Bektaş Veli gibi tarikatların öncülüğünde cihat anlayışıyla hareket eden gençlerdir.
- Abdalanlar, ordunun moralini yükseltmek için tahta kılıçlarla düşmana karşı koşarak düşmanın morali bozulmasını sağlarlardı.
- 03:18Bacı Rum
- Bacı tabiri kadınlar için kullanılır ve Anadolu'ya geldiğimizde her an saldırıya karşı açık yaşayan boylardan bahsedilir.
- Selçuklu Devleti'nin yıkılışıyla birlikte erkeklerin her an savaş halinde olabilmesi, kadınların da erkeklerini destekleme ihtiyacını beraberinde getirmiştir.
- Anadolu'da dünyanın ilk kadın örgütü olarak bilinen Bacı Rum, kadınlar arasındaki işleri organize eder, iyi savaşçı yetiştirir ve gerektiğinde erkeklerle birlikte savaşa katılırdı.
- 04:38Osmanlı'daki İlk Düzenli Birlikler
- Devlet yavaş yavaş büyümeye başlayarak Orhan Bey ile birlikte Rumeli'ye getirilmiş ve Osmanlı Devleti'ndeki ilk düzenli birlikler olan yayalar müsellem (piyade) ortaya çıkmıştır.
- Bu birlikler zamanla azepler (azap) olarak güncellenmiş, gönüllü Türk gençleri arasından seçilmiş ama gönüllü olarak savaşmayacak, maaşlı birlikler olarak beylerbeyi komutasında orduya katılmışlardır.
- Osmanlı'daki askeri teşkilat zamanla çok hızlı büyüyüp kara kuvvetleri, deniz kuvvetleri ve eyalet askerleri gibi farklı gruplara ayrılmıştır.
- 05:52Osmanlı'daki Askeri Yapı
- Osmanlı'daki askeri yapıda en önemli grup eyalet askerleridir; bunların en önemlileri tımarlı sipahilerdir.
- Kapıkulu ordusu, birinci Murat döneminde pençik sistemi oluşturulmuş, devşirme usulüyle asker alınmış ve ulufe (maaş) ve padişah değişikliklerinde culus bahşişi alan bir ordu olarak karşımıza çıkmıştır.
- Osmanlı toprakları iki başlıkta değerlendirilmiştir: miri topraklar (tapusu devlete, işlem hakkı köylüye, vergi geliri devletin gösterdiği kişiye ait olan topraklar) ve mülk topraklar (mülkiyeti şahıslara ait olan topraklar).
- 07:55Toprak Sistemi ve Nakit Maaş
- Miri topraklar içerisinde en önemli grup dirliktir; bir maaş karşılığı olarak devlet görevlilerine verilen topraklardır.
- Osmanlı Devleti'nde nakit maaşı sadece iki zümre almıştır: kapıkulu askerleri ve müderrisler (öğretmenler).
- Onun dışındaki tüm devlet görevlilerine nakit maaş vermemiş padişahlar.
- 08:37Osmanlı Toprak Sistemi
- Padişah ve devlet memurları maaş karşılığı toprak almıştır, bu topraklar "birlik" olarak anılır.
- Birlik toprakları üç başlıkta incelenir: has, zeamet ve tımar.
- Has topraklar, geliri yüzbin akçeden fazla olan ve padişah ve üst dereceli devlet memurlarına ayrılan topraklardır.
- 09:53Toprak Türleri
- Zeamet toprakları, geliri yirmibin akçe ile yüzbin akçe arasında değişen ve orta dereceli memur ve üst dereceli askerlere verilen topraklardır.
- Tımar toprakları, alt dereceli memurlara veya asker yetiştirme karşılığında sipahilere verilen topraklardır.
- Özelleşme konusu, kale muhafızlarına ocaklık, tersane işçilerine maaş, mukatta doğrudan vergi geliri hazineye giden ve iltizam su ile vergileri toplanan topraklardır.
- 10:55Şahıslara Ait Topraklar
- Vakıfta sosyal hizmet kurumlarına ayrılan topraklar vardır.
- Şahıslara ait topraklar iki başlıkta incelenir: öşür toprak ve haraç toprak.
- Öşür, müslümanlardan alınan gelir vergisidir; haraç ise gayrimüslimlerden alınan gelir vergisidir.
- 11:34İltizam ve Müsaadere
- İltizam usulü, devletin nakit para karşılığında vergilerini satmasıdır.
- Devlet iltizam üstüne yöneldikçe topraklara el konulabilmek için bunları vakıflara yöneltmiştir.
- Devletin şahısların topraklarına el koyma sistemine "müsaadere" denmiştir.
- 12:12Tımar Sistemi
- Tımar sistemi, toprakların genişlemesine bağlı olarak Birinci Murat döneminde kurulmuş, Hititlerde, Mısır'da, Perslerde uygulanan ve Büyük Selçuklulardan itibaren ikta adını verdiğimiz askeri ekonomik sistemdir.
- Savaşta ele geçirilen topraklar, savaşta yararlılık gösteren kişilere kendileri gibi asker yetiştirmek karşılığında verilir.
- Tımarlı sipahi, yanında cebeli denilen asker yetiştirir ve Osmanlı ordusunun en kalabalık ve en önemli sınıfıdır.
- 13:32Tımarlı Sipahinin Görevleri
- Tımarlı sipahi savaş döneminde cebeli askerlerle savaşa katılır.
- Barış dönemi görevleri arasında askerlerini eğitmek, bölgenin güvenliğini sağlamak ve merkezi otoriteyi güçlendirmektir.
- Toprağın ekilip biçilmesini sağlar, köylü toprağı sebepsiz yere terk ederse zorla yere getirir ve köylünün göç anarşisi önermesine izin vermez.
- 15:04Tımarlı Sipahinin Sınırlamaları
- Tımarlı sipahi hafta kanunlarda belirtilen oranda vergi alabilir, fazlasını alamaz ve ürün olarak nakit vergi alamaz.
- Ürünü daha uzak pazarlarda satmasını istemez, köylü işkence edemez ve toprak üzerindeki haklarını devredemez.
- Seferlere katılmamazlık edemez, her sefer öncesinde tımar defterleri açılır ve eksik sipahinin toprağı elinden alınır.
- 16:42Tımar Sisteminin Önemi
- Osmanlı Devleti tımar sistemine çok özel önem vermiştir ve yüzyıllar boyunca devletin ayakta kalabilmesini sağlayan en önemli unsur olmuştur.
- Toprakta feodalleşmeye izin verecek bir yapı engellenmiştir.
- Tapu sistemi, devletin ortaçağ Avrupası'ndaki gibi köylülerin üzerinde istediği gücü oluşturmasını engellemek için uygulanmıştır.
- 18:09Kapıkulu Askerleri
- Kapıkulu askerleri, Gazne'de gula ya da bulaman, Selçuklu'da hassa veya bulamba olarak da bilinen ordunun devamı niteliğindedir.
- Kapıkulu'nun kuruluş amaçları: savaşa daima hazır bir ordu bulundurmak, merkezi otoriteyi korumak ve boy beylerinin gücünü kırmaktır.
- Yeniçeriler şehir merkezlerinde elli'şer, yüz'er kişilik birlikler halinde yerleştirilecek ve o bölgedeki güvenlikten sorumlu olacaktır.
- 20:06Osmanlı Kapıkulu Ordusu ve Pençik Sistemi
- Kapıkulu ordusu, Murat döneminde savaşlarda elde edilen esirlerden pençik sistemi doğrultusunda kurulmuştur.
- Pençik sistemi, İslam savaş hukukuna göre savaşta elde edilen ganimetin beşte birinin devlete ait olması prensibine dayanır.
- Zamanla bu orduya devşirme usulü askere alınmaya başlanmıştır.
- 21:15Devşirme Sistemi
- Devşirme sistemi, özellikle Rumeli'deki Hıristiyan çocukların toplanıp Anadolu'daki Türk ailelerin yanında Türk-Islam geleneklerine göre yetiştirilmesidir.
- Her sene devletin alacağı devşirme sayısı üçyüz-beşyüz civarında, en güçlü döneminde bile bin civarındadır.
- Devşirmede sülalesinde hırsız, eşkiya olan çocuklar, cinayete karışmış ailelerden çocuklar ve İstanbul görmüş çocuklar değiştirilmez.
- 22:11Yeniçeri Ocağı ve Eğitim Süreci
- Yeniçeri ocağı'nın temel felsefesi "ocak devlet içindir" olup, yetiştirilen askerler devlete hizmet ederek ölmek üzere yetiştirilir.
- Devşirme çocuklar öncelikle Anadolu'daki ailelerin yanına gönderilir, saraya alınır ve Türk-Islam gelenekleri öğretilir.
- Acemi ocağına getirilen çocuklar, fiziksel ve bireysel faaliyetlerine dayalı olarak yeteneklerine göre yeniçeri, memur veya amca sınıfına ayrılır.
- 23:35Kapıkulu Ordusunun Sınıfları
- Kapıkulu ordusunun en önemli grubu yeniçeridir, piyade olup padişahın çevresinde bulunur ve temel görevleri padişahı sarayı korumaktır.
- İkinci Mehmet (Fatih) tahta çıkışında yeniçeriler bahşiş verilerek susturulmuş ve bu geleneğe dönüşmüştür.
- Kapıkulu ordusunun diğer önemli sınıfları cebeci (silahları yapan), topçu, humbaracı (patlayıcı yapan), lağımcı (tünel kazarak kale duvarlarına ulaşan) ve sakalar (savaşlarda askerlerin içecek ihtiyacını karşılayan)dir.
- 26:36Ahilik Teşkilatı ve Askeri Yapı
- Ahilik teşkilatı, esnaf ve naatlar için mesleki, dini, ahlaki eğitimden farklı olarak askeri talim ve terbiye vermiştir.
- Ahilik Anadolu'da süratle yayılmış, köylerde ve uç bölgelerde büyük nüfusa sahip olmuştur.
- Ahilik teşkilatı hem dini hem ekonomik olmanın yanında askeri bir örgüt olarak karşımıza çıkmıştır.
- 28:08Osmanlı'da Asker İhtiyacının Karşılanması
- Osmanlı Devleti'nin Rumeli'ye geçişinden sonra fetihlerin artmasıyla asker ihtiyacı daha da artmıştır.
- Asker ihtiyacının karşılanması için uygulanan politikalar arasında pençik sistemi, devşirme sistemi, yeniçeri hoca, Türkmen göçlerinin desteklenmesi ve millet sistemi bulunmaktadır.
- Millet sistemi, toplumun Müslüman milleti ve gayrimüslim milleti olarak ayrıştırılması anlamına gelir ve askeri yapıyla bir ilişkisi yoktur.