Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Mustafa Kemal Paşa'nın liderliğindeki Kurtuluş Savaşı döneminde Türkiye ile Sovyet Rusya arasındaki ilişkileri anlatan tarihsel bir anlatımdır. Videoda Mustafa Kemal, Karabekir Paşa, Halide Edip Hanım, Enver Paşa, Lenin, Ali Fuat Cebesoy, Aralov ve Abilov gibi dönemin önemli siyasi figürleri yer almaktadır.
- Video, Birinci Dünya Savaşı sonrası Osmanlı Devleti'nin işgal altına alınması ve Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkışıyla başlayan Kurtuluş Savaşı'nda Sovyet Rusya ile olan ilişkileri kronolojik olarak anlatmaktadır. 1921-1922 yılları arasında dostluk ve kardeşlik anlaşması, askeri yardımlar, erzak transferleri ve Mustafa Kemal'in Rusya elçileriyle gerçekleştirdiği cephe ziyaretleri detaylı şekilde ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca dönemin milletvekilleri arasında komünizm konusundaki farklı görüşler, Mustafa Kemal'in aslında sosyalist olmadığını ancak milli burjuva ihtilalini idare ettiğini vurgulayan Lenin'in görüşleri ve Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanı ile Mustafa Kemal'in "yurtta barış, dünyada barış" politikası da anlatılmaktadır.
- 00:10Birinci Dünya Savaşı Sonrası Rusya ve Osmanlı
- Birinci Dünya Savaşı'nda ayrı saflarda savaşan Çarlık Rusya ve Osmanlı Devleti, 1905'te halk tarafından tepki çekmeye başlamıştı.
- Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla yaşanan ekonomik kriz ve İngiliz-Fransa'nın desteği vermemesi sonucunda Çar rejimi yıkılmış, Sovyet yanlıları yönetimi ele geçirip Sovyet Rusya'yı kurmuştu.
- Sovyet Rusya'nın ilk işi savaştan çekilerek daha önce yapılan tüm antlaşmaları kamuoyuyla paylaşmak oldu ve bu antlaşmaya göre Osmanlı Devleti birkaç şehirden oluşan küçük bir devlet haline gelecekti.
- 01:06Osmanlı Devleti'nin İşgali ve Direniş
- İlerleyen günlerde yapılan anlaşmanın doğruluğu ortaya çıkınca İngiliz, Fransız, İtalyan, Yunan ve Ermeniler Osmanlı Devleti'ni işgale başlamıştı.
- Padişah ve İstanbul hükümeti gerekli refleksi göstermemiş, fakat Mustafa Kemal önderliğindeki bir grup asker Anadolu'da direniş ateşini yakmak için yola koyulmuştu.
- Mustafa Kemal 19 Mayıs 1919'da Anadolu'da çıkan Türk isyanlarını bastırmak için Samsun'a çıkmış, fakat isyanı bastırmak yerine ateşi büyütmüştü.
- 02:06Kurtuluş Mücadelesi ve Amerika İlişkileri
- Tam bağımsızlık tek gaye olmasına rağmen harekete taraftar toplamak da şarttı ve o günlerin popüler devleti Amerika'ydı.
- Wilson ilkelerine göre hareket edilirse yurt işgalden kurtulabilirdi, fakat Amerika koşulsuz bir yardıma yanaşmıyordu.
- Saray çoktan İngilizlere esir olmuştu, fakat Sivas Kongresi'nde "Tam Bağımsızlık İçin Ya İstiklal Ya Ölüm" yemini edilmiş ve dışarıdan destek alınabilir fakat bağımsızlığa karışmamak şartıyla karar verilmişti.
- 02:50Sovyet Rusya İlişkilerinin Başlangıcı
- Kurtuluş mücadelesi devam ederken Sovyet Rusya ile ilk yakınlaşmalar başlamıştı çünkü Sovyet Rusya'nın da düşmanı, Anadolu Harekatı'nın düşmanlarıyla aynıydı.
- Bolşevikleri devirmek isteyen İngiltere ve Fransa, ülkenin kuzeyine Japonya'yla, Sibirya'ya da ABD ile asker çıkarmıştı.
- Mustafa Kemal gayri resmi olarak Anadolu'dan Enver Paşa'nın amcası Halil Paşa'yı Sovyetlere yollayıp ittifak çalışmaları için yoklama yaptırmıştı.
- 03:41İlk Yardımlar ve İlişkilerin Geliştirilmesi
- Halil Paşa, Ankara Hükümeti adına Çiçerin ve Karahan'la görüşmüş ve ilk yardımları Anadolu'ya ulaştırmıştı.
- Rusya'da olan Enver Paşa da siyasi kulisler yapmakta, Rusların düşüncesini genişçe Mustafa Kemal'e rapor geçmekteydi.
- Halide Edip Hanım, Wilson sınırlarını vermeyenlerin yerine Lenin'i seçtiklerini belirtmişti.
- 04:35Ankara Hükümeti ve Sovyetler Arasındaki İletişim
- Ankara'da Büyük Millet Meclisi açılmış, Mustafa Kemal Sovyet lider Lenin'e ilk mektubunu yazmıştı.
- Mektupta emperyalist hükümetlere karşı saldırı ve mazlum insanların kurtuluşu gayesini hedefleyen Bolşevik Ruslarla mesai ve hareket birliğini kabul ettiklerini belirtmişlerdi.
- İlerleyen günlerde Anadolu'ya gelen yardımlarla Karabekir Paşa'nın eli güçlenmiş ve kimi ortak hareketlerle birlikte kısa zamanda doğuda savaş bitmiş, artık gözler sadece batıya çevrilmişti.
- 06:15Ankara ve Sovyetler Arasındaki Dış İlişkiler
- 11 Mayıs 1920 günü Dışişleri Bakanı Bekir Sami Bey başkanlığındaki bir heyet Moskova'ya gönderildi ve Rus yetkililer de Ankara'ya gelmeye başladı.
- Sovyet yetkililer, Büyük Millet Meclisi temsilcilerine Ermenistan'a Van ve Bitlis'ten bir bölüm verilmeli dediler, buna sert bir karşılık veren temsilciler yardım teklifini elinin tersiyle itmek pahasına rest çekti.
- Mustafa Kemal Paşa, Bekir Sami Bey'e yolladığı talimatla Ermenilere arazi verilmesinin söz konusu olmayacağını bildirmişti.
- 07:00İlişkilerdeki Kriz ve Çözüm
- Mustafa Kemal Paşa, Çiçerin'e yolladığı mektupta Türk ve Rus ulusunun emperyalizme karşı kutsal mücadelesine değinmekte ve doğu uluslarının bağımsızlığı için mücadele eden Rus devrimini kutlamıştı.
- Afyon milletvekili Mehmet Şükrü Bey, "Bizim Rusya la düşmanımızın düşmanı dostumdur düsturundan ileri gelmiştir" diyerek Rusların emperyalistlere karşı durduğunu belirtti.
- Kemal Paşa'nın Çiçerin'e yolladığı mektup sonrası işler yavaş yavaş rayına girmiş, Ruslar isteklerinden vazgeçmiş ve Lenin de yurtlarının bağımsızlığı ve gelişmesi için sarsılmaz bir enerji ile savaşan Türk halkını ve hükümetini kutlamıştı.
- 08:14Komünizm Tartışmaları ve Ankara'nın Taktiği
- O sırada mecliste farklı görüşte birçok kişi komünist olup olmama tartışması yapmaktaydı ve "Hakimiyeti Milliye" gazetesi alttan alta komünist olabiliriz mesajı veriyordu.
- Türkiye'yi Sovyet sisteminin bir parçası yapmak üzere propaganda çalışması yapan Mustafa Suphi ve arkadaşları Anadolu'ya gelmiş fakat aşırılık gösteren tutumları sebebiyle Ankara ve halk tarafından hoş karşılanmamıştı.
- Ankara dayatma şeklinde bir öneriyi kabul etmiyor, komünist olunacaksa "biz istersek oluruz" diyordu.
- 09:43Mustafa Kemal'in Komünist Olma Taktiği
- Mustafa Kemal, Karabekir Paşa'nın Islamiyetle Bolşevizm arasında pek az farkın olduğunu belirtmesine eleştirilen Erzurum mebusu Hüseyin Avni ve birçok vekil tarafından eleştirilmişti.
- Mustafa Kemal, Karabekir Paşa'nın komünist görünmesi vaki olunabilir, memleket ve millet için yararlı bir maksadı siyaseten gerçekleştirmek içindir demişti.
- Mustafa Kemal, yakın arkadaşlarına "Halkımız sosyalizmi kaldıramaz" diyordu ve kendi kurduğu komünist partiyi yönlendirebileceğimiz bir parti olsun, aşırı ileri giden yapılara karşı set görevi görsün diye kurmuştu.
- 10:57Lenin'in Mustafa Kemal Hakkındaki Görüşleri
- Lenin de bu durumun farkındaydı ve Ankara'ya yolladığı elçiye "Mustafa Kemal tabii ki sosyalist değildir, ama iyi bir teşkilat
- 12:22Sovyet Rusya ve Türkiye Arasındaki İlişkiler
- Sovyet Rusya ve Ankara arasındaki en büyük adım, Ali Fuat Cebesoy'un Mustafa Kemal Paşa tarafından Moskova Büyükelçiliğine tayin edilmesiydi.
- 1921'in başlarında gerçekleşen dostluk ve kardeşlik anlaşması, ilişkilerin resmiyet kazanmasını sağlamıştır.
- Anlaşmaya göre Batum Gürcistan'ın yönetiminde kalacak, Türkiye'ye gümrük vergisi ödemeden Batum limanından yararlanma hakkı tanınacak, Boğazlar Türk egemenliğinde olacak ve Kars ile Ardahan kesin olarak Türkler'e bırakılacaktı.
- 13:22İlişkilerdeki Güven Sorunu
- Anlaşmalar yapılmış ve karşılıklı elçiler yollanmış olsa da tam olarak kesin güven ortamı oluşmamıştı.
- Ruslar ve Türkler üçyüz yıldır savaş halindeydi ve Ankara rota değiştirip İngilizlerle anlaşırsa Ruslar bölgede yalnız kalabilirdi.
- Enver Paşa kozunu Ruslar son ana kadar elinde tutmuş, olası bir siyaset değişikliğinde veya mağlubiyette Enver Paşa'yı bölgeye yollayacaklardı.
- 14:01Mustafa Kemal'in Stratejisi
- Mustafa Kemal tam bağımsızlık için oyunu satranç ustası gibi yönetiyordu; Fransızlarla anlaşarak güney cephesini kapatmış, İtalyanlar zaten ilk andan itibaren pasif durumdaydı.
- Sakarya Savaşı'nın kazanılmasıyla güç artık Mustafa Kemal'deydi ve onun yanında olmak gerekliydi.
- Dönüşü olmayan zafer yoluna girilmesiyle birlikte hem siyasi ilişkiler hem de yardımlar zirve yapmıştı, yüzbinlerce ton silah ve cephane İnebolu üzerinden batı cephesine akmaktaydı.
- 14:46Mustafa Kemal'in Demokrasi Anlayışı
- Mustafa Kemal, hükümet şekli konusundaki eleştirilere "Biz bize benzeriz" diyerek cevap vermişti.
- 1921 yılında İngiliz raporları Rus-Türk yakınlaşmasını "bir mantık evliliği" olarak değerlendirmişti.
- 4 Ocak 1922 tarihinde Kemal Paşa, Lenin'e yolladığı mektupta Türkiye'nin Rusya'ya daha yakın olduğunu ve Sovyet Rusya'ya karşı hiçbir anlaşmaya dahil olmayacağını belirtmişti.
- 16:16Rusya'ya Yardım
- Ankara'da o dönemde hem Sovyet Rusya'ya karşı bir tampon görevi görmekte hem de derin bir açlık ve kriz çekmekte olan Sovyet Rusya'ya erzak yollamak taydı.
- Rusya'da kıtlıktan dolayı yüzbinlerce kişi ölmüş, sokaklar ölü insanlarla dolmuştu.
- Mustafa Kemal imzalı 3 Eylül 1921 tarihli bir belgede, memleket dahilinde bulunan bütün depolardan %40'ını milli müdafaa ihtiyaçlarına sarf edilmek üzere hükümet tarafından alınacağını ve bu hububatın Rus milletine hediye edileceğini belirtmişti.
- 17:07Mustafa Kemal'in Rus Elçileriyle Ziyareti
- Mustafa Kemal Paşa, Sovyet Rus Büyükelçisi Aralov ve Azerbaycan Büyükelçisi Abilov ile 28 Mart-4 Nisan 1922 tarihleri arasında Sivrihisar, Çay, Akşehir, İlgın ve Konya'yı kapsayan cephe ve cephe gerisi ziyaretleri gerçekleştirdi.
- Fahrettin Altay, bu ziyaretin elçilerle gerçekleştirilmiş olmasını anlamamıştı, daha sonra anılarında Rusların müşterek savaş teklif ettiğini anlattı.
- Mustafa Kemal, "Benim kuvvetim İzmir'i de İstanbul'da kurtarmak için kafidir" diyerek İngilizlerin boğazlanmak üzere gönderdiği Yunanlıları yeniyor olduklarını belirtti.
- 19:42Büyük Taarruz ve Sonrası
- Bu ziyaretten üç ay sonra başlayan Büyük Taarruz ve Türk ordusunun Mustafa Kemal Paşa önderliğindeki kesin zaferi sonrasında Türkiye'nin Ruslarla olan ilişkisinde çok değişiklik olmamıştır.
- Türkiye Cumhuriyeti ilan edilmiş ve hem Batıyla hem de Doğuyla denge politikasını kendine yol seçmiştir.
- Atatürk hayatı boyunca Sovyet Rusya'yı sürekli anmış, kara gün dostu olarak nitelendirmiştir.