Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Kaynak Eğitim ve Muayene Merkezi'nde NDT inspektörlüğü yapan ve tahribatlı muayene yöntemlerinde laboratuvarda çalışan Eren Yalçın tarafından sunulan kapsamlı bir eğitim içeriğidir. Eren Bey, makine mühendisi ve malzeme mühendisliği bölümünde yüksek lisans yapmış bir uzmandır.
- Video, malzeme muayenesinin temel kavramlarını, tahribatlı ve tahribatsız muayene yöntemlerini detaylı şekilde ele almaktadır. İçerikte malzeme sertifikaları, makro test, kaynaklı imalatta kullanılan test yöntemleri (enine çekme, eğme, çentik darbe, sertlik, kırma testleri) ve dağlama işlemi gibi konular görsel örneklerle açıklanmaktadır.
- Video ayrıca tahribatlı ve tahribatsız muayene yöntemlerinin avantaj ve dezavantajlarını karşılaştırmalı olarak anlatmakta, malzeme sertifikalarının onaylanma süreçlerini 10204 standartına göre açıklamakta ve kaynak dikişlerinde yapılan ölçümler ile rapor oluşturma sürecini içermektedir. Özellikle otomotiv sektöründe ince saclarla çalışılan kaynaklı imalatlarda kullanılan makro testin önemi vurgulanmaktadır.
- 00:06Eğitim Tanıtımı
- Dördüncü ücretsiz eğitim kapsamında tahribat muayene yöntemleri ve makro test konuları hakkında temel giriş seviyesinde bir bilgilendirme eğitimi yapılacak.
- Eren Yalçın, makine mühendisi ve malzeme mühendisliği yüksek lisansı mezunu olarak Kaynak Eğitim ve Muayene Merkezi'nde NDT inspektörlüğü ve tahribatlı muayene yöntemlerinde laboratuvarda çalışmaktadır.
- Kaynak Eğitim ve Muayene Merkezi, Makine Mühendisleri Odası bünyesinde 2020'den beri kaynak eğitimi ve muayeneye yoğunlaşmış bir kurum olarak hizmet vermektedir.
- 01:47Malzeme Muayenesi Türleri
- Malzeme muayenesi genel olarak tahribatlı ve tahribatsız olarak iki şekilde karşımıza çıkar.
- Tahribatlı muayenede belli sınırlı adet parça üzerinde tahrip edilerek malzemenin kalıcı şekil değişikliklerine karşı göstereceği direnci ve dayanımı belirlemek için kullanılan muayene yöntemleridir.
- Tahribatsız muayenede ise incelenen parçanın malzemesinde zarar vermeden, tahrip etmeden yapılan muayene yöntemidir ve özellikle imalat sonrası kontrollerde kullanılır.
- 04:27Tahribatlı Muayene Yöntemleri
- Tahribatlı muayene yöntemlerinde çekme deneyi, eğme deneyi, çentik darbe deneyi, sertlik deneyi ve makro test gibi temel yöntemler bulunmaktadır.
- Malzemelerin sertlik, sineklik ve mukavemet gibi temel mekanik özelliklerine ve iç yapılarına bağlı olarak, bu özelliklerin tespiti bir takım mekanik deneylerle yapılır.
- Malzemelerin çekme ve basma dayanımları, kopmaya karşı dayanıklılığı, eğilmeye karşı dayanımı ve toklukları farklı tahribat test yöntemleriyle belirlenir.
- 07:43Tahribatsız Muayenenin Avantajları
- Tahribatsız muayenede parçanın zarar vermeden yapılan bir yöntem olduğu için muayenesi yapılan parçaların kullanılmasında bir sıkıntı yoktur ve daha güvenilir sonuçlara varılır.
- Tahribatlı muayenelerdeki numune alma problemi ve alınan numunenin bütün kütleyi ne derece temsil etmekte olduğu tereddüt ortadan kalkar.
- Tahribatsız muayene aynı parça üzerinde defalarca tekrarlanabilir ve periyodik kontroller için uygundur.
- 10:57Tahribatsız Muayenenin Kullanım Alanları
- Tahribatsız muayene, çok pahalı ve büyük tek parçaları tahribat malzemeden başka uygulanabilecek bir metot düşünülemez.
- Tahribatsız muayene muayene işini laboratuvarda atölyeye taşımıştır; tahribatlı muayene sadece atölyelerde büyük cihazlarla gerçekleştirilebilirken, tahribatsız muayeneyi sahada malzemenin olduğu yerlerde de gerçekleştirebiliyoruz.
- Tahribatsız muayene üretim esnasında yeni parçaları olduğu kadar periyodik bakımlarda ve işletme esnasındaki servisteki parçalara da uygulanabilen bir yöntemdir.
- 13:00Tahribatlı Muayenenin Dezavantajları
- Tahribatlı muayene ile numuneyi tekrardan kullanamayız; tek bir numuneye tüm tahribatlı muayene yöntemleri de uygulanamaz.
- Tahribatlı muayene metodunda örnekten metodu ile gerçekleştirilir ve portatif olarak sade gerçekleştiremeyiz.
- Tahribatlı muayene metodunda ön işlem, numune hazırlama yapılmadan test gerçekleştirilemez.
- 14:40Tahribatlı ve Tahribatsız Muayene Yöntemleri
- Tahribatlı yöntemde numune hazırlama süreci zaman alır ve özel şartları vardır.
- Tahribatlı muayene cihazları pahalıdır ve yüksek yatırım gerektirir, ilk yatırım miktarı tahribatsız muayene yöntemine göre çok daha yüksektir.
- Tahribatsız muayene yöntemleri ile malzemenin mukavemeti, ne kadar yüke dayanacağı ve geri kalan işletme ömrü ölçülemez.
- 17:06Muayene Yöntemlerinin Seçimi
- Muayene yöntemlerini seçerken, ekonomik ve güvenilir olması bakımından en uygun yöntemin seçilmesi önemlidir.
- İmalat öncesinde şartname belirlenirken yapılacak testler şartnamede belirtilmelidir.
- Doğru yöntemlerin seçilmesi gerekir, örneğin eğmeye maruz kalacak bir parçada çekme testi yapmak amaca hizmet etmez.
- 19:09Tahribatsız Muayene Uygulama Alanları
- Tahribatsız muayene araştırma ve geliştirmede, malzemelerin yapısal değerlendirilmesinde ve üretim yöntemlerinin karşılaştırılmasında kullanılabilir.
- Kalite kontrolünde kusurlu parçaların tespiti, üretim montaj kusurlarının değerlendirilmesi ve malzeme hatalarının belirlenmesi için kullanılır.
- Servis süresince değerlendirme ve periyodik kontrollerde de tahribat muayene yöntemleri kullanılır.
- 21:03Malzeme Muayeneleri ve Sertifikalar
- Malzeme muayenelerinin amacı, malzemenin kontrolü ve garanti edilen özelliklere uygunluğunu göstermektir.
- Malzeme muayenelerinde imalatçı bilgileri, malzeme bilgileri, boyut ve standartları, test sonuçları ve meteor biyografik analiz sonuçları gibi belgeler sunulur.
- Malzemeler sertifikaları için testler belirli olmayan ve belirli testler olarak ikiye ayrılır.
- 22:54ISO 1204 Standartında Muayene Sertifikaları
- ISO 1204 standartında uygunluk sertifikası (2.10) test sonucu içermez, belirli olmayan test sonuçları verilir.
- Test sertifikası (2.20) belirli olmayan test sonuçları verirken, imalat test sertifikası (2.29) belirli test sonuçlarını içerir.
- Ürün muayene sertifikaları (3.10) kabul muayene sertifikası (3.10a, b, c) ve kabul muayene raporu (3.20) olarak karşımıza çıkar.
- 24:32Sertifikaların Güvenilirliği
- Üretici ile müşteri arasında anlaşmazlık olduğunda tahribatlı muayeneler üçüncü taraf firmalar tarafından gerçekleştirilir.
- ISO 1204 standartında yer alan 2.10 ve 2.20 sertifikaları güvenilirlik açısından sınırlıdır.
- ISO 1204 standartında yer alan 3.10 sertifikaları resmi yönetmeliklere tanınmış uzmanlar tarafından ve üçüncü taraflarla yapılan onaylamalar sayesinde daha güvenilir hale gelir.
- 28:28Test Sertifikaları
- 2.20 test sertifikası, imalatçı tarafından gerçekleştirilen ve belirli olmayan testlerin uygulandığı bir sertifikadır.
- Test sertifikalarında numunenin ağırlık bilgisi, döküm numarası, çekme testi sonuçları (akma mukavemeti, çekme mukavemeti, yüzde uzama miktarı) ve kullanılan malzeme (S235 çelik malzemesi, eski adıyla ST37) belirtilir.
- 31B test sertifikası, imalatçının görevlendirdiği bağımsız bir uzman işletme uzmanı tarafından onaylanan ve siparişte belirtilen şartnamelere uygun olarak gerçekleştirilen sertifikalardır.
- 31:50Tahribatlı Muayene Yöntemleri
- Kaynaklı imalat yöntemlerinde malzeme tahribatlı kontrollerinde enine çekme testi ISO 40036 standartına göre gerçekleştirilir.
- Eğme testi ISO 5173, çentik darbe testi ISO 9016, makro kesit testi ISO 17639, sertlik testi ISO 915-1, kırma testi ISO 9017 standartlarına göre yapılır.
- Tahribatlı muayene yöntemlerinde kullanılan standartların el altında olması gerekir.
- 33:14Enine Çekme Testi
- Enine çekme testinde kaynak metalini içine alacak şekilde hazırlanan "kaşık numune" kullanılır ve kaynağın ortaya gelmesi önemlidir.
- Testte numune hidrolik, pnömatik veya elektrikli preslerde iki çene arasına sıkıştırılarak koparana kadar çekilir ve koptuğu andaki megapaskal değeri ölçülür.
- Çekme testi sonunda malzemenin uzaması da ölçülür ve yeni cihazlar bu değerleri kendiliğinden hesaplayabilir.
- 36:41Numune Hazırlama ve Test Standartları
- Çekme testinde numunenin nasıl hazırlanması gerektiği ile ilgili ölçüler ve oranlar standartlarda verilmiştir, bu oranlara göre hazırlamazsanız testin doğruluğu tartışılır.
- Numune hazırlama yöntemi olarak frezede veya televizyonda kesilerek, çok fazla ısı girdisi olmayan yöntemler tercih edilmelidir.
- Numune hazırlamanın maliyeti, daha az ısı girdisi olan yöntemlerin tercih edilmesi nedeniyle artar.
- 39:08Eğme Testi
- Eğme testinde iki mesnet arasına yerleştirilen kaynaklı plaka veya kaynaksız malzeme, mandıra yardımıyla pressli bir sistemle belli bir şekli alana kadar bükülür.
- Eğme testi kök veya yüzeyden eğme ya da kaynak dikişinin yan tarafından eğme olarak gerçekleştirilebilir.
- Eğme testi sonucunda malzemenin yüzeyindeki yarılma veya hasar gözlemlenir.
- 41:17Çentik Darbe Testi
- Çentik darbe testinde malzemenin darbe emicilik özelliğini test etmek için bir sarkac (çekiç) kullanılır.
- Test parçasına kırılmasının kolaylaşması için bir çentik açılır ve çekiç yükseklikten bırakılarak malzeme tahrip edilir.
- Çekiçin bıraktığı enerji, skalada gösterdiği değerle malzemenin darbe emiciliği hakkında fikir verir.
- 43:14Sertlik Testi ve Kırma Testi
- Sertlik testinde derici elmas uçlar kullanılarak malzemenin yüzeyine hasar verme prensibine dayanan bir yöntem uygulanır ve delici ucun yüzeyde oluşturduğu deformasyonun ölçüleriyle hesaplama yapılır.
- Kırma testi, tahribatlı muayenelerin ilk kaba testlerinden biridir ve kaynaklı imalatlarda kullanılan kırma testi, kaynakçı sınavlarında kaynağa doğru yapılıp yapılmadığını görmek için kullanılır.
- Kırma testinde köşe kaynaklarında ve alın kaynaklarında çentikler açılarak kırılma düzlemi kaynaktan olmasını garantilemek için test yapılır.
- 45:35Makro Test ve Meteografi
- Makro test, kaynaklı imalatta karşımıza çıkan en yaygın testlerden biridir ve genellikle kaynak nüfuziyetinin gerçekleşip gerçekleşmediğini görmek için yapılır.
- Makro testin temeli meteografi olarak geçer ve hazırlanan kesitlerin meteografi incelemesi yapılmadan yapıya ilişkin tam bilgi elde edilemez.
- Meteografi incelemesi iki kategoriye ayrılır: makro inceleme (çıplak gözle veya 5-10x büyütmelerde) ve mikro inceleme (2000x'e kadar çıkan mikroskopla).
- 47:57Makro Muayene Aşamaları
- Makro muayene aşamaları: numune hazırlama, kesme, bakalite alma, zımparalama, parlatma, dağlama, inceleme ve raporlama şeklinde gerçekleştirilir.
- Numune alma sırasında iç yapıların değişmemesine dikkat edilmelidir ve ısı girdisi çok olan ve aşırı deformasyona neden olan numune alma işlemleri test sonuçlarını güvensiz hale getirecektir.
- Kesme işlemlerinde su soğutmalı döner diskler (sis, kar alüminyum 2-oksit, 3-alümina) kullanılması daha hassas sonuçlar almayı sağlar.
- 50:50Bakalite Alma ve Zımparalama
- Mikroskop altında inceleyeceğimiz için malzemeleri bakalite alma (yataklama) yöntemiyle bir kalıp içine alırız.
- Bakalite alma işlemi, numuneyi reçine içinde yaklaşık 150 derece ısıtıp 30 megapaskaa kadar basınç uygulayarak kauçuk pişirme işlemidir.
- Zımparalama işlemi, numunenin yüzeyini zımparalayıp kesme çizgilerinden malzemeleri incelememizi zorlaştıracak yüzey hatalarını uzaklaştırmaya çalışır.
- 54:57Parlatma İşlemi
- Parlatma işlemi, zımparalamadan sonra yapılan, sert aşındırıcı ekipmanlar yerine daha düşük sert çuha, kadife, çadır bezi gibi malzemelerle yapılan işlemlerdir.
- Parlatmanın yeterli olup olmadığını kontrol etmek için numune üzerine çıplak gözle veya mikroskopta bakılabilir, çizik görmüyorsanız bu işlem olmuş demektir.
- Parlatmanın kalitesini kendi yansımanızı görebilmenizle değerlendirebilirsiniz.
- 56:41Kimyasal Dağlama İşlemi
- Kimyasal dağlama işlemi, metalin yüzeyinde asitlerle yüzeydeki tanelerin malzemenin iç yapısının bozulmasına yönelik en riskli adımlardan biridir.
- Dağlama yöntemi, tane yapılarındaki bozulmalardan kaynakla malzemenin sınırlarının belirginleşmesini sağlayarak ayırt edici bir hale getirir.
- Dağlama sıvısı, su, alkol, gliserin, glikol veya bunların karışımlarından oluşan çözümler, çeşitli asit, alkali veya diğer kimyasalların karıştırılmasıyla elde edilir.
- 57:50Dağlama Sıvısının Etkisi
- Dağlama sıvısı, malzeme yapısında bulunan fazlar ve sınırları içerisinde mikro düzeyde piller oluşarak enerjisi yüksek olan tane sınırları ve fazlar anot, diğer bölgelere katot olarak görev yapar.
- Dağlama sıvıları, malzeme ile kaynak metalinin arasındaki tane sınırlarını daha iyi görebilmeniz için bir kontrast yaratan yardımcı bir sıvıdır.
- Dağılma yöntemleri arasında kaldırma, damlatma, yıkama, silme ve pamuk yardımıyla damlatma gibi farklı yöntemler bulunmaktadır.
- 59:11Makro ve Mikro Dağlama
- Dağlama işlemi gözle, ışık ve mikroskop düşük büyütmelerde inceleme yapmak amacıyla yapılırsa bu tür dağlama makro dağılımı denir.
- Yüksek büyütmelerde inceleme yapacaksanız da mikrodalama adı verilir.
- Makro dağlamadan önce numune dört numaralı zımparaya kadar zımparalanır ve kuvvetli asit içeren özel makro dağlama ilaçları ile dağlanır.
- 59:48Makro Dağlama Uygulamaları
- Makro dağlamadan sonra yapılacak incelemelere döküm soğuk şekil verme sonrası akış izleri, segregasyon ve kalıntılar, karbürizasyon veya dekarbürizasyon ve gözenek ve çatlaklar dahildir.
- Kaynak bölgesi, karbür ve ferrit bantlaşması gibi incelemeler makro dağlamada en çok kaynak nüfuziyetinde kullanılır.
- Makro olarak inceleme daha çok diğer malzeme özellikleri için, mikro incelemeler ise kaynak bölgesi gibi alanlarda gerçekleştirilir.
- 1:00:27Mikro Dağlama ve Sonuç
- Mikro dağlama solüsyonları çeşitli çözelti formlarında olabilir ve etanol, nitrik asit konsantrasyonları gibi bilgiler standartlarda mevcuttur.
- Dağlama işlemi gerçekleştirildikten sonra mikroskop altında incelenir ve kaynak dikişlerinde nüfuziyet derinliği ve kaynak yüksekliği gibi ölçülendirmeler yapılır.
- Doğru sonuçlar almak için dağlama işlemi standartlar referans alınarak gerçekleştirilmelidir.