Buradasın
Mustafa Kemal Dönemi Siyasi İnkılaplar ve Türkiye Cumhuriyeti'nin Kuruluşu
youtube.com/watch?v=C3F_3zEGIIsYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir tarih öğretmeni tarafından sunulan eğitim dersi formatındadır. Öğretmen, üniversite mezunu olduğunu belirterek Mustafa Kemal dönemi siyasi inkılapları ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunu anlatmaktadır.
- Video, Mustafa Kemal dönemi siyasi inkılaplarını kronolojik olarak incelemektedir. İlk olarak saltanatın kaldırılması (1 Kasım 1922), TBMM'nin açılması (11 Ağustos 1923), Ankara'nın başkent olması (13 Ekim 1923) ve Cumhuriyet'in ilanı (29 Ekim 1923) ele alınmaktadır. Ardından halifeliğin kaldırılması (3 Mart 1924) ve bunun ardından gerçekleştirilen inkılaplar (Tevhid-i Tedrisat Kanunu, Erkan-ı Harbiye Vekaletinin kaldırılması, Şeriye ve Evkaf Vekaletinin kaldırılması) detaylı olarak anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk dönemlerindeki önemli siyasi figürler, anayasa değişiklikleri, meclis hükümetinden kabine hükümetine geçiş ve cumhurbaşkanının seçimi gibi konular da açıklanmaktadır. Video, bir sonraki derste siyasi partiler dönemine geçileceği bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:10Mustafa Kemal Döneminin İnkılapları
- Bu derste Mustafa Kemal döneminin siyasi, hukuk, ekonomi ve sosyal-kültürel alanındaki inkılapları incelenecektir.
- Kurtuluş Savaşı'nda ülkeyi kurduktan sonra, inkılaplar binanın içini doldurmak gibi bir süreç olarak değerlendirilmektedir.
- Siyasi inkılapların ilk adımı 1 Kasım 1922'de saltanatın kaldırılmasıdır.
- 01:24Saltanatın Kaldırılmasının Sebepleri
- Saltanatın kaldırılmasının ilk sebebi yönetimi tek elde toplamaktır.
- İkinci sebep saltanat rejiminin çağa uymamasıdır; diğer ülkelerde krallık sembolik bir makam olarak kullanılırken, Osmanlı'da padişahlık makamı halk arasında büyük karşıtlık yaratabilirdi.
- Üçüncü sebep kurtuluş savaşı döneminde saltanat makamının olumsuz çalışmaları ve dördüncü sebep cumhuriyet rejiminin önünü açmaktır.
- 04:31Saltanatın Kaldırılmasının Sonuçları
- Saltanatın kaldırılmasının en önemli sonucu Osmanlı'nın resmen sona ermesidir.
- Mustafa Kemal, Osmanlı yandaşlarının olumsuz işler yapabileceğini hesap ederek Vahdettin'i ve ailesini sürgün etmeye karar vermiştir.
- Vahdettin ve ailesi Malta'ya sürülecekti, ancak İngiltere'nin halifelik makamını kontrol altına almak istemesi üzerine Mustafa Kemal, Vahdettin'in halifelik makamını Abdülmecid Efendi'ye vererek onu Türkiye'de halife olarak bırakmıştır.
- 08:08Halifelik ve TBMM
- Halifelik aynı gün kaldırılmamasının sebepleri, halifelik makamının İngiliz denetimine geçmesini engellemek ve halkın henüz hazır olmamasıdır.
- Son Osmanlı şehzadesi Abdülmecid Efendi sürgün edilmeyip son halife ilan edilmiştir.
- 11 Ağustos 1923'te ikinci TBMM açılmış, bu meclis Lozan'a onay vermemiş ve 1927 yılına kadar en fazla inkılap yapan meclistir.
- 10:39Ankara'nın Başkent Olması
- 13 Ekim 1923'te Ankara'nın başkent olması kararlaştırılmıştır.
- Mustafa Kemal Paşa, İsmet İnönü ve 14 vekilin sunmuş olduğu raporu okuyarak Ankara'nın başkent olması gerektiğini belirtmiştir.
- Raporda "Osmanlı Devleti deyince akla gelen şey İstanbul'dur" ifadesi yer almıştır.
- 11:10Ankara'nın Başkent Olması
- Mustafa Kemal, İstanbul'un başkent olarak devam etmesinin yeni bir devlet değil Osmanlı'nın devam etmesi anlamına geleceğini düşünerek başkenti Ankara'ya taşımayı önermiş ve Meclis bunu kabul etmiştir.
- İngiltere, başkentin değişmesini istememiş çünkü Vahdettin'in tekrar geri gönderilip Osmanlı'nın dirilme ümitlerinin ortadan kaldırılmasını engellemek istemiştir.
- Ankara'nın başkent olması, Osmanlı'dan kalan izleri silmek, Milli Mücadele'nin merkezi olması ve TBMM'nin burada olması gibi nedenlerle gerçekleşmiştir.
- 13:52Cumhuriyetin İlanı
- 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet ilan edilmiştir, ancak günümüzde bu tarihi bilenlerin azaldığı belirtilmiştir.
- Cumhuriyetin ilanı öncesinde meclis ve meclis hükümeti sistemiyle ülke yönetiliyordu, meclis başkanı Ali Fethi Okyar'dı.
- Fethi Okyar zamanında bakanlar meclis içerisinden oylama ile seçiliyordu ve iki bakan hariç tüm bakanlar Fethi Okyar'a muhalif kişilerdi.
- 18:13Cumhuriyetin İlanının Hızlandıran Olayı
- Fethi Okyar, Ekim ayının başlarında yaşanan hükümet bunalımından dolayı istifa etmiştir.
- Mustafa Kemal, Amasya Genelgesi'nde cumhuriyet rejimini savunmuş ve 28 Ekim'de "yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz" demiştir.
- Cumhuriyetin ilanı, devlet başkanlığı, adı ve rejimi gibi tartışmaları çözmüş ve Türkiye'nin modern demokratik halini almıştır.
- 20:04Cumhuriyetin İlanının Sebepleri
- Cumhuriyetin ilanının sebepleri arasında devletin başkanı, rejimi ve adı gibi tartışmalara son vermek, halkı yönetime dahil etmek ve modern yönetim anlayışını benimsemek bulunmaktadır.
- 29 Ekim 1923'te Mustafa Kemal Paşa Cumhuriyeti ilan ettiğinde, cumhurbaşkanı, başbakan, meclis başkanı, sağlık bakanı ve genelkurmay başkanı gibi ana kadroları belirlemiştir.
- 21:23Türkiye Cumhuriyeti'nin İlk Dönemindeki Önemli Kişiler
- Amerika'da ilkokul seviyesinde eğitime başlayan öğrencilere ilk öğretilen şey, Amerikan başkanlarının sırasına göre ezber etmektir.
- Türkiye'de 12 tane cumhurbaşkanı vardır: Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü, Celal Bayar, Cemal Gürsel, Cevdet Sunay, Fahri Korutürk, Kenan Evren, Turgut Özal, Süleyman Demirel, Ahmet Necdet Sezer, Abdullah Gül ve Recep Tayyip Erdoğan.
- İlk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa, ilk başbakan İsmet İnönü, ilk meclis başkanı Ali Fethi Okyar'dır.
- 24:53Meclis ve Hükümet Sistemleri
- Cumhuriyetin ilanı öncesinde meclis hükümeti sistemi vardı, sonrasında kabine hükümet sistemine geçildi.
- Meclis hükümeti sisteminde meclis başkanı ve başbakan aynı kişiydi, bakanlar meclis içinde oylama ile seçiliyordu.
- Kabine hükümeti sisteminde meclis başkanı ve başbakan ayrı kişiler olur, bakanlar başbakan tarafından seçilir ve cumhurbaşkanı onaylar.
- 27:54Anayasaya Eklenen Değişiklikler
- Cumhurbaşkanı meclis içindeki vekiller arasından seçilir, dört yıl için bir kereye mahsus seçilir ve gerekirse ikinci kez seçilebilir.
- Başbakan vekiller arasından seçilir ve cumhurbaşkanı onay verir atar.
- Bakanlar başbakan tarafından seçilir ve cumhurbaşkanı onaylar atar.
- Anayasaya "Türkçe resmi dildir", "Başkent Ankara'dır" ve "Din İslam'dır" maddeleri eklendi.
- 31:26Halifeliğin Kaldırılması
- Halifeliğin kaldırılması 3 Mart 1924 tarihinde gerçekleşti.
- Halifeliğin kaldırılmasının sebepleri: halifenin devlet başkanı gibi davranması, elçiler kabul etmesi, son padişah Vahdettin ile mektuplaşması, laikliğe aykırı olması ve daha fazla para harcamasıdır.
- Mustafa Kemal Paşa saltanatı kaldırdığı zaman halifelik makamını kaldırmamıştır, çünkü bu makamın İngilizlerin denetimine geçmesini engellemek ve halkın tepkisini azaltmak için halkın hizmetine hazır değildi.
- 33:28Halifeliğin Kaldırılması
- 3 Mart 1924 tarihinde halifelik kaldırılmış ve bu teklifi sunan kişi Seyit Saffet Bey'dir.
- Seyit Saffet Bey, halifeliğin kaldırılmasının gerekçesini "halifenin fazla para harcamasını" bahane göstererek sunmuştur.
- Son halife Abdülmecid Efendi sürgüne gönderilmiş ve İsviçre'ye gitmiş, orada halifelik makamını kabul etmemiştir.
- 37:17Halifeliğin Kaldırılmasının Sonuçları
- Halifeliğin kaldırılmasıyla Osmanlı kanı taşıyan hiç kimse ülkeden çıkartılmış ve Osmanlı hanedanı tamamen ülkeden çıkarılmıştır.
- Halifeliğin kaldırılması en fazla tepki çeken inkılap olmuştur.
- Mustafa Kemal Paşa, halifeliğin kaldırılmasından önce devletin dini İslamdır maddesini ekleyerek tepkileri yumuşatmaya çalışmıştır.
- 38:21Halifeliğin Kaldırıldığı Gün Yapılan İnkılaplar
- Halifeliğin kaldırıldığı aynı gün Tevhidi Tedrisat Kanunu (öğretim birliği kanunu) çıkarılmıştır.
- Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılmış, orduyu siyasetten ayırmak amacıyla Genelkurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı kurulmuştur.
- Şeriye ve Evkaf Vekaleti kaldırılmış, yerine Diyanet İşleri Başkanlığı kurulmuş ve Rıfat Börekçi tayin edilmiştir.
- Vakıflar devlet kontrolünde olmadığı için Vakıflar Genel Müdürlüğü kurulmuştur.