Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, iki akademisyen arasında geçen, Marcel Proust'un "Yitik Zamanın Peşinde" eseri ve zaman kavramı üzerine derinlemesine bir sohbet formatındadır. Konuşmacılardan biri Pelin olarak hitap edilmekte ve diğer konuşmacı Deluze'nin Proust üzerine yazdığı tezin yazarıdır.
- Sohbet, Proust'un zaman kavramını, hafıza ve unutmanın ilişkisini merkeze alarak, Bergson'un zaman teorisi ve Freud'un semptom teorisini incelemektedir. Konuşmacılar, Proust'un üç farklı zaman türünü (dünyevi işaretler, tensel işaretler ve sanat işaretleri) nasıl tanımladığını, anıların gerçekliği temsil etmediğini ve hatırlama sürecinin aslında unutma üzerinden gerçekleştiğini tartışmaktadır.
- Videoda ayrıca Proust'un biyografisi, 1871-1922 yılları arasında yaşamış, hastalıklı bir çocuk olarak büyümüş, entelektüel bir ailede yaşamış ve 3200 sayfalık yedi volümlük eserini 1913'te tamamlamış bir yazar olduğu anlatılmaktadır. Konuşmacılar, Proust'un eserinin modern edebiyat tarihindeki yeri ve zaman kavramını nasıl altüst ettiği konusunda da görüşlerini paylaşmaktadır.
- 00:31Proust ve Hatıra Kavramı
- Proust konuşulacak olup, Marcel Proust'un meşhur kitabı "Yitik Zamanın Peşinde" odak noktası olacak.
- Proust'un hatıra kavramı ve zaman kavramı Bergson ile ilişkilendirilecek.
- Walter Benjamin'in Proust'un imgesi üzerine kurduğu metin ele alınacak.
- 01:20Hatıra ve Unutuş
- Proust'a göre hatırlayan yazar için önemli olan kendi hatırası değil, hafızanın dokuduğu ağdır.
- Pera'nın tülü örneği verilerek, hatıranın atkıya dönüşmesi ve unutuşun çözgüye dönüşmesi anlatılıyor.
- Proust'un çalışırken geçmişte okuduğu metinlerin etkisi altında olduğu belirtiliyor.
- 03:26Proust'un Zaman Kavramı
- Proust'un zaman kavramı kitabının ismi "Yitik Zaman" olduğu için modern edebiyatta zaman kavramının kırılışıyla Bergson'a bağlanıyor.
- Proust'un hafıza meselesi çok önemlidir ve "Maddenn o kurabiye" episode'si kitaptaki en önemli ve en ünlü episode'dur.
- Proust okumalarında Bergson'a karşı karşıya gelinirken, bazıları Bergson'dan çok Freud'a yaklaşıyor.
- 06:50Proust'un Kişiliği ve Biyografisi
- Proust 1871-1922 yılları arasında yaşamış, çok hastalıklı bir çocuk olarak evde geçirmiş hayatını.
- Annesi entelektüel, pek çok dile hakim, Musevi bir kadın; babası ise patoloji üzerine çalışan bir bilim insanıydı.
- Proust'un özel hayatında eşcinsel olduğu ve dönemin önemli isimleriyle ilişkisi olduğu belirtiliyor.
- 09:26"Yitik Zamanın Peşinde" Kitabı
- Kitap 3200 sayfalık, birinci şahıstan anlatılıyor ve insomniac bir karakterin geçmişin parça parça geri gelmesiyle yazan hikayesini anlatıyor.
- 1900'lerin başında yazmaya başlayan Proust, 1913'te kitabı bitiriyor ve 7 volümlük bir eser haline geliyor.
- Kitap başlangıçta beğenilmemiş, yayıncılar tarafından reddedilmiş, ancak Proust kendi imkanlarıyla bastırmış ve 1919'da Prix Goncourt almış.
- 12:59Proust'un Bellek Anlayışı
- Proust'un tüm belleği gayri iradi bir bellek olup, hatırlamaya değil unutuşa meyyal bir adamdır.
- Anıyı kusurlu ve yeniden inşa edilebilir olarak gören Proust, anıyı sürekli yeniden inşa etmezsek varlığını kaybedeceğini belirtir.
- Anı kusuru yalandır, inşa edilen bir şeydir ve bu tashihler sürekli olur çünkü Proust sürekli değiştirir.
- 14:19Geçmiş ve Gelecek İlişkisi
- Proust'un gelecek inşa ettiğinde aslında bir geleceğinin yoktur, çünkü geçmiş yalandır ve yoktur.
- Geçmiş aslında bizim geleceğimizdir, çünkü geçmiş dediğimiz şey aslında geleceğimizdir.
- Proust'un geçmiş dediği şey aslında onun geleceği olup, geçmişle geleceği kurduğu bir ilişki vardır.
- 15:02Delez'in Zaman Kavramları
- Delez, Proust'ta iki tür zaman olduğunu belirtir: Bergsonian zaman (gerçek ve virtual zaman) ve Freudyen zaman (travma gibi geçmişin gelmesi).
- Bergsonian zamanda günümüz ve kurgulanmış geçmiş arasında gelgit yaşanır, Freudyen zamanda ise geçmişin hayaletleriyle yüzen bir durum vardır.
- Proust'ta hem Bergsonian hem Freudyen zamanda yer vardır ve bu iki tür zaman arasında ayrım yapar.
- 16:30İşaretler ve Zaman
- Proust'ta üç tür işaret vardır: dünyevi işaretler, aşk işaretleri ve sanat işaretleri.
- Dünya işaretleri zaman akan, geçen bir şeydir; aşk işaretleri ise karakterlerde bölünmüş olup zamanın sürekli kaybedilişinden bahsedilir.
- Sanat işaretleri ise kırılamaz, bölünemez, kaybedilemez bir zamandır ve sadece sanatta tutulabilir.
- 21:49Zaman Algısı ve Roman Geleneği
- Proust ve Bergson gibi düşünürler, lineer zaman kavramını altüst ederek yeni bir zaman algısı sunarlar.
- Modern romancılar (Woolf, Joyce) belleğin, hafızanın ve kişinin lineer akışkan bir algısının ötesinde olduğunu gösterirler.
- Proust'un eseri okumak zor çünkü sürekli gelgitler içindeyiz ve 19. yüzyılda ve önceki roman geleneğinden farklı bir yapıya sahiptir.
- 23:30Geçmiş ve Şimdiki İlişkisi
- Şimdiki, var olmuş olanın var olmuş olduğunu sayılan şeydir, geçmiş ise var olmakta olduğunu, öncesiz ve sonrasızca her zaman var olduğunu gösterir.
- Proust'un geçmiş, geleceği olarak fırlattığı bir değerdir ve anıları sürekli canlandırmak gerekir.
- Anıları yeniden yazmaz ve canlandırmazsak, onları dondurup ölmesine sebep oluruz.
- 25:11Proustçu Paradigma ve Anılar
- Proustçu paradigma, anıların gerçekliği temsil etmediğini, gerçekte yaşanmış şeylerin kusurlu kopyaları olduğunu savunmaktadır.
- Proust'a göre "bir şeyi hatırlamak için önce yanlış hatırlamak gerekir" ve bu yanlış hatırlama, yeniden üretim ve tashihli üretim anlamına gelir.
- Proustçu bakış açısından tecrübe edilirmiş yaşanılmamış şeyler, istem dışı (gayri iradi) hatıralar olarak anımsanır.
- 27:38Geçmişin Olması ve Hafıza
- Gayri iradi olarak gelen anılar kusurlu olup, şu anın ürünüdür; geçmiş ancak şu andaki psikolojiyle bağlanır.
- Hafıza, unutarak hatırlama sürecinde şu anki psikolojinin bakış açısını empoze eder ve bu hafıza bir fiksiyon/kurgu haline gelir.
- Geçmişin varlığını söylemek özellikle Proustçu bakış açısına göre mümkündür, çünkü geçmiş inşa edilmiş bir geçmiştir.
- 29:19Proust'un Hayatı ve Çalışması
- Proust, 1907 yılında telefon servislerinde bağlı opera dinleyen, kendi odasında bir dünya kuran biri olarak, hayatının çok yaşamış bir adam olarak değerlendirilemez.
- Proust'un kendi hayatıyla metinleri arasında bir eşleştirme yapılması istenmemektedir, çünkü ritüel bir kurguyla inşa edilmiş bir sanal hayat vardır.
- Proust'un kitapları, hastalıklı bir adamın obsesif bir şekilde geçmişini inşa etmesi sonucu ortaya çıkmıştır ve ölümünden sonra kardeşi tarafından bitirilmiştir.
- 31:12Proust'un Önemi ve Zaman Meselesi
- Proust, tarihe ve geçmişe yeni bir perspektiften bakmamızı sağladığı için önemlidir.
- Her anı, objektif olabilmesi imkansızdır çünkü şu anın bakışı, önyargıları, mailleri ve heyecanları vardır.
- Proust'ta zamanın "fragmant" olması durumu vardır; bir tecrübe şu anda değil, daha sonra yazılmaz çünkü şu anda olup da hemen geçmiş olur.
- 33:09Anneanne Örneği ve Proust'un Stili
- Proust'un kitabında anneannesinin ölümüne dair bir anı vardır; bağcıklarını bağlarken anneannesinin ölümünü idrak etmiş olur.
- Proust, geçmişe dair anılara ve epifanilere tapınma arzusu olan, inanılmaz abartan bir yazardır.
- Proust'un uzun cümle kurması, laf abeliği ve malumat vuruşluğu nedeniyle arkadaşları tarafından anlaşılmazlık yaşamıştır.
- 36:53Proust'un Yaşamı ve Çalışmaları
- Proust'un medeni cesareti ve dürüstlüğü konuşmacıyı duygulandırmaktadır.
- Proust, kendi yapıtlarını kendi parasıyla basmak zorunda kalmıştır.
- Roma'da yaşayan bir Amerikalı kadından gelen mektupta, üç yıldır Proust'un yazdıklarını okuyan bir kadın ona "yapmacık olmaktan vazgeçip ayaklarınızı yere basın" diyerek, yazdıklarını iki satırla özetlemesini istemektedir.
- 38:31Proust'un Anı ve Zaman Kavramı
- Proust, "dün gibi hatırlamak" klişesini eleştirerek, anıların bir kaza değil, irade dışı bellek olarak tanımlamaktadır.
- Anı ve geçmiş arasındaki ilişki, hafıza ve unutuş arasındaki diyalitik ilişki olarak tanımlanmaktadır.
- Zaman, elle tutulur bir şey olmadığı için doğasında yetik olma durumundadır.
- 40:28Zenon'un Paradoksları ve Zaman Kavramı
- Richard Gotkin'ın kitabında, Proust'un ve Bergson'un Zenon'dan etkilenmesi anlatılmaktadır.
- Zenon'un "Akhilleus'un Paradoksu" ve "Ok Yaydan Çıktıktan Sonra" paradoksları, zamanın hareket eden gibi görünmesine rağmen hareketli olmadığını göstermektedir.
- Zaman yazıldığı anda donuyor ancak o donduğu anda her zaman üretilmektedir.
- 42:00Mutlak Zaman Kavramı
- Proust'un "Yitik Zaman"ı, mutlak zamanın sanat eserlerinde olabileceğini kanıtlamaktadır.
- Mutlak zaman, mükemmel ve yukarıda duran bir zaman kavramıdır, sadece bir eserin tablosu veya romanı gibi.
- Bu mutlak zaman kavramı, bizim kendi kişisel hafızamız ve hatıramızın dışında, parmaklarımızla oynatmamızın dışında asılı durmaktadır.