Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan tarih dersi formatında olup, Türkiye'nin Milli Mücadele sürecini kapsamlı şekilde anlatmaktadır.
- Video, Misak-ı Milli'nin kabul edilmesi ile başlayıp, Büyük Millet Meclisi'nin kuruluşu, Sevr Antlaşması, Mondros Ateşkes Antlaşması, yararlı ve zararlı cemiyetler, Kuvayi Milliye'nin kuruluşu, Mustafa Kemal'in Samsun'a gönderilmesi, Havza ve Amasya Genelgeleri, Erzurum ve Sivas Kongreleri gibi önemli tarihsel olayları kronolojik olarak ele almaktadır.
- Videoda ayrıca Milli Mücadele dönemindeki isyanlar, İstanbul Hükümeti ile Temsil-i Milliye arasındaki görüşmeler ve Ankara'nın Milli Mücadele merkezi seçilme süreci gibi detaylar da yer almaktadır. Eğitimci, her bir olayın tarihsel önemini ve Türkiye'nin bağımsızlık mücadelesindeki rolünü açıklamaktadır.
- Mebusan Meclisi'nin Toplanması ve İtilaf Devletlerinin Tepkisi
- Mebusan Meclisi, Amasya görüşmelerinde alınan karar doğrultusunda İstanbul hükümeti ile birlikte toplanmıştır.
- İtilaf devletleri, Meclis'in açılmasına karşı ses çıkarmamıştır çünkü İstanbul hükümeti de içinde olduğu için müdahale etmeyi tereddüt etmişlerdir.
- Mecliste Misak-ı Milli kararları kabul ettirildiğinde İtilaf devletleri sinirlenmiş, İstanbul'u işgal ederek Meclisi kapatmış ve bazı milletvekillerini tutuklamıştır.
- 01:09Ankara'daki Müdahale Tedbirleri
- Ankara merkezinde Mustafa Kemal, İstanbul'daki işgalin Anadolu'ya yayılmasını önlemek için Ulu Kışla, Gey ve demiryollarını tahrip ettirmiştir.
- İstanbul'a tüm haberleşme kesilmiş ve Anadolu'daki İtilaf subaylarından bazıları tutuklanmıştır.
- Anadolu'dan toplanan kıymetli eşyalar ve vergiler İstanbul'a değil, Milli Mücadele'ye aktarılmıştır.
- 02:16Misak-ı Milli Kararları
- Misak-ı Milli kararları "Karaborsa" olarak kodlanmıştır ve kapitülasyonlar, boğazlar, borçlar, referandum, sınırlar ve azınlıklar konularını içermektedir.
- Kapitülasyonlar bağımsızlığa aykırı olduğu için kaldırılacaktır.
- Borçlar, Osmanlı'dan ayrılarak kurulan devletlere bölüştürülecek ve taksitle ödettirilecektir.
- 03:26Misak-ı Milli'nin Diğer Maddeleri
- Referandum maddesine göre Kars, Ardahan ve Batum kendi isteğiyle anavatana katılmış, gerekirse tekrar halk oylaması yapılabilir.
- Batı Trakya ve Arap topraklarında da referandum yapılabilir.
- Türk ve Müslümanların çoğunlukta olduğu yerler Türk toprağıdır ve işgal edilmiş bile olsa ayrılmaz.
- 04:43Azınlıklar ve Boğazlar
- Azınlıklara verilecek haklar, komşu devletlerde Müslümanlara verilen haklar kadar olacaktır.
- Boğazlarla ilgili maddeye göre Marmara ve boğazların güvenliği sağlanmadan dünya ticareti için açılmayacaktır.
- 05:21Misak-ı Milli ve Büyük Millet Meclisi'nin Açılması
- Misak-ı Milli, yemin anlamına gelen bir belgedir ve milli mücadelemizdeki ilkeleri ve milli sınırlarımızı belirlemiştir.
- Mustafa Kemal, mebusan meclisinin işgal edilmesi üzerine, olağanüstü yetkilere sahip olacak ve Ankara'da açılacak yeni bir meclis açılması gerektiğini belirtmiştir.
- Büyük Millet Meclisi, 23 Nisan 1923'te açılmıştır ve bu meclis kurucu, demokratik, olağanüstü, meclis hükümeti, savaşçı ve milli bir meclis olarak tanımlanmıştır.
- 07:13Büyük Millet Meclisi'nin Özellikleri
- Olağanüstü meclis, devletin yasama, yürütme ve yargı yetkilerinin tek bir elde toplanması anlamına gelir ve bu yetkileri Büyük Millet Meclisi üstlenmiş durumdadır.
- Meclis hükümeti sisteminde, meclisin başkanı aynı zamanda devlet başkanıdır; örneğin Mustafa Kemal hem meclisin başkanı hem de devlet başkanıdır.
- Büyük Millet Meclisi, Kurtuluş Savaşı'nı yönetmiş ve "Türkiye Büyük Millet Meclisi" adıyla milli bir meclis olarak kurulmuştur.
- 08:54Hükümet Sistemi ve İsyamlar
- Büyük Millet Meclisi'nin açılmasıyla geçici temsil et makamı sona ermiş ve kalıcı bir hükümet kurulmuştur.
- Ülkede iki hükümet bulunmuştur: Ankara'daki BMM hükümeti ve İstanbul'daki İstanbul hükümeti, bu durum çift başlı bir yönetim anlamına gelir.
- Büyük Millet Meclisi'nin dört büyük düşmanı vardır: İstanbul Hükümeti, İtilaf Devletleri, azınlıklar ve bazı Kuvayi Milliye komutanları.
- 09:43İsyamların Sebepleri
- İstanbul Hükümeti, BMM kurulunca otoritesi kısıtlanmış ve tek hükümet olmak istemektedir.
- İtilaf Devletleri, BMM'nin milli mücadeleyi sürdürmesinden rahatsız olup, BMM'nin ortadan kalkmasıyla işgallerini kolaylaştırabilirler.
- Azınlıklar, devlet kurmak istemekte ve BMM'nin bunu engellemesinden dolayı isyan çıkarırlar.
- Bazı Kuvayi Milliye komutanları, düzenli orduya katılmak istemeyenlerdir ve bu nedenle BMM'ye karşı isyan çıkarırlar.
- 11:11Milli Mücadele Dönemindeki İsyanlar ve Çözüm Yolları
- Milli Mücadele döneminde "Takriri Sükun Kanunu" çıkarılarak sessizlik ve ayaklanmama çağrısı yapılmış, ayaklananlar istiklal mahkemelerinde yargılanıp cezalandırılmaktadır.
- İstanbul hükümeti BMM'yi kafir ve hain olarak tanımlarken, Ankara hükümeti ise Ankara müftüsünden Milli Mücadele'nin dinen caiz olduğu fetvasını alarak kendini güçlendirmiştir.
- Kuvayi Milliye birlikleri isyanları bastırmaya çalışırken, Damat Ferit'in vatan haini ilan edilerek vatandaşlığından çıkarılması ve tutuklanacağı ilan edilmiştir.
- 12:31Milli Mücadele Dönemindeki İsyanların Türleri
- Milli Mücadele döneminde dört farklı isyan türü yaşanmıştır: Osmanlı hükümeti ile İtilaf devletlerinin ortak çıkardığı isyanlar, Osmanlı hükümetinin yalnız çıkardığı isyanlar, azınlıkların çıkardığı isyanlar ve Kuvayi Milliyecilerin bazılarının çıkardığı isyanlar.
- Osmanlı ve İtilaf devletlerinin ortak çıkardığı isyanlar arasında Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı, Afyon, Konya, Yozgat ve Koçgiri Milli Aşireti isyanları bulunmaktadır.
- Osmanlı hükümetinin çıkardığı isyanlar arasında Kuvayi İnzibatiye (Hilafet Ordusu) ve Ahmet Hanzour isyanları, azınlıkların çıkardığı isyanlar arasında Ermeniler ve Rumlar'ın isyanları, Kuvayi Milliyecilerin bazılarının çıkardığı isyanlar ise Çerkez Ethem ve Demirci Mehmet Efe isyanlarıdır.
- 13:33İsyanların Sonuçları
- İsyanlar, Milli Mücadele için silah ve malzeme kaybına neden olmuş, ayrıca isyanları bastırmak için zaman harcanarak Milli Mücadele'nin süresi uzamıştır.
- İşgalciler, Türkiye'nin içerideki isyanlarıyla uğraşırken Üsküdar'ı geçerek işgallerini hızlandırmışlardır.
- Kuvayi Milliyecilerin isyanı nedeniyle düzenli ordu kurma süreci geciktirilmiştir, ancak isyanlar bastırıldığında halkın güveni artmış ve otorite güçlenmiştir.
- 14:54Sevr Antlaşması
- Paris Barış Konferansı'nda Osmanlı Devleti için barış antlaşması imzalanamamış, İtalya'nın terk ettiği san Remo Konferansı'nda Sevr Antlaşması taslağı hazırlanmıştır.
- Sevr Antlaşması'nda Osmanlı toprakları paylaştırılmış, Doğu Trakya, Batı Anadolu, Ege Adaları Yunanistan'a, Suriye ve çevresi Fransa'ya, Arabistan ve Irak İngiltere'ye, Güneybatı Anadolu ve Rodos İtalya'ya bırakılmıştır.
- Doğu Anadolu'da Ermenistan ve Kürdistan gibi yeni devletler kurulması planlanmış, İstanbul Türkler'e bırakılmış ancak azınlık hakları korunmazsa geri alınacağı belirtilmiştir.
- 16:51Sevr Antlaşmasının Diğer Şartları
- Sevr Antlaşması'nda Boğazlar bir komisyon tarafından yönetilecek, komisyonda Türk temsilcisi olmayacak ve kendine has bir yönetim, bütçe ve bayrak sahibi olacaktı.
- Harita üzerinde görüldüğü gibi, Osmanlı Devleti'ne sadece krem ve sarı renkli küçük bir bölge kalmıştır.
- Sevr Antlaşması'nda zorunlu askerlik kaldırılacak, asker sayısı sınırlandırılacak, ağır silahlar olmayacak, savaş tazminatı ödenecek, kapitülasyonlar devam edecek ve ekonomi denetimi yabancı devletlerin kontrolünde olacaktı.
- 19:47Sevr Antlaşmasının Durumu
- Sevr Antlaşması "ölü doğan anlaşma" olarak adlandırılır çünkü Padişah ve Saltanat Şurası tarafından imzalanmış ancak uygulanmamıştır.
- Sevr Antlaşması'nın hükümsüz olduğu iddia edilir çünkü Meclis onayından geçmemiştir.
- 20:21Sevr Antlaşması'nın Hukuki Geçersizliği
- Anayasaya göre bir anlaşmanın geçerli olabilmesi için meclis tarafından onaylanması gerekirken, Misak-ı Milli kabul ettikten sonra meclis kapandığı için Sevr Antlaşması hukuki olarak geçersiz sayılıyor.
- Sevr Antlaşması'nın onaylayan meclisi olmadığı için "ölü doğan antlaşma" olarak nitelendiriliyor ve uygulanmamak için mücadele ediliyor.
- Bu mücadeleyi "kurtuluş savaşı" olarak adlandırıyorlar ve ileride Sevr Antlaşması hükümsüz olup yerine Lozan Antlaşması imzalanacak.
- 44:58Mondros Ateşkes Antlaşması'nın Amaçları
- Mondros Antlaşması'nda silahların ve askerlerin elinden alınması, devleti savunmasız hale getirerek işgalleri kolaylaştırmak için yapılmıştır.
- Antlaşmada ulaşım ve iletişim hatlarının itilaf devletlerine el koyulması, organize bir direnişi engellemek için tasarlanmıştır.
- Mondros Antlaşması'nda Osmanlı esirlerinin serbest bırakılması ancak itilaf devletlerinin esirlerinin serbest bırakılmaması, psikolojik üstünlük kurmak için yapılmıştır.
- 48:13Mondros Antlaşması'ndaki İşgale İlişkin Maddeler
- 7. ve 24. maddeler işgallere hukuki zemin hazırlamak ve tüm Anadolu'yu işgale açık hale getirmek için tasarlanmıştır.
- 7. maddede itilaf devletleri, güvenliklerini tehlikede görürlerse herhangi bir yeri işgal edebileceklerine izin verilmiştir.
- 24. maddede Doğu Anadolu'daki altı ilde (Vilayet-i Sitte) karışıklık çıkarsa işgal edilebileceği belirtilmiş, böylece Ermeni devleti kurma planının temeli atılmıştır.
- 50:52Mondros Sonrası İşgaller ve Direniş
- Mondros Antlaşması'nın ardından İngilizler Suriye ve Irak'ı, Fransızlar Güney Anadolu'yu, İtalyanlar Akdeniz kıyılarını, Yunanlılar Batı Anadolu'yu işgal edeceklerdir.
- İstanbul ve İstanbul Boğazı itilaf devletleri tarafından ortak işgal edilecek bölgeler arasındadır.
- Osmanlı yönetimi teslimiyetçi bir politika izlerken, Türk halkı direnişçi bir tutum sergileyecek, Kuvayi Milliye kuracak ve cemiyetlerle mücadele edecektir.
- 53:30Yararlı ve Zararlı Cemiyetler
- Zararlı cemiyetler, işgalleri desteklemek ve artırmak için İtilaf Devletleri desteğiyle kurulmuş, zararlı faaliyetler yürüten cemiyetlerdir.
- Yararlı cemiyetler, bölgesel olarak kurulmuş ve işgal edilen bölgeleri korumaya çalışan gruplardır; örneğin Trakya Paşa ile Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti gibi.
- Milli Kongre Cemiyeti, diğerlerinden farklı olarak genel bir cemiyettir ve hem basın hem yayın yoluyla işgallerin tamamına karşı ses çıkarmayı hedeflemektedir.
- 55:38Zararlı Cemiyetlerin Amaçları
- Zararlı cemiyetler arasında Mavi Mira (Bizans İmparatorluğu'nu yeniden canlandırmak), Etnik-i Eterya (Büyük Yunanistan kurmak), Pontus Rum (Karadeniz'de bir Rum devleti kurmak) gibi azınlıklar tarafından kurulan gruplar bulunmaktadır.
- Hınçak ve Taşnak (Doğu Anadolu'da bir Ermeni devleti kurmak) ve Makabe Alyans (Büyük bir Yahudi devleti kurmak) gibi cemiyetler de işgalleri desteklemektedir.
- Türk ve Müslümanların kurduğu zararlı cemiyetler arasında Sulh ve Selamet-i Osmanıye (padişahın sözünden çıkmamayı savunur), Teali-i İslam (halifenin sözünden çıkmamayı savunur), Hürriyet ve İtilaf (manda ve himaye altına girme çağrısı yapar) gibi gruplar bulunmaktadır.
- 58:05Kuvayi Milliye
- Kuvayi Milliye, halk tarafından kurulmuş, düzensiz bir ordudur ve amacı bağımsızlığı geri kazanmak, işgalleri bitirmektir.
- Bu ordu içinde hem tecrübeli Osmanlı ordusu askerleri hem de tecrübesiz eli silah tutan herkes bulunmaktadır.
- Kuvayi Milliye, düzenli ordu kurulana kadar işgallere karşı düşmanı oyalayarak zaman kazandırır, isyanları bastırır ve devletin ihtiyaçlarını doğrudan halktan karşılar.
- 59:54İzmir İşgali ve Amiral Bristo Raporu
- İzmir'in işgali ciddi bir yankı uyandırmış ve Amerika tarafından gönderilen Amiral Bristo, İzmir'deki durumu inceler.
- Amiral Bristo'nun raporuna göre İzmir'de Türk nüfusu daha fazla olup, asıl Türkleri katletmekte olanlar Yunanlılardır.
- Bu rapor, Türklerin tüm dünyaya haklı olduğunu duyuran ilk uluslararası belgedir.
- 1:01:17Bağımsızlığa Adım Adım
- Mondros imzalandıktan sonra işgallere karşı Türk halkı ses çıkarmaya başlamış, Kuvayi Milliye ve cemiyetler kurmuştur.
- Mustafa Kemal, mücadeleyi profesyonelleştirerek başlatacak ve bu mücadeleyi İstanbul'dan başlayarak Samsun, Amasya, Erzurum ve Sivas'a kadar sürdürecektir.
- Mustafa Kemal, Sivas'tan sonra Ankara'ya gelecek ve TBMM kurarak mücadeleyi resmileştirecektir.
- 1:02:48Mustafa Kemal'in Samsun'a Göçü
- Mustafa Kemal, İtilaf gemilerinin İstanbul Boğazı'nda olduğunu ve "geldikleri gibi gideceklerini" düşünse de, mücadele İstanbul'dan değil Anadolu'dan başlatılabilir biliyordu.
- Mustafa Kemal, Samsun'da (Karadeniz) Türklerle Rumlar arasındaki çatışmaları ve İtilaf'ın bölgeyi işgal etme tehdidini fark ederek, padişah tarafından dokuzuncu ordu müfettişi olarak Samsun'a gönderildi.
- Padişah, Mustafa Kemal'e Türklerin silahlarını toplamak, güvenlik ve asayiş sağlamak, oradaki Türk ordusunu terhis etmek ve İstanbul'a dönmek görevlerini verdi.
- 1:04:03Samsun'daki Eylemler
- Mustafa Kemal, Samsun'a varınca verilen görevleri yerine getirmedi, yerine bölgede asayişi bozan Rumları suçlayan bir rapor yazdı.
- Hafızaya geçerek halkı bilinçlendirmek için "Havza Genelgesi" yayınladı, bu genelgenin amacı tamamen halkta milli bir bilinç uyandırmaktı.
- Genelgede, Osmanlı hükümeti ve İtilaf'ı kınayan telgraflar çekmek, protesto ve miting düzenlemek, azınlıklara zarar vermemek ve işgallere karşı müdafaa-i hukuk cemiyetleri kurmak çağrısında bulunuldu.
- 1:06:12Amasya Genelgesi
- Mustafa Kemal, Havza'dan Amasya'ya geçerek, bu kez kendisine güvenen subayların imzasıyla birlikte "Amasya Genelgesi" yayınladı.
- Genelge, milli mücadele hareketinin gerekçesini, yöntemini ve amacını belirtti: vatanın bütünlüğünün ve milletin bağımsızlığının tehlikede olması, İstanbul hükümetinin görevini yerine getirmemesi.
- Genelgede milletin bağımsızlığını kurtarmak için milletin azim ve kararı gerektiği, milli egemenlik ilkesi ilk kez belirtilmiş ve geçici bir temsil heyeti kurulacağı, Sivas'ta bir kongre toplanacağı planlanmıştır.
- 1:10:00Amasya Genelgesi'nin Önemi
- Amasya Genelgesi bir ihtilal bildirisidir çünkü milli egemenlik (cumhuriyet) fikri, o dönemde saltanat ve monarşi yerine yeni bir yönetim şeklinin sinyalini vermiştir.
- Yeni devletin kuruma fikri ilk kez Amasya Genelgesi'nde ortaya atılmış ve İstanbul hükümetine karşı çıkılmıştır.
- Milli egemenlik ilkesi ilk kez Amasya'da bahsedilmiş, milli mücadele artık harekete geçmiştir.
- 1:10:57Mustafa Kemal'in Kararı
- Mustafa Kemal artık milli mücadeleyi sivil olarak yürütecektir çünkü Samsun ve Havza'daki genelgelerle hükümetin dikkatini çektiğinden, Amasya'dan sonra İstanbul'a döndüğünde görevden alınacağını bilmektedir.
- Mustafa Kemal önce istifa ettiğini duyurarak Erzurum Kongresi'ne gelmiştir.
- 1:11:36Erzurum Kongresi'nin Amaçları
- Erzurum Kongresi tamamen bölgesel amaçla toplanmıştır: Doğu Anadolu'nun işgalini bitirmek, doğuda Ermeni devleti kurulmasını engellemek ve doğudaki cemiyetleri birleştirmek.
- Kongrede "milli sınırlar içerisinde vatan bir bütündür, parçalanamaz" kararını almıştır.
- Kuvayi Milliye'yi etkin kılmak ve milli iradeyi (milli egemenlik) hakim kılmak esastır şeklinde kararlar alınmıştır.
- 1:12:51Erzurum Kongresi'nin Önemli Kararları
- Manda ve himaye fikri ilk kez Erzurum Kongresi'nde reddedilmiştir.
- Milli bir meclis derhal toplanmalı ve hükümet işlerini meclis görüşmeli ve denetlemeli şeklinde karar alınmıştır.
- Erzurum Kongresi toplanma şekli bakımından bölgesel bir kongre olmasına rağmen, alınan kararlar bakımından ulusal bir kongre niteliğindedir.
- 1:14:05Temsil Heyeti ve Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
- Temsil Heyeti fikri ilk kez Amasya Genelgesi'nde ortaya atılmış, resmen Erzurum Kongresi'nde kurulmuştur.
- İlk kurulduğunda az temsilci sayısıyla başlayan Temsil Heyeti, Sivas'ta bütün ülkeyi temsil edecek boyutta genişletilmiştir.
- Erzurum Kongresi'nde doğu Anadolu'daki cemiyetleri birleştirmek için "Doğu Anadolu ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adı verilen bir cemiyet oluşturulmuştur.
- 1:14:48Sivas Kongresi
- Sivas Kongresi, Erzurum'dan farklı olarak tüm ülkedeki cemiyetleri bir araya toplamak amacıyla toplanmıştır.
- Kongrede Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında tüm cemiyetler birleştirilmiş ve manda ve himaye fikri kesin bir dille reddedilmiştir.
- Sivas Kongresi, Erzurum'un aksine hem toplanma şekli hem de alınan kararları açısından ulusal bir kongredir ve Misak-ı Milli ilkelerinin esaslarını belirlemiştir.
- 1:16:53Sivas Kongresi'nin Önemi
- Sivas Kongresi'nde Irade-i Milliye gazetesi çıkarılmış, bu gazete yanında Milli Mücadele'ye Hakimiyet-i Milliye gazetesi ve Anadolu Ajansı kurulmuştur.
- Damat Ferit Paşa hükümeti, Sivas Kongresi'nin toplanmasını engellemek için Elazığ valisi Ali Galip'i görevlendirmiş ancak başarısız olmuştur.
- Damat Ferit'in Sivas Kongresi nedeniyle istifa etmesi, Milli Mücadele için siyasi bir başarı olarak değerlendirilmiştir.
- 1:18:49Amasya Görüşmeleri
- Damat Ferit istifa edince Ali Rıza Paşa hükümeti gelmiş ve İstanbul hükümeti Temsil-i Milliye'ye Salih Paşa adlı bir temsilci göndermiştir.
- Temsil-i Milliye, meclis açılmasını sağlayıp Milli Mücadele'yi engellemesin, barış görüşmelerine de katılsın amaçlarıyla Amasya'ya gelmiştir.
- Amasya Görüşmeleri sonucunda sadece meclis açılması kararı kabul ettirilmiş, bu da Temsil-i Milliye'nin varlığını resmen tanımış ve gücünü artırmıştır.
- 1:21:45Ankara Merkezi
- Milli Mücadele'nin merkezi Ankara'ya taşınmış, Temsil-i Milliye burada toplanmıştır.
- Ankara'nın Anadolu'nun tam merkezinde olması, daha güvenli ve savunması kolay olması, haberleşme ve ulaşım imkanlarının daha iyi olması nedenleriyle tercih edilmiştir.
- Ankara halkının Milli Mücadele yanlısı olması da merkezin buraya taşınmasının önemli bir sebebi olmuştur.