Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen tarafından sunulan eğitim dersi formatında olup, ÖSYM sınavlarına hazırlık amacıyla Türk tarihi konularını anlatmaktadır. Öğretmen, öğrencilere sorular yönelterek interaktif bir ders anlatımı sunmaktadır.
- Video, Köktürkler devletinin kuruluşundan başlayarak tarihsel gelişimini, Birinci ve İkinci Köktürk devletlerinin özellikleri, yıkılışı ve Uygur Devleti'nin kuruluşu, başkenti, dini, mimari sanatı, alfabesi ve eğitim sistemi gibi konuları ele almaktadır. Ders, Uygur Devleti'nin Kırgızlar tarafından 840 yılında ortadan kaldırılmasıyla sona ermektedir.
- Videoda ayrıca Köktürk alfabesinin Türk tarihinin ilk milli alfabesi olduğu, Uygur Devleti'nin Maniheizm ve Budizm'in resmi dini haline gelmesi, yerleşik yaşama geçiş, minyatür sanatı ve vakıf teşkilatı gibi önemli tarihsel detaylar da sunulmaktadır.
- 00:20Birinci Köktürkler
- Köktürk kelimesi "göğe ait ilahi Türk" anlamına gelir ve Aşina ailesi, göktengi tarafından görevlendirilen hanedan üyesidir.
- Türk adıyla kurulmuş ilk Türk devleti Birinci Köktürklerdir ve bu devletin ismi içinde Türk kelimesi geçtiği için ulusçu bir anlayışa sahiptir.
- Köktürkler, Orta Asya bölgesinde Avar hakimiyetine son veren Bobin Kağan tarafından Ötüken merkezli kurulmuştur.
- 01:43Ötüken ve Köktürk Devleti
- Ötüken, kutsal kent, kutlu kent, Türk ülkesinin yüreği ve toprak anı olarak adlandırılan bölgedir.
- Ötüken merkezli beş Türk devleti kurulmuştur: Asya Hun, Birinci Köktürkler, İkinci Köktürkler, Uygurlar ve Kırgız Devleti.
- Bobin Kağan, kardeşi İstemi Yabgu ile beraber yönetmiştir ve bu ikili yönetim anlayışı federatif bir yapıya sahiptir.
- 03:26Köktürklerin Dış Politikası
- Köktürkler, Orta Asya İpek Yolu hakimiyeti için Akhunlara karşı Sasanilerden, daha sonra Sasanilere karşı Bizans ile ittifak kurdular.
- Devletlerarası ilişkilerde etnik yapının önemli olmadığı ve devletlerin menfaatine göre değişkenlik gösterdiği görülür.
- Orta Asya'da Bizans ile ilk diplomatik temas kuran ilk Türk devleti Birinci Köktürklerdir.
- 04:55Köktürklerin En Güçlü Dönemi
- Köktürklerin en güçlü dönemi Mukan Kağan dönemidir ve Çin kaynakları Mukan dönemi içinde Çin Seddi dışındaki tüm yerlerin ona ait olduğunu ifade etmektedir.
- Mukan Kağan'dan sonra Tapuka ve İspara Kağan döneminde devlet eski gücünden uzaklaşmıştır.
- Tapuka Kağan, Türk tarihinde Budizm'i kabul eden ilk Türk hakanıdır ve bu teklifi kurultay tarafından reddedilmiştir.
- 06:27Köktürklerin Bağımsızlık Mücadelesi
- Köktürkler Çin hakimiyetinde iken bağımsızlık mücadelesine girmişlerdir ve Türk tarihinin ilk bağımsızlık mücadelesi olmuştur.
- Kürşat, otuzdokuz arkadaşıyla Çin sarayına baskın düzenlemiş ancak hayatını kaybetmiştir.
- Kutluk Kağan, bağımsızlık mücadelesini zaferle sonuçlandırmış ve kendi adını alan ilk Türk devleti olan Kutluk Devleti'ni inşa etmiştir.
- 08:04İkinci Köktürkler
- Kutluk Kağan'ın derleyen, toplayan anlamında İleris ünvanı vardır ve devletin merkezi Ötüken'dir.
- Kutluk Kağan, Çin'e karşı otuz-kırkaltı tane sefer düzenleyerek Çin'i Göktürkler için tehdit olmaktan çıkarmıştır.
- Kutluk Kağan, Türk tarihinin ilk veziri Kaşar Tonyukuk'u atamış ve Tonyukuk sadece Kutluk Kağan'a değil, sonraki hükümdarlara da vezirlik yapmıştır.
- 09:03İkinci Köktürklerin Yönetimi
- Kapgan Kağan, Orta Asya Türklerini ikinci kez bir çatı altında toplamıştır.
- Kurultay, hükümdarın sunmuş olduğu kararları reddetme yetkisine sahiptir ve karar organı gibi faaliyet göstermiştir.
- Bilge Kağan, askeri yönetimi kardeşi Kültegin'e bırakmış ve Köktürk alfabesi ile yazılan Orhun kitabeleri önemlidir.
- 11:35Türk Tarihi ve İlk Yazılı Belgeler
- Türk tarihi ile ilgili ilk yazılı belge, MÖ 318'de yapılmış olan Kuzey Şahıs Antlaşması'dır.
- Köktürk Devleti, Bozkurt ve Ergenekon destanlarına sahiptir ve Yaşar Uygun Bas ve Karluklar İttifakı sonucunda yıkılmıştır.
- Türk toplumları arasında hakimiyet mücadelesi yaşanmasının kanıtı olarak, Türk devletleri Türk toplumları tarafından ortadan kaldırılmıştır.
- 12:34Uygur Devleti'nin Kuruluşu ve Gelişimi
- Uygur Devleti, Türkçe akraba, Çince şahin gibi dolaşan, hücum eden anlamına gelen bir devlettir ve kurucusu Kutluk Bilge Kül Kağan'dır.
- Devletin ilk başkenti Deka Ötüken'den sonra Karabalsagun olmuştur, bu kelimenin anlamı Kaşgarlı Mahmud'a göre "Türk Hakanların Şehri"dir.
- Uygur Devleti siyasi alandan çok kültürel alanda gelişmiştir ve en parlak dönemi Moyen Çor dönemidir.
- 14:19Uygur Devleti'nin Dinsel Dönüşümü
- Talas Savaşları (751) sonrası Uygur Devleti, otorite boşluğundan istifade ederek Moyen Çor tarım havzasını ele geçirmiştir.
- Büyük Kaan, göçebe toplumu yerleşik yaşama geçirmek için Tibet seferine çıkmış ve dönüşünde Marihis ve Budist rahipleri getirmiştir.
- Bögü Kağan zamanında Uygurlar, Maniheizm ve Budizm'i resmi dini hale getirmiş, bu sayede Türk tarihinde yerleşik yaşama geçen ilk Türk toplumu olmuştur.
- 15:52Uygur Devleti'nin Kültürel Gelişimi
- Maniheizm, et yemeyi ve kan dökmeyi haram kılan bir inançtır, bu da temel geçim kaynağının hayvancılıktan tarıma geçmesine sebep olmuştur.
- Uygurlar, yerleşik yaşam sayesinde mimari sanat eserleri yapmış, duvar süsleme sanatı geliştirmiş ve fresk veya fresk goatlı duvar resimleri yapmıştır.
- Uygurlar, kağıt ve matbaayı kullanan ilk Türk devleti olmuştur, bu da kitap, kütüphane ve arşivcilik faaliyetlerinin başlamasına neden olmuştur.
- 17:44Uygur Devleti'nin Alfabesi ve Hukuk Sistemi
- Uygurlar, İran toplumu olan Sotlardan etkilenerek kendi alfabelerini (Uygur alfabesi) oluşturmuşlardır.
- Uygurlar, sözel hukuk kuralı olan töreyi yazılı hale getiren ilk Türk devleti olmuştur ve Karabala, Sagon, Şinasi ve Taryat kitabeleri onlara aittir.
- Uygurlar, Türk tarihindeki ilk örgün eğitimi başlatmıştır, bu da belli bir zaman, mekan ve müfredata bağlı eğitim anlamına gelir.
- 19:23Uygur Devleti'nin Diğer Önemli Özellikleri
- Uygurlar, Türk tarihinin ilk kütüphanesini ve arşivcilik faaliyetini yapmış, minyatür sanatının ilk örneğini veren Türk toplumudur.
- Uygurlar, mimari yapıları süslerken Türk tarihindeki ilk çinicilik faaliyetini de gerçekleştirmiştir.
- Uygurlar, ilk vakıf teşkilatını kurmuş, Türk tiyatrosu ve ortaoyunun ilk örneklerine uygulamış, Moğol hakimiyetine girdikten sonra Moğolların Türkleşmesinde rol oynamışlardır.