Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türk tarihinin en değerli eserlerinden biri olan Orhun Yazıtları hakkında bilgilendirici bir içeriktir. Videoda Kül Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk yazıtlarının tarihi ve içeriği anlatılmaktadır.
- Video, Orhun Yazıtlarının 750'li yıllarda içildiği tahmin edilen, Türklerin bilinen ilk alfabesi olan Orhun alfabesi ile yazılmış yapıtlar olduğunu açıklamaktadır. 1889 yılında Moğolistan'da Orhun Vadisi'nde bulunan yazıtlar, 1893 yılında Danimarkalı devrimci Wilhelm Thomsen tarafından çözülmüştür. Videoda yazıtların içeriği detaylı olarak aktarılmakta, özellikle Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk'un yazıtlarındaki önemli ifadeler ve tarihsel bilgiler paylaşılmaktadır.
- 00:09Orhun Yazıtları'nın Tarihi ve Önemi
- Orhun Yazıtları, 750'li yıllarda içilen ve tarihimizin en değerli eserlerinden biri olan anıtlar, asırlar boyunca doğaya terk edildikten sonra kısa süre önce müzeye alınarak muhafaza edilmeye başlandı.
- Kül Tigin'in yazıtı 732 yılında abisi Bilge Kağan tarafından kardeşi Kül Tigin'in vefatı anısına, Bilge Kağan'ın yazıtı ise 734'te oğlu Tengri Kağan tarafından babasının anısına diktirilmiştir.
- Tonyukuk, Bilge ve Kül Tigin'in babalarına da vezirlik yapmış tecrübeli bir devlet adamıdır ve onun yazdırdıkları Türk tarihinin aydınlatılması açısından önemlidir.
- 01:08Orhun Yazıtları'nın Özellikleri ve Keşfi
- Orhun Yazıtları (Göktürk Yazıtları), Türklerin bilinen ilk alfabesi olan Orhun alfabesi ile Göktürkler tarafından yazılmış yapıtlardır ve sonsuzluğa kadar kalması temennisiyle "bengü taşlar" olarak adlandırılmıştır.
- Yazıtlar 1889 yılında Moğolistan'da Orhun Vadisi'nde bulunmuş, 1893 yılında Danimarkalı Wilhelm Thomsen ve Rus Türkolog Vasili Radlof'un yardımıyla çözülmüş ve aynı yılın 15 Aralık günü Danimarka Kraliyet Bilimleri Akademisi'nde bilim dünyasına açıklanmıştır.
- 1896'da Wilhelm Thomsen, bu yazıları Hz. Muhammed dünyasının soluğunun henüz ulaşmadığı Türk dili ve edebiyatının en eski anıtları olarak tanımlamıştır.
- 02:12Yazıtlardaki Önemli İfadeler
- Azerbaycan'ın para birimi olan manatın arka yüzünde Orhun Yazıtlarından alıntı resmedilmiştir, bu alıntı Bilge Kağan yazıtının doğu yüzünde yer almaktadır.
- Kültigin yazıtının güney yüzünde Türk Hakanı Ötüken Dağları'nda otururken ülkede hiçbir sıkıntı olmayacağını, orduları dört bir yana sevk ettiğini ve en iyi yerin Ötüken Dağları olduğunu belirtmektedir.
- Kül Tigin yazısı doğu yüzünde Türk Hakanlığının nasıl yıkıldığına dair ifadeler içerirken, Kül Tigin'in ölümü üzerine Bilge Kağan'ın söyledikleri ve ona nasıl bağlı olduğu kuzey yüzünde yer almaktadır.
- 04:11Çin Entrikaları ve Türk Hakanlığı
- Bilge Kağan yazıtı kuzey yüzünde Çin entrikalarını gelecek nesillere ders olması açısından günümüze kadar ışık tutmaktadır.
- Tonyukuk yazıtının doğu yüzünde Çin Kaan'ı düşman olarak tanımlamakta ve onunla Kırgız Kaan'ı birlikte Türk Kanuna karşı orduları sevk etmeyi planladıklarını anlatmaktadır.
- Tonyukuk yazıtının doğu cephesinde İleris Kağan'ın ve kendisinin kazanmasının ilde millette yok olmayacağını, kendisinin ihtiyar ve kocadığını ve Türk Bilge Kağan'ı ilinde yazdırdığını belirtmektedir.