Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Osmanlı İmparatorluğu'nda Nizam-ı Cedid hareketinin tarihsel gelişimini anlatan bir eğitim içeriğidir. Videoda Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Sultan III. Mustafa ve Sultan I. Abdülhamid gibi Osmanlı padişahları ile Müteferrika İbrahim Efendi, Ebubekir Rahatı Efendi, Dihkanizade Ubeydullah Kusmani gibi önemli şahsiyetlerin rolü anlatılmaktadır.
- Video, Nizam-ı Cedid kavramının kökeninden başlayarak, III. Selim'in tahta çıkışından sonra gerçekleştirilen kapsamlı reformları kronolojik olarak ele almaktadır. Askeri, idari, mali ve siyasi alanlardaki yenilikler, yeniçerilerin reformu, mühendishanelerin açılması, daimi elçiliklerin kurulması gibi önemli reformlar detaylı şekilde anlatılmaktadır. Ayrıca, bu reformlara karşı çıkan ulemanın tepkileri ve reformları savunmak için yazılan risaleler de videoda yer almaktadır.
- 00:10Nizam-ı Cedid Kavramının Doğuşu
- Nizam-ı Cedid, Viyana Bozgunu ve Osmanlı Kutsal İttifak Savaşları sonrası ortaya atılan "yeni düzen" anlamına gelen bir söylemdir.
- Dönemin sadrazamı Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın icraatları yabancı kroniklerde Nizam-ı Cedid'in ilk şekli olarak yorumlanmıştır.
- Osmanlı literatüründe ilk defa Müteferrika İbrahim Efendi'nin 1731'de Sultan I. Mahmud'a sunduğu "Usulü Hikem Nizamül Ümem" adlı eserde Nizam-ı Cedid tabiri kullanılmıştır.
- 01:20Nizam-ı Cedid'in Başlangıcı
- 1774 yılında padişah III. Mustafa vefat etmiş ve yerine I. Abdülhamid başa geçmiştir.
- III. Selim, diğer şehzadelerin aksine padişah amcası tarafından sıkı tutulmamış, ferah bir şehzadelik yaşamıştır.
- Selim Han tahta çıktığında devlet son derece müşkül durumdaydı; Ruslar Özi'yi zapt etmiş ve katliamlarda bulunmuşlardı.
- 02:33Selim Han'ın Avrupa Araştırmaları
- Selim Han ilk olarak Avrupa'yı tanımak istedi çünkü 1600'lerin sonuna kadar Türklerin gerisinde kalan Batılı devletler, yarım asır gibi kısa bir sürede Osmanlı'yı geçmişlerdi.
- Saltanatının ilk günlerinde Ebubekir Rahatı Efendi'yi Viyana'ya yolladı ve gözlem yapmasını istedi.
- Rahat Efendi, Viyana'da geçirdiği sekiz ay boyunca çeşitli tetkik ve araştırmalar yaptı ve Avusturya'daki askeri sistemi anlatan bir sefaretname kaleme aldı.
- 03:18Nizam-ı Cedid Programının Hazırlanması
- Padişah, Ebubekir Rahatı Efendi'nin eserini inceleyerek kendi görüşlerini katarak bir ıslahat programı oluşturdu.
- Vüzerasından Osmanlı'nın ıslahı hakkında layiha (rapor) istedi ve sadrazam dahil birçok isim özenle hazırladığı layihaları padişaha sundular.
- En büyük sorunun askeri kanatta olduğu tespit edilerek evvela Osmanlı askeriyesinde topyekün bir yenilenmeye gidilmesine karar verildi.
- 04:04Nizam-ı Cedid'in Uygulanması
- Selim Han, İbrahim İsmet Bey başkanlığında on kişilik bir heyet oluşturarak ıslahat programının oluşturulması emrini verdi.
- Askeri konuların yanı sıra idari, mali ve siyasi alanlarda da yapılacak reformları içeren yetmişiki maddelik bir program hazırlandı.
- Baron'da Tağut ve 1794'ten sonra Fransa'dan getirilen uzmanların tavsiyeleri ve gözetimleri altında Nizam-ı Cedid uygulamaları başladı.
- 04:34Askeri Reformlar
- Islahatlara askeriyeden başlandı çünkü girişilen her savaş neredeyse mağlubiyetle neticeleniyordu.
- Avrupa tarzında yeni bir ordunun kurulmasına ve askeriyenin teknik sınıflarının modern gelişmelere uygun olarak tanzimine karar verildi.
- Yeni asker ocağının her türlü denetimini sağlamak için Talimli Asker Nezareti kuruldu ve yeni askeri grup Bostancı Tüfekçisi adıyla kuruldu.
- 05:37Diğer Askeri Yenilikler
- Yeniçerilerin ıslah edilmeye çalışılması bir netice vermedi.
- Top dökümhaneleri ve silahhaneler çağdaşlaştırıldı, humbaracı ve lağımcı ocaklarında düzenlemeler yapıldı.
- Selim Han, Nizam-ı Cedid askeri için Selimiye Kışlası'nı faaliyete geçirecektir.
- 06:08Ekonomik ve Eğitim Reformları
- Nizam-ı Cedid'in uygulanması için gereken parayı karşılamak amacıyla İradi Cedid adıyla yeni bir hazine oluşturuldu.
- 1775'te kurulmuş olan Deniz Mühendishanesi ıslah edildi ve 1795'te Kara Mühendishanesi de açıldı.
- Donanma yeni baştan dizayn edildi, tersaneler genişletildi, gemiler modernleştirildi ve donanmadaki askerler arasında yeni bir hiyerarşik düzen oluşturuldu.
- 06:49İdari ve Ekonomik Yenilikler
- İdari sistem yeniden örgütlendirilmeye çalışıldı; yeni yapılan mülki taksimatla Anadolu ve Rumeli toprakları yirmisekiz eyalete ayrıldı.
- Beylerbeylerinin üç seneden önce değiştirilmemeleri yönünde karar alındı ve memurların düzgün çalışmaları için tedbirler alındı.
- Ulema ile ilgili yeni bir kanun çıkarılarak bu sınıfın ıslahına çalışıldı ve ticari ve iktisadi sahalarda bazı yenilikler yapıldı.
- 07:29Diplomatik İlişkiler
- Nizam-ı Cedid hareketi ile beraber Osmanlı Devleti diğer devletlere daimi olarak elçi göndermeye başladı.
- İmparatorluk, III. Selim'in padişah olduğu bu döneme kadar diğer devletlere daimi olarak elçi ataması yapmamıştı.
- İlk ikametgah elçiliği 1793'te Londra'ya açıldı ve ilk elçi Yusuf Agah Efendi idi; bunu 1797'de Paris, Berlin ve Viyana'da açılan elçilikler takip etti.
- 08:38Ulemanın Muhalefeti ve Propaganda
- Değişim ve yeniliklere en büyük engel, ulemanın "gavur işi" diyerek muhalefet etmesiydi.
- Selim Han, dönemin aydınlarından Nizam-ı Cedid'i savunan risaleler yazmalarını istedi ve özellikle askeri eğitim sisteminde yapılan değişikliklerin İslam'a uygun olduğunun üzerinde duruldu.
- Dihkanizade Ubeydullah Kusmani, "Zebire İkmani, Fitarif, Nizam-ı İlhami ve Fezleke-i Nasihat-ı Kusmani" isimli eserinde savaş ilmini öğrenmenin gereğinden bahsetmiş ve Nizam-ı Cedidi tenkit edenlere ayet ve hadislerle cevap vermiştir.
- 10:24Nizam-ı Cedid'in Avrupa'ya Tanıtılması
- Nizam-ı Cedidi Avrupalılara tanıtmak için yapılan reformlarla ilgili bilgi veren eserlerde yazıldı.
- Dönemin önde gelen bürokratlarından Mahmut Raif, Nizam-ı Cedid'de yapılanları anlatan bir kitap yazdı ve bu eser daha sonra 1798'de Fransızcaya çevrilip basıldı.
- Mühendis Seyyid Mustafa'nın 1803'te Fransızca olarak basılan kitabında da yapılan yenilikler anlatılarak bunların gerekliliği üzerinde durulmaktadır.
- 10:59Sözlü Propaganda
- Reformları anlatmak için yazılan kitapların yanı sıra Nizam-ı Cedid ordusuna yeniçerilerin ve yenilik aleyhtarlarının tepkisini önlemek ve halkın desteğini kazanabilmek amacıyla halk arasında sözlü propaganda yapıldı.
- Propaganda içinde herkesin güvenini kazanmış kişiler kullanıldı ve kahvelerde askeri düzenin gerekliliğini bir takım hikayelerle anlatarak Nizam-ı Cedid propagandası yaptılar.
- Devlet aleyhinde bulunmanın fenalıklarından bahsederek Osmanlı İmparatorluğu'nun büyüklüğünün geçmişte asker ve halkın alınan kararlara saygı göstermeleriyle sağlanabildiğini anlattılar.