Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan Osmanlı Devleti'nin yönetim sistemi hakkında kapsamlı bir ders anlatımıdır. Eğitimci, özellikle AYT sınavına hazırlanan öğrencilere yönelik önemli bilgileri vurgulamaktadır.
- Video, Osmanlı Devleti'nde ülke yönetiminin üç ana bölümden oluşmaktadır: İlk olarak Divan-ı Hümayun'un kuruluşu, yapısı ve üyeleri (Defterdar, Kazasker, Reisülküttab, Kaptan-ı Derya, Şeyhülislam) anlatılmaktadır. Ardından Osmanlı Devleti'nin idari sınıfları (Seyfiye, İlmiye, Kalemiye) ve taşra yönetimine geçilmektedir. Son bölümde ise eyalet çeşitleri ve iltizam sistemi (tımar sistemi) detaylı olarak açıklanmaktadır.
- Videoda ayrıca vezirlik makamı, sadrazamlık, nişancılık gibi önemli devlet makamları, Osmanlı Devleti'nin arşiv sistemi ve iltizamın yaygınlaşmasının devletin ekonomisine etkileri gibi konular da ele alınmaktadır. Eğitimci, bu konuların sınavlarda sorulabileceğini belirterek öğrencilere yardımcı olmaktadır.
- Osmanlı Devleti'nde Ülke Yönetimi
- Bu videoda Osmanlı Devleti'nde ülke yönetiminin ikinci videosu, Divan-ı Hümayun, divan üyeleri, yönetici gruplar, et çeşitleri ve iltizam sistemi ele alınacaktır.
- 00:20Divan-ı Hümayun
- Divan-ı Hümayun, devletin önemli işlerin görüşülüp karara bağlandığı bir danışma meclisidir.
- Divan-ı Hümayun Orhan Bey döneminde kurulmuş, devletin sınırları üç kat genişlediği için yönetimi kolaylaştırmak amacıyla oluşturulmuştur.
- Divan-ı Hümayun'un üye sayısı Murat'tan itibaren devletin sınırları genişlemesiyle artış göstermiştir.
- 01:38Divan-ı Hümayun'un Gelişimi
- Fatih Sultan Mehmet döneminden itibaren sadrazamlar Divan-ı Hümayun'a başkanlık etmeye başlamış, bu da divanın önemini kaybetmesi ve sadrazamların etkinliğinin artması anlamına gelmektedir.
- İkinci Mahmut döneminde Divan-ı Hümayun kaldırılmış ve yerine Heyeti Mükala kurulmuştur.
- Divan'dan alınan hükümler mühimme defterlerine yazılır, Osmanlı Devleti yaptığı her şeyi kağıda yazmıştır.
- 03:22Divan Üyeleri
- Vezirlik makamı Orhan Bey döneminde oluşturulmuş, ilk vezir Alaaddin Paşa'dır.
- Birinci Murat döneminden itibaren tek vezir yetmemeye başlamış, vezir sayısı arttırılmıştır.
- Sadrazam, padişahtan sonra devletin ikinci devlet adamıdır, padişahın mutlak vekilidir ve padişahın mührünü taşır.
- 04:39Sadrazamların Önemi
- Sadrazam makamı Birinci Murat döneminde oluşturulmuştur.
- Osmanlı Devleti'nde bazen hükümdar savaşa çıkmayabiliyordu, bu durumda sadrazam orduyu komuta edebilirdi.
- Fatih Sultan Mehmet döneminden itibaren sadrazamlar devşirmeler arasından seçilmiştir, bu da Enderun Mektebi'nin öneminin artmasına neden olmuştur.
- 08:02Sadrazamların Görevleri
- Sadrazamlar önemli devlet adamlarının atamasını gerçekleştirir, örneğin kazasker ve defedar gibi.
- Osmanlı Devleti'ne sadrazam yetişen iki aile vardır: kuruluş dönemindeki Çandarlı ailesi ve duraklama dönemindeki Köprülü ailesi.
- Nişancı, Fatih Sultan Mehmet döneminde oluşturulan bir makamdır, tapu ve kada su işleri ile sorumludur, tımar topraklarını dağıtan kişidir ve padişahın tuğrasını çeker.
- 09:55Osmanlı Devleti'nde Divan Üyeleri
- Defterdarlık makamı Birinci Murat döneminde oluşturulmuş, defterdar hazineden sorumlu ve padişahın malının mutlak vekilidir.
- Kazaskerlik makamı da Birinci Murat döneminde oluşturulmuş, adalet ve eğitim bakanıdır; kadı hakimleri, müderris öğretmenleri atar.
- Reisülküttab dışişleri ile uğraşan bir nevi elçi gibidir ve Osmanlı Devleti'nin Avrupa'ya elçilikler açmaya başlaması onun önemini artırmıştır.
- 13:11Diğer Divan Üyeleri ve Osmanlı Devleti'nin Yapısı
- Kaptan-ı Derya divan'da donanma ve denizle alakalı konularda çağrılır, ilk divan üyesi Barbaros Hayrettin Paşa'dır.
- Şeyhülislam II. Murat döneminde oluşturulmuş, divanda alınan kararların dine uygun olup olmadığı denetlenir ve Osmanlı Devleti teokratik bir devlettir.
- Yavuz Sultan Selim dört sefer yapmış, tüm seferleri için şeyhülislam'dan fetva almıştır.
- 15:15Osmanlı Devleti'nin Sınıfları
- Seyfiye sınıfı idari ve askeri alanda görevlidir: vezir-i azam, vezir, kaptan-ı derya, beylerbeyi, sancakbeyi.
- İlmiye (ulema) sınıfı eğitim, din ve adalet işleri ile sorumludur: şeyhülislam, kazasker, müderris, kadı.
- Kalemiye sınıfı bürokrasi, diplomasi ve mali alandaki görevlidir: defterdar, nişancı, reisülküttab ve katip.
- 16:39Taşra Yönetimi
- Taşra, başkent dışında kalan her yere denir ve devletin sınırları genişledikçe yönetmek zorlaşır.
- Birinci Murat döneminde Rumeli Beylerbeyliği, Birinci Beyazıt döneminde Anadolu Beylerbeyliği kurulmuştur.
- Osmanlı Devleti idari birimler oluşturarak bölgedeki merkezi otoriteyi arttırmıştır.
- 19:01İdari Birimlerin Yapısı
- Osmanlı Devleti'nde idari birimler yukarıdan aşağı: eyalet, sancak, kaza, köy sıralamasındadır.
- Yöneticiler: beylerbeyi, sancakbeyi, kadı, subaşı ve kadıdır.
- Tüm yetki tek kişiye verilmemiş, bölüştürülmüştür ki devlete kafa tutacak bir gücün oluşmasını önlemektir.
- 20:33Siyaset ve Adaletin Ayrılması
- Yönetici ve adaleti sağlayan kişi ayrı kişilerdir, bu siyasetin adalete karışmasını önlemek ve mahkemelerde adil karar çıkmasını sağlamaktır.
- Siyasetle iç içe olursa adil kararlar oluşmaz, bu nedenle kaza haricinde yönetici ile adalet sorumlusu ayrı kişilerdir.
- 21:21Osmanlı Devleti'ndeki Eyalet Çeşitleri
- Osmanlı'da en büyük idari birim olan eyalette tımar sistemi uygulanmadı, iltizam sistemi uygulandı.
- Salyaneli eyaletler, iltizam sisteminin uygulandığı, geliri doğrudan devlet hazinesine aktarılan merkeze uzak eyaletlerdir.
- Salyanesiz eyaletler ise tımar sisteminin uygulandığı, iltizam sisteminin uygulanmadığı merkeze yakın eyaletlerdir.
- 22:50İltizam Sistemi
- İltizam sistemi, uzak bölgelerin vergilerini toplamak için zengin kişilere yıllık vergi toplama hakkının peşin para yoluyla ihale ile satılmasıdır.
- Bu sistemde vergi toplama hakkını elinde bulunduran kişilere mültezim denir ve genellikle uzak eyaletlerde uygulanır.
- İltizam sisteminin yaygınlaşması, devletin acil nakit ihtiyacı ve ekonomisinin bozulduğunun göstergesidir.
- 26:42İltizamın Etkileri
- İltizamın sürekli aynı yerde aynı kişiye verilmesi devlete kafa tutan ayanların oluşmasına sebebiyet olmuştur.
- Ayanlar o kadar güçlenmiş ki artık bölgelerinden vergi toplanmasını ve asker alınmasını önlemeye başlamışlardır.
- Osmanlı padişahı II. Mahmut, ayanların devlete olan bağlılığını arttırmak için Senedi İttifakı imzalayarak ayanlar üzerinde denetim kurmaya çalışmıştır.