Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Diyanet ekranlarında yayınlanan "Ev Halinde" programının bir bölümüdür. Programda sunucu, psikolog Gülşah Akçayciris ve Din İşleri Yüksek Kurulu uzmanı Dr. Ülfet Görgül (Ulfet Hoca) konuk olarak yer almaktadır.
- Video, mizaç farklılıklarının aile, evlilik ve toplumda nasıl etkilediği, hoşgörünün önemi ve farklılıklarla başa çıkma stratejileri üzerine odaklanmaktadır. Program boyunca mizaç ve karakter arasındaki farklar, evlilikte mizaç farklılıklarının nasıl karşılanması gerektiği, empati, sabır ve affedici olmanın değerleri, İslam'da bir arada yaşama kültürü ve farklılıkların Allah'ın bir ayeti olduğu vurgulanmaktadır.
- Program ayrıca çocuk yetiştirme, benmerkezci davranışların normal olması, yurt dışında yaşayan çocukların kimlik sorunları ve Ortadoğu'daki terör olayları gibi konuları da ele almaktadır. Konuşmacılar, İslam'da şiddetin yer almadığını, akl-ı selim ve itidal ile hareket etmenin gerekliliğini vurgulayarak, farklılıkların nasıl zenginliğe dönüştürülebileceğini Kur'an'dan örneklerle açıklamaktadır.
- 00:32Mizaç ve Karakter Farklılıkları
- Birlikte yaşamayı kolaylaştıran öğelerin başında ortak fikirler, hedefler, idealler ve kültürel uyum gelir.
- Toplumsal zorunluk olan bir arada yaşama kültürünün ev halinde ele alınacağı belirtiliyor.
- Programda mizaç ve karakter farklılıklarının İslam coğrafyasında, topluluklarda ve dünyada bir arada yaşama kültürünün aile, evlilik ve toplumda etkileri konuşulacak.
- 02:16Mizaç ve Karakterin Tanımı
- Mizaç, karakter ve huy günlük hayatta kullanılan eş anlamlı terimlerdir ve doğaldan, fıtrattan gelir.
- Mizaç ve karakter, kişiliği oluşturan iki boyuttur ve birbirinden ayrılırlar.
- Mizaç kalıtımsal olarak gelen, homojen olan ve değiştiremeyeceğimiz özellikler içerir, ancak karakterle belirli ölçülerde yönetebiliriz.
- 03:40Mizaçın Özellikleri
- Mizaç boyutlarına yenilik arayışı, zarardan kaçınma ve ödüle yatkınlık gibi özellikler dahildir.
- Zarardan kaçınma özelliği belirgin olan kişiler daha hızlı öfkelenebilir ve davranışları kontrol edilmesi zor olabilir.
- Mizaç, kişiliğin alt birimlerini oluşturur ve farklılığın getireceği olumlu ve olumsuz etkileri vardır.
- 04:26Karakter ve Çevre Etkisi
- Karakter, çevreden gelen aile rol modelleri, telkinler ve tepkilerle şekillenir.
- Mizaç ve karakter, kişiliğin olmazsa olmaz unsurlarıdır ve belirli ölçülerde yönetilebilir.
- Mizaç, kişiliğin temelini oluşturan "kolonlar" gibidir; onu değiştirmeye çalışmak yıkıma sebep olabilir.
- 06:17Evlilikte Mizaç Farklılıkları
- Allah, eşler için "onlarla güzel geçin, hoşlanmıyorsanız sabredin" buyurmuştur.
- Evlilik için eş adayıyı doğru tartabilmek ve ölçebilmek önemli bir fırsat sunar.
- Nişanlılık dönemi, evlilik öncesi bir kişinin karşı tarafı doğru değerlendirmesi için fırsat sunar.
- 09:46Evlilikte Uyum ve Erdemler
- Evlilikte dört dörtlük uyum aramak ve karşı tarafı değiştirmeye çalışmak, enerjiyi boşa harcamak anlamına gelir.
- Uzun süreli evliliklerin arkasında fedakarlık, özveri, hoşgörü, sabır, kanaat, sevgi ve merhamet gibi erdemler yatmaktadır.
- Evlilik, fedakarlık, sabır ve birbirine zaman verme gerektiren bir süreçtir.
- 12:26Mizaç ve Karşıdaki Kişiyi Kabul Etme
- Mizaç yaratılıştan gelen ve yaşadığı çevrenin etkisiyle kemikleşmiş bir özellik olup, karşıdaki insanın mizaçını değiştirmeye çalışmak, Allah'ın verdiği bir nimet veya imtihanı değiştirmeye çalışmak anlamına gelir ve bu bir zulüm olabilir.
- İslam'da Hz. Ömer'in celaleti ve Hz. Ebubekir'in mülayimliği gibi farklı mizaçlar birbirini dengeler ve her ikisi de dini hizmette gereklidir.
- Çocuklarda da benzer şekilde, her birinin farklı özelliklere sahip olması normaldir ve onları olduğu gibi kabul etmek, ancak yanlışlarını düzeltebilme ve mizaçlarını hayırda kullanabileceği yere kanalize etme sorumluluğunu yerine getirmek gerekir.
- 14:47İletişim ve Bir Arada Yaşama
- Bir arada yaşama kültürünün en önemli unsurlarından biri iletişimdir ve günümüzde her yerde insanlar kimsenin kendisini dinlemediğinden şikayetçidir.
- İletişim temelde karşılıklı mesaj alışverişi olup, tek yönlü konuşma veya biri çok konuşurken diğeri duygularını dile getiremeyen durumda iletişim yoktur.
- İletişimde konuşan taraf kendini merkeze koyup, karşı tarafı nesneleştirmek (özne-nesne ilişkisi) iletişimsizliğe yol açar.
- 19:08Kimlikler ve İletişim
- Bir kişinin ne kadar fazla kimliği varsa o kişilik o kadar zengindir, ancak kimliklerin doğru yerde ve zamanda kullanılması önemlidir.
- Çekirdek kimlik olarak "kul kimliği" vardır ve bu kimlikten sonra anne-baba, kardeş, eş gibi kimlikler oluşur.
- Meslek kimliklerini (psikolog, öğretmen, doktor) evde kullanmak iletişimi baltalar çünkü eş ve çocuklar bu kimliklerle iletişim kurmak istemez.
- 20:58İletişimsizliğin Nedenleri
- İletişimsizliğin temel nedenlerinden biri kimlikleri yanlış kurgulamak ve kullanmaktır.
- İletişimsizliğin diğer nedeni özne iken karşımızdakini nesneleştirmektir.
- Empati eksikliği de iletişimsizliği besleyen bir sebep olup, karşıdakinin yerine kendimizi koyamıyorsak ve sadece kendi açımızdan bakıyorsak sorun çözme imkanı kalmaz.
- 22:09Hoşgörünün Tanımı ve Önemi
- Hoşgörü, anlayışlı olmak, orta ve dengeli bir yolu takip etmektir.
- Hoşgörülü olabilmek için iç görüye ve güzel görecek bir bakışa ihtiyacımız vardır.
- Aşık Yunus'un "Yaratılanı hoş gördüm" sözü hoşgörünün sevgiden farklı olduğunu göstermektedir.
- 24:02Hoşgörünün Temelleri
- İlk kimliğimiz doğar doğmaz kulluktur, bu nedenle karşıımızdaki kişiyi önce Allah'ın yarattığı bir kuldan bakmalıyız.
- Peygamberimiz Aleyhisselam'ın yumuşak ve affedici olması, dini tebliğ etmesini sağlamıştır.
- Hoşgörünün olmadığı yerde eksik görme, ayıp ve kusur araştırma, yargılama ve gerginlik ortamı oluşur.
- 27:51Hoşgörünün Şartları
- Hoşgörünün olması için önce kendi nefsimizi muhasebeden geçirmek gerekir.
- Suizandan ve önyargılardan uzak durmak, öfkemizi yenebilmek ve affedici olmak önemlidir.
- Sabır, birçok ilişkide en büyük anahtar olup, Hacı Bektaş Veli'nin sözünde de belirtildiği gibi sevgi ve muhabbetle hırslar ve kinler ortadan kalkar.
- 29:46Farklı Mizaçların Bir Arada Yaşaması
- Aslanla ceylan bir arada dost olabilir gibi, farklı karakterlere ve mizaçlara rağmen bir arada yaşayabiliriz.
- Sosyal varlık olarak yaratılmış olduğumuz için farklı kişilerle birlikte yaşamak zorundayız.
- Allah'ın ayetinde belirtildiği gibi, farklı yaratılmış olmak bizim zenginliğimizdir ve ümmetlere ayırdığı, birbirimizle tanışma ve kaynaşma imkanı sağlaması önemlidir.
- 30:56Farklılıklar ve Tahammül
- Günümüz toplumunda farklı dinler, mezhepler ve ideolojilerden insanlarla karşılaşmak yaygın bir durum.
- Ailelerde bile eşler ve çocuklar arasında farklılıklara şahit olunuyor.
- Tahammül sınırının eşiğini yükseltmek için bireylerin kendilerini bilmesi ve tanıması çok önemli.
- 32:47Empati ve Çatışmalar
- Çatışmalar genellikle bireylerin kendilerindeki eksiklikleri diğerlerine yansıttığı zaman ortaya çıkıyor.
- Empati doğuştan geliyor; 3-4 günlük bebekler bir başka bebek ağladığında ağlamaya başlıyor.
- 14 aylık bebekler bile sıkıntı yaşayan yetişkinlere yardım etme davranışı gösteriyor.
- 34:09Empatiyi Bozma ve Sonuçları
- Benmerkezci yetiştirilen çocuklar egosantik olup kendilerini her şeyin ortasına koyuyorlar.
- Empati söndüğünde hüsnü zan, ardından hoşgörü de söner ve bireyler yabancılaşır.
- Kendini bilen bireyler duygularını ayırt edebildiklerinden empatiyi daha kolay yapabiliyorlar.
- 35:47Farklılıklarla Yaşam
- Homojen ortamlardan farklı kültür ve inançlara sahip insanlarla karşılaşmak önemli bir tecrübe olabilir.
- Farklı düşünceleri karşıladığımızda önce dinlemeye ve anlamaya çalışmak gerekir.
- Farklı düşünceleri gerçek değil, sadece birinin düşüncesi olarak değerlendirmek önemli.
- 38:03Hal Dili ve İletişim
- İletişimin %70'i beden dili ile gerçekleşir ve Anadolu erenleri hal dilleriyle insanları etkilemiştir.
- İslam'ın "güzel ahlak" olduğu ve Müslüman'ın "etrafına zarar vermeyen" olduğu vurgulanır.
- Hal dili, içerideki hali dışarıya yansıtmak demektir ve hem aldatmama hem de kendini kandırmama açısından önemlidir.
- 40:27İslam Medeniyetinin Zenginliği ve Farklılıkların Değeri
- İslam medeniyeti çok zengin kültürel öğelere sahip olmasına rağmen, Türkiye'de dominant karakterde, çabuk öfkelenen ve farklı mizaçlara sahip bireyler bulunmaktadır.
- Kur'an'da farklı dillerin, ırkların ve renklerin var olmasının Allah'ın bir ayeti olduğu belirtilmektedir.
- Allah insanın iman konusunda tercihini bırakmakta ve hem peygamber göndererek doğruyu telkin etmekte hem de kişinin seçimini serbest bırakmaktadır.
- 41:58Allah'ın Herkese Eşit Muamelesi
- Allah inkar edenlerin toprağını da güneşle ısıtıyor ve yağmur yağdırıyor, kullarını ayırmamaktadır.
- Hz. Muhammed'in yahudi cenazesine saygı göstermesi ve "bir candı" diyerek herkesin ruhunun Allah'ın emaneti olduğunu vurgulamıştır.
- Bedenimizi canlı tutan ve ayakta tutan şey manadır, toplumları da ayakta tutan ve canlı kılacak olan bir ruha ihtiyacı vardır.
- 43:47Tarihsel Örnekler ve Farklılıkları Zenginliğe Dönüştürme
- Asr-ı Saadette Medine'de çok kültürlü ve dinli bir ortam vardı; Hz. Muhammed gelir gelmez Yahudilere Medine Vesikası imzalayarak güven içinde birlikte yaşamaya devam ettiler.
- Osmanlı döneminde farklı dinlere mensup insanlar (Hristiyan, Yahudi) aynı mahallede, aynı sokakta komşulukta yaptılar ve güven ortamında yaşamaya devam ettiler.
- Farklılıkları zenginliğe dönüştürebilmek için karşı tarafı değiştirmek değil, onu olduğu gibi tanımak, anlayabilmek ve hoşgörüyle bakabilmek gerekir.
- 45:41Çocuklarda Benmerkezcilik ve Gelişimi
- Çocuklar iki-üç yaşlarında benmerkezci olmak normal kabul edilir çünkü bu ilk ergenlik olarak tanımlanan yaşta çocuk kendine benlik sınırı tanımlamaya çalışıyor.
- Bu dönemde prefrontal korteks henüz gelişimini tamamlamamış olduğundan çocuk davranışın sonuçlarını hesaplayamıyor ve sadece kendine bakıyor.
- Çocuğun o yaşlarda benmerkezci olması büyük bir nimettir, büyüdükçe muhakeme ile birlikte empati ve irade gelişir.
- 47:12Çocuklara Hoşgörü ve Özne Olma Eğitimi
- Erken yaşta çocuk davranışının sonucunu hesap edemeyen bireye davranışının hesabını sorup sert yöntemlerle cezalandırmak veya aşırı merhametle nesneleştirerek eğitmek doğru değildir.
- Çocuklar doğar doğmaz bir birey olarak görülüp özne olarak eğitilmelidir, içinde bir kişi ve ruhu vardır.
- Çocuklara hoşgörüyü aşılarken zamanlamayı doğru yapmak ve doğru model olmak gerekir; insanları ötekileştirmek yerine insan-insana ilişki kurmak ve ötekinin farklı düşünme, hissetme ve davranma hakkı olduğunu bilmek önemlidir.
- 50:08Yurt Dışında Yaşayan Çocuklara Yönelik Tavsiyeler
- Yurt dışında yaşayan çocuklarda "ben değeri" anlamında kendini ikincil tanımlama ve nesnelendirme yaygın bir sorundur.
- İnsanın kendi öz değerini Allah'tan kendisine bahşedilmiş bir değer olarak görmesi önemlidir, bu değer başkalarının ne dediğiyle değil, Allah'ın yaratmasıyla gelir.
- Öz değeri doğru verilen bir çocuk dengelerini koruyabilir, değer eksikliği ise birçok problemi beraberinde getirir.
- 51:57Ortadoğu'daki Olaylar ve İslam'ın Gerçek Anlamı
- Müslümanlar tek tip hale getirmeye çalışılıyor, turbeler bombalanıyor, yıkanıyor ve mezarlıklar dozerlerle düzeltiliyor.
- İslami açıdan şiddetle savunulamaz, Müslüman şiddetten yana bir duruşu asla savunamaz veya orada duramaz.
- Müslümanlar itidal, teenni ve akl-ı selim ile hareket etmek durumundadır.
- 53:22İslam'ın Gerçek Anlamı ve Şiddet
- Peygamberimiz, gayesi İslam olmayan bir bayrak altında asabiyete çağırırken veya çarpışırken öldürülürse, bu kişinin ölümü cahiliye üzeredir.
- Müslüman'ın Müslüman'a kanı, canı, malı, ırzı haram kılınmıştır ve küçük çıkarlar ve mezhepsel çatışmalar nedeniyle birbirine kılıç çekmek izah edilemez.
- Şiddet görüntüsünün ne dini ne de referansı dindir, bunun İslam, Kur'an, Peygamber'in yaşantısı ve sünnetiyle bir ilgisi yoktur.
- 54:39Şiddetin Gerçek Nedenleri ve Müslümanların Görevi
- Şiddetin sosyolojik ve patolojik bir okuma ile açıklanması gerekir, yoksulluğun ve cehaletin yetiştirdiği bir ortamda yetişen kimliklerin öfkelerini ve kinlerini mezhep görüntüsü altında sunmalarıdır.
- Ortadoğu'da olup bitenler ve bunun Batı'da İslamofobi olarak kendini gösteren yankısı, İslam'a ve samimi Müslümanlara kesilen bir oyun ve kurgudur.
- Müslümanlara bir arada yaşama kültürü adına önce İslam'da başlayıp sonra dünyaya yayılması açısından büyük bir görev düşmektedir.