Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan tarih dersi formatındadır. Konuşmacı, Milli Mücadele dönemindeki önemli olayları ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin kuruluş sürecini anlatmaktadır.
- Video, Milli Mücadele dönemindeki kongreleri (Kars İslam Şurası, Erzurum Kongresi, Sivas Kongresi, Afyon Kongresi, Pozantı Kongresi) kronolojik olarak ele alarak başlıyor, ardından Misak-ı Milli'nin hazırlanması ve alınması anlatılıyor. Daha sonra İstanbul'un işgali ve 23 Nisan 1920'de TBMM'nin kuruluşu detaylandırılıyor. Son bölümde ise TBMM'nin kurucu ve inkılapçı vasıfları ile karşı çıkan dört ana isyan türü ve TBMM'nin bu isyanlar karşısında aldığı tedbirler açıklanıyor.
- Videoda ayrıca TBMM'nin özellikleri, ilk bakanlar kurulu üyeleri, Hıya Vatanini, İstiklal Mahkemeleri, İrsat Heyetleri, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Anadolu Ajansı'nın kurulması gibi önemli konular da ele alınmaktadır.
- 00:01Milli Mücadele Dönemi Kongreleri
- Milli Mücadele döneminde Türkiye'de Kars İslam Şurası, Erzurum Kongresi, Alaşehir, Balıkesir Kongresi, Sivas Kongresi, Edirne, Lüleburgaz Kongresi, Pozantı Kongresi ve Afyon Kongresi toplanmıştır.
- Kongreler dönemi Kars İslam Şurası ile başlar ve son kongresi Pozantı Kongresi'dir.
- Mustafa Kemal, Erzurum Kongresi, Sivas Kongresi, Afyon Kongresi ve Pozantı Kongresi'ne katılmış, bunlardan Afyon ve Pozantı Kongreleri'ne Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanı olarak katılmıştır.
- 01:17Amasya Görüşmeleri
- Sivas Kongresi'nde İstanbul Hükümeti olan Damat Ferit Ali Galip olayından dolayı haberleşme kesildi, Damat Ferit istifa etti ve yerine Ali Rıza Paşa hükümeti kuruldu.
- 20-22 Ekim 1919'da Amasya Görüşmeleri (Amasya Protokolleri) yapıldı, bu görüşmelerde İstanbul Hükümeti temsil heyetini, Anadolu ve Rumeli Müdafii Milliye Cemiyetlerini tanıdı.
- Amasya Görüşmeleri'nde İstanbul Hükümeti, Erzurum-Sivas Kongresi kararlarını kabul etti, manda hima'yı reddetti ve Paris Barış Konferansı'na katılacak delegeler hakkında uzlaşma sağladı.
- 02:55Meclis-i Mebusan'ın Toplanacağı Yer
- Temsiliyet, Meclis-i Mebusan'ı İstanbul dışında bir yerde toplamak istedi çünkü İstanbul güvenlik altında değildi, ancak İstanbul Hükümeti bu teklifi kabul etmedi.
- İstanbul Hükümeti, Kanuni Esasi'ne göre Meclis-i Mebusan'ın başkenti İstanbul'da toplanması gerektiğini belirtti.
- İstanbul Hükümeti ile Temsiliyet arasında tartışma konusu olan şey, Meclis-i Mebusan'ın nerede toplanacağı konusuydu.
- 03:34Komutanlar Toplantısı ve Temsiliyetin Taşınması
- İstanbul'daki toplantıya katılıp katılmama konusunda karar vermek amacıyla Mustafa Kemal başkanlığında Sivas'ta Komutanlar Toplantısı yapıldı.
- İstanbul'da Meclis-i Mebusan toplanacak kararı alındığında, İstanbul Hükümeti tarafından Komutanlar Toplantısında buna katılma kararı alındı.
- Temsiliyet, İstanbul'a yakın ve güvenli olan Ankara'ya taşındı çünkü Ankara'da 20. Kolordu vardı, halkı Kuvayi Milliyeci, demiryolları ve haberleşme istasyonları yeterliydi.
- 04:39Gazetelerin Çıkışı ve Seçimler
- Sivas'ta İrade-i Milliye, Ankara'da Hakimiyeti Milliye gazetesi çıkarıldı.
- İrade-i Milliye, Sivas Kongresi kararlarını halka duyurmak amacıyla açıldı.
- Hakimiyeti Milliye, ileride açılacak olan Türkiye Büyük Millet Meclisi yasalarını halka duyurmak amacıyla açıldı.
- 05:19Meclis-i Mebusan'ın Toplanması
- Erzurum Kongresi'nde ilk defa Osmanlı Mebusan Meclisi'nin toplanması kararı alındı ve 19 Kasım 1919'da seçimler yapıldı.
- Seçimlerde Mustafa Kemal Erzurum'dan, Rauf Orbay ise Sivas'tan milletvekili seçildi.
- Meclis-i Mebusan 12 Ocak 1920'de toplandı, açılış konuşmasını Damat Rıza Paşa yaptı ve meclis başkanı seçiminde Hikmet Reşit seçildi.
- 06:20Meclis Başkanı Seçimi ve Misak-ı Milli
- Mustafa Kemal İstanbul'a gidemedi çünkü tutuklanabilirdi, ancak meclis başkanı seçilmek istedi çünkü meclis başkanı statüsüyle meclis başka bir yerde toplantıya çağırabilirdi.
- Mustafa Kemal, meclis başkanı seçilirse müdafaa-i hukuk grubunun kurulmasını istedi, ancak padişahın yakınlarının etkisiyle milletvekilleri görüş değiştirdi ve müdafaa-i hukuk yerine Fela Vatan grubunu kurdular.
- Fela Vatan grubunun gayretleri gizli bir toplantıda Osmanlı Mebusan Meclisi'nde Misak-ı Milli kararları alındı, bu kararlar 28 Ocak 1920'de alındı.
- 07:55Misak-ı Milli'nin İçeriği
- Misak-ı Milli'de milli sınırlar çizilirken 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi'nin imzalandığı gün baz alınmıştır.
- Boğazlarla ilgili karar alındı: İstanbul'un hilafet ve saltanat makamının güvenliği garanti altına alınırsa boğazlar dünya ticaretine açılabilir.
- Kars, Ardahan, Batum, Batı Trakya ve Arap topraklarının geleceği konusunda halk oylaması talep edildi, ilk defa kapitülasyonlar reddedildi ve Osmanlı borçları için duyunu umumiye kalkması talep edildi.
- 09:30İstanbul'un İşgali ve Milli İrade
- 16 Mart 1920'de İstanbul işgal edildi, gerekçeleri Misak-ı Milli kararları, Akbaş Cephane'nin basılması ve Çukurova'daki Kilikyalılar Cemiyeti'nin Ermeni'ye zulmettiği iddiasıydı.
- İşgalciler Şehzadebaşı Karakolu'nu, Türk Ocaklarını işgal etti, Meclisi Mebusan'ı kapattı, milletvekillerini, aydın ve yazarları tutukladı.
- Mustafa Kemal, İstanbul'un işgal edileceğini 11 Mart'ta öğrendi ve tepki olarak Anadolu'daki İngiliz subaylarını tutukladı, Geyve-Ulukışla demiryolu tahrip etti.
- 11:39Kurtuluş Savaşı ve Meclis Müessesi
- Mustafa Kemal, Kurtuluş Savaşı'nı padişah adına yürütüyormuş gibi davranarak birlik ve bütünlüğü sağlamak istedi.
- 17 Mart 1920'de Mustafa Kemal, Meclis Müessesi (Türkiye Büyük Millet Meclisi) açmanın zamanı geldiğini belirten bir genelge yayınladı.
- Komutanların itirazı üzerine 19 Mart'ta genelgeyi değiştirdi ve olağanüstü yetkilere sahip bir meclisin açılması gerektiğini belirtti.
- 13:03Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Açılışı
- 23 Nisan 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldı ve Temsilciler Kurulu'nun yetkisi sona erdi.
- Meclisin açılacağı gün Hacı Bayram Camii'nde cuma namazı kırıldı ve Mustafa Kemal Ankara'da milletvekili seçildi.
- Meclis, yeni yapılan seçimlerden ve Osmanlı Mebusan Meclisi'nden kaçan milletvekillerinden oluştu, yaklaşık 55 milletvekili seçildi.
- 15:16Meclisin Yetkileri ve Hükümet Sistemi
- Mustafa Kemal, 24 Nisan'da altı maddelik bir önerge verdi (1. No'lu Karar), bu önergede hükümet kurmak zorunlu olduğu, hükümetin geçici olmayacağı ve padişah kaymakamı olmayacağı belirtildi.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi yasama ve yürütme yetkisine sahipti, yargı ise İstiklal Mahkemeleri kurulmasıyla meclisten olacaktı.
- Meclis hükümeti sistemi benimsenmiş, 29 Ekim 1923'e kadar (Cumhuriyetin ilanına kadar) bu sistem devam etti.
- 16:53Meclisin Gücü ve İlk Bakanlar Kurulu
- "Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde hiçbir güç yoktur" maddesi, ileride hilafet ve saltanatın kaldırılacağını gösteriyordu.
- Milli mücadele döneminde Anadolu hareketi tarafından padişah ve İstanbul hükümeti ilk defa TBMM'de yok sayıldı.
- İlk Bakanlar Kurulu'nda İcra Vekilleri Heyeti başkanı Mustafa Kemal, ilk dışişleri bakanı Bekir San Bey, ilk genelkurmay başkanı İsmet Ün'ü, ilk milli eğitim bakanı Rıza Nur'du.
- 19:38Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Özellikleri
- Türkiye Büyük Millet Meclisi halkçılık, ihtilalci, kurucu, inkılapçı, idealist ve fedakar bir meclistir.
- Meclis maaşını almamış, düşmanı yurttan atmış ve tek bir amaca odaklanmıştır.
- 1921 anayasasını ilan etmesi kurucu vasfını, saltanatı kaldırması ise inkılapçı vasfını kazandırmıştır.
- 20:27Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne Karşı İsyanlar
- İstanbul hükümeti Mustafa Kemal ve arkadaşlarının dinsizliğini ilan etmiş, Şeyhülislam'dan aldığı fetva ile Anadolu köylerine dağıtılmıştır.
- 1919'da başlayan bu isyanların temel amacı Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni yok etmektir.
- İsyanlar dört başlıkta olup, doğrudan doğruya İstanbul hükümeti tarafından çıkarılan Anzavur ve Kuvayi İnzibatiye, İngilizler tarafından kışkırtılan Anzavur isyanı, İstanbul hükümeti ve İtilaf Devleti'nin çıkardığı isyanlar, azınlıklar tarafından çıkarılan ayaklanmalardır.
- 21:36İsyanların Bastırılması
- Bu ayaklanmaların hemen hemen tamamını Kuvayi Milliye bastırmıştır.
- Kuvayi Milliye şefleri Ali Fuat Cebesoy, Çerkez Ethem, Demirci Mehmet Efe ve Yörük Ali Efe isyanları bastırmıştır.
- Düşmanı yurttan atmakta Kuvayi Milliye yetersiz olunca 9 Kasım 1922'de Mustafa Kemal tarafından ilk Batı Cephesi'nde düzenli ordu kurulmuştur.
- 22:11Kuvayi Milliye Şeflerinin İsyanları
- Demirci Mehmet Efe ve Çerkez Ethem düzenli orduya katılmak istemediler ve isyan çıkardılar.
- Koçgiri isyanı ve Sivas-Pontus isyanı İkinci İnönü Savaşı sırasında çıkmıştır.
- Bu isyanlar Ankara'daki Merkez Ordusu tarafından bastırılmış, komutanı Nurettin Paşa'dır ve Giresun bölgesi belediye başkanı Topal Osman da destek vermiştir.
- 23:35Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Alınan Tedbirler
- Türkiye Büyük Millet Meclisi 29 Nisan 1920'de ağnam vergisinin artırılması yasasını çıkarmıştır.
- İstiklal Mahkemeleri kurmuş ve yargıçları Türkiye Büyük Millet Meclisi milletvekillerinden oluşmuştur.
- İrsat heyetleri kurmuş, Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi'nin çıkardığı fetvayı halka duyurmak için Anadolu Ajansı kurulmuş ve Hakimiyeti Milli gazetesi görevlendirilmiştir.