Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dekanı Profesör Dr. Deniz Ülke Arıboğan ile yapılan bir röportajdır. Profesör Arıboğan aynı zamanda rektör yardımcılığı, yazarlık ve düşünce kuruluşlarında çalışma gibi çeşitli görevlerde bulunmaktadır.
- Röportajda küreselleşmenin iki boyutu, devlet otoritesinin değişimi, küresel ekonomi, göç sorunları, teknoloji etkileri ve dünya güç dengeleri ele alınmaktadır. Video, küreselleşmenin sona ermesi ve devlet kapitalizmi modelinin ortaya çıkmasıyla başlayıp, Çin-Amerika rekabeti, Rusya'nın askeri yayılımı ve Türkiye'nin bölgesel konumu gibi güncel konulara değinmektedir.
- Röportajda ayrıca yapay zeka ve büyük veri teknolojilerinin devlet otoritesini nasıl güçlendirdiği, iklim değişikliği nedeniyle gelecekte 500-550 milyon insanın yer değiştirebileceği öngörüleri, sosyal medyanın bireyselleşme sürecini nasıl etkilediği ve gelecekteki dünya siyasetindeki bloklaşma olasılıkları gibi konular da tartışılmaktadır. Profesör Arıboğan, on yıl sonra dünya nasıl olacağını sorgulayarak, askeri endüstriyel kompleksin ve dünya ekonomisinin ihtiyaç duyduğu askeri harcamaların vekalet savaşlarına yol açacağını öngörmektedir.
- 00:14Küreselleşmenin Beklentileri ve Gerçekleri
- Küreselleşmeyle birlikte insanlar daha mutlu, refah içinde yaşayacak ve demokrasi gelişecekti, ancak beklendiği gibi olmadı.
- Günümüzde dünyanın dört bir yanındaki çatışmalar ve gerilimler artıyor, demokrasi ve insan hakları tartışma konusu değil, güvenlik, korona virüsü ve ekonomik tedbirler gündeme gelmeye başladı.
- Bu akşam, Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dekanı Profesör Dr. Deniz Ülke Arıboğan ile küreselleşmenin dünden bugüne gelişimi ve dünyanın geleceği hakkında konuşulacak.
- 01:36Küreselleşmenin Gerçek Boyutu
- Küreselleşme meselesi kamuoyu tarafından doğru algılanmadı; özellikle Doğu toplumları bunu Amerikan liderliğinde gelişen bir dünyayı ele geçirme projesi olarak algıladılar.
- Küreselleşmenin iki boyutu vardı: biri dünya üzerinde dokunulmamış yer kalmayacak, bütün dünya aynı pazara ve üretim alanına dönüşecekti.
- Diğer boyutu ise siyasi güç merkezini devletin elinden alıp, şirket, banka, uluslararası örgüt ve sivil toplum kuruluşlarına aktarmasıydı.
- 03:07Küreselleşmenin Amacı ve Devletin Rolü
- Küreselleşme, demokrasi, insan hakları ve özgürlük söylemini ön plana çıkartarak devletin elinden çekilecek alanda sivil alan oluşmasını amaçlıyordu.
- Devlet küçülecek, eğitimden, sağlıktan kaçacak ve her yerden çekilecekti.
- Küresel yönetişimden bahsediliyordu; devletin üstünde bir üst organ olacak, uluslararası normlar belirleyecek ve devletler buna bağlı olacaktı.
- 03:51Küreselleşmenin Durdurulması
- Devlet merkezleri, 11 Eylül saldırısıyla birlikte güvenlik endişelerini bütün dünyaya yayarak askerileşme ve güvenlikleştirmeyi sağladı.
- 2008 ekonomik krizi, küreselleşmenin üzerine bina edildiği ana direklerden birine yönelik büyük bir saldırı oldu ve devlet ekonomik alandan elini çekmiş olan devlet geri döndürüldü.
- 2010'dan itibaren devletin merkeze doğru dönüşü ve anti demokrasi söylemleri yavaş yavaş ortadan kaldıran yeni bir sürece girildi.
- 05:22Yeni Demokrasi Modeli
- Liberal demokrasilerden söz edilemeyecek, özgürlükçü olmayan demokrasilerin ön plana çıkacağı bir süreç başladı.
- Seçilmiş krallar dönemine dönüşmeye başladı; güçlü liderler ön plana çıktı ve liderlerin isimleri devletlerin isminin önüne geçti.
- Güçlü liderler ortaya çıktığında devlet, ideoloji ister istemez liderin etrafında merkezileştiği daha otoriter ve totaliter rejimlere doğru dönüşüyor.
- 06:51Devletin Otoriterleşmesi ve Teknoloji
- Devlet, küreselleşme taraftarlarına karşı savaşı kazandı, ancak küreselleşme bir nihai son değildi.
- Devletlerin otoriter sistemlere dönüşmesi, teknolojik aygıtlar, yapay zeka ve büyük dataların devlet merkezinin eline geçmesi sayesinde kolaylaştı.
- Büyük datanın devlet merkezinin eline geçmesi neredeyse bir panoptikon toplumunun yaratılmasına yol açıyor; devlet her şeyi bilen, her konuya vakıf bir devlet oluyor.
- 09:03Ekonomik ve Petrol Savaşları
- Küreselleşmeden çıkıp devlet otoritesinin yeniden inşa edildiği bir döneme doğru girerken, serbest piyasa ekonomisi kavramı yerini daha korumacı ve vergilerin artırıldığı bir döneme bıraktı.
- Çin ve Amerika arasında ciddi bir ekonomik ve ticaret savaşları başladı, vergiler artırıldı ve kur savaşları başladı.
- Petrol savaşı da ciddi anlamda başlamış ve alan bir hayli karışmış durumda.
- 09:39Küresel Ekonominin Dönüşümü
- Eskiden uluslararası ekonomide devletler arasındaki ilişkilerin bir parçası olarak yapılan anlaşmalarla şirketlere ithalat-ihracat yapma izinleri veriliyordu.
- Küreselleşme süreciyle birlikte şirketlerin devlet politikalarıyla çıkarlarının örtüşmediği önemsiz hale geldi.
- 2010'larda uluslararası ekonominin kilidini devlet yöneticileri aşmaya başladı ve ticaret yapan ülkeler savaşmazlar teorisi tersine, savaşmayan ülkeler ticaret yapabilir haline geldi.
- 11:17Devlet Kapitalizmi Modeli
- 2008 krizinden sonra devletten yardım almayan fazla şirket kalmadı ve şirketler devlete yapışık yaşamaya başladı.
- Türkiye'de de devlet, hangi alanlarda hangi şirketin çalışacağına planlama yapmaya başladı ve devletin ana aktör olduğu yeni bir devlet kapitalizmi modeli ortaya çıktı.
- Bu modelde devlet planlaması, devlet girişimi ve devlet müdahalesi söz konusu olup, küreselleşmeyi bitiren şey bu oldu.
- 12:50Amerika'nın Dönüşümü
- Amerika dünyanın en liberal, en demokrat ve serbest ticareti geliştirmeye çalışan bir ülkeydi, ancak şimdi Çin'in karşısında korumacılığı savunur hale geldi.
- Çin'in dünya dengelerini değiştirecek biçimde Pasifik'in öte tarafından bastırması, güç kayması ve büyük bir rekabetin olduğu bir savaş atmosferinde bir süredir devam ediyor.
- Trump, Amerika'nın gerçek retorini fazlasıyla doğal ve doğrucu hale getirdi, ancak Amerika hep böyleydi, sadece Trump üzerindeki suni bozucu imajı kaldırdı.
- 16:12Savaş ve Vekaleten Yürütülen Savaşlar
- Nükleer kapasite ortamı olmasa ve karşılıklı caydırıcılık söz konusu olsaydı, büyük bir dünya çapında savaşa girişilebilirdi.
- Devletler birbirlerine biyolojik, nükleer veya kimyasal saldırı yapmayacakları gibi, bu savaşlar vekaleten yürütülüyor (proxy war).
- Afrika, Ortadoğu, Uzak Asya ve Hindistan'da birçok yerde insanların öldüğü savaşlar devam ediyor.
- 18:20Göçmenlik ve İklim Değişikliği
- Suriye, Irak ve Afganistan'daki çatışmalar nedeniyle yerinden yurdundan olma durumu yaşanıyor ve insanlık uzun süre sonra tekrar göçmenlikle yüzleşmeye başladı.
- Futuristlerin öngörülerine göre iklim değişikliği nedeniyle 450-500 milyon insanın 10 yıl içerisinde yerini değiştirebileceği belirtiliyor.
- Göçmenlik ve mülteci kavramları farklıdır; göçmenler daha iyi hayat kurmak için yer değiştirirken, mülteciler ölmemek için zorla yer değiştirir.
- 19:45İklim Değişikliğinin Etkileri
- Küresel ısınma nedeniyle kuzey bölgelerde sular altında kalma riski artarken, Rusya'nın kuzey bölgelerinde yeni yaşam alanları ortaya çıkıyor.
- Kuzey kutup bölgesi daha önce çok fazla devletlerin ilgilendiği bir alan değildi, ancak şimdi Ruslar karargah ilan ettiler.
- Bu değişimler doğal süreçlerdir ve zaman içerisinde hazırlığı yapılarak çekilebilir alanlardır.
- 21:00Teknoloji ve Bireyselleşme
- Dijital ve yapay zeka teknolojisinin gelişmesiyle toplumun devlet tarafından kontrolü artıyor.
- Bireyselleşme döneminin bittiği düşünülüyor, yerine kitleselleşme yaşanıyor; birey kitlenin bir parçası haline geliyor.
- Sosyal medya özgür bir alan değil, insan psikolojisinin yakından takip edildiği ve her bireyin datasının sisteme yüklendiği bir sistemdir.
- 22:16Sosyal Medya ve Kitle Davranışları
- Sosyal medyada kitlesel davranışlar görülüyor, trol hareketi ve siyasi görüşteki insanlar belli çıkar grupları arasında sürü davranışı gösteriyor.
- İnsanlar bir şeyin parçası olmak istiyor, sosyal medyada bir tweet atıldığında önce cevap gelmiyor, sonra birden yüzlerce tweet gelmeye başlıyor.
- Sosyal medyada aile ve sosyal mahalle gibi bir mahalle baskısı yaşanıyor, birey olunamıyor.
- 23:26Küresel Ekonomik Gerilimler
- Küresel ticaret savaşları, kur savaşları, vergi artışları ve milliyetçilik söylemleri hızla gelişiyor.
- Petrol krizi yaşanıyor, petrol fiyatı 65 dolardan 27 dolara düşmüş, çıkarma maliyeti ise 40-45 dolar arasında.
- Suudi Arabistan ve Rusya arasında petrol fiyatlarının düşürülmesi konusunda çatışma yaşanıyor, Suudi Arabistan Rusya'yı zedelemeye çalışıyor.
- 26:17Enerji ve Siyasi İlişkiler
- Petrol ve doğalgaz sadece ekonomik mantıkla değil, pazarlama stratejisiyle dünyaya yayılıyor.
- Rusya, Suudi Arabistan ve Amerika enerji politikalarını politik bir araç olarak kullanıyor.
- Rusya dünyanın çeşitli yerlerinde askeri operasyonlar yapıyor.
- 27:11Rusya'nın Askeri Yayılma Süreci
- Son yedi-sekiz yıl Rusya askeri bağlamda ciddi bir yayılma sürecine girdi, Amerika'nın sallantıya girmesi ve Obama'nın dış politikasının kötü olması nedeniyle Amerika kendi alanına kapandı.
- Putin, 2008'de Münih Güvenlik Konferansı'nda Rusya'nın Amerika'nın tek başına dünyayı yönetmesine izin vermeyeceğini açıklamıştı.
- Rusya Kuzey Kutup Bölgesi'ne, Kırım'a ve Suriye'ye girdi, Akdeniz'i kendi denizi haline getirdi ve Karadeniz'in böğrüne saplanmış bir hançer gibi Kırım'ı ele geçirdi.
- 28:26Rusya'nın Askeri Gücü ve Ekonomik Durumu
- Rusya'nın askeri baskısı karşı koyacak kimse yok ve limiti bilinmiyor, Batı dünyası nükleer savaş çıkmasın diye gayret ederken Rusya bunu çok fazla iplemiyor.
- Rusya, Çin'in Amerika'nın Çin üzerinde konsantrasyonunu kurmuş olması ve sadece ekonomiyi dengelemeye takılmış olmasından faydalanıyor.
- Ekonomik olarak problem yaşarsa Rusya'nın askeri operasyonlarına sıkıntı yaratacak, petrol fiyatları üzerinden Rusya üzerinde baskılama oluşmaya başladı.
- 29:34Çin'in Askeri Gücü ve Dünya Düzeni
- Çin şu anda askeri bakımdan Rusya'dan daha büyük harcama yapıyor, 165 milyar dolarlık askeri harcama yaptı ve savaşmaya hazırlanıyor.
- Korona ve ekonomik krizler nedeniyle ülkeler içine kapandı, duvarlı bir dünya kuruluyor ve sınırlarına duvar inşa eden ülke sayısı 12'den 80'ye çıktı.
- Ekonomik problemler ve askeri sıkıntılar çıkınca devletler ister istemez sınırlarını belirginleştirmeye başlıyor ve kendilerini kurtarmaya çalışıyorlar.
- 31:12Ara Dönem ve Faşizm Dönemi
- Bu çatışma dönemleri hep ara dönemdir, sistemin özü belli bir statükonun korunmasıdır ve yeni bir gücün ortaya çıkması halinde çalkalanmaya razı olmak zorunda.
- Çin'in yükselişi o statükoyu bozacak gibiydi ve bu dalgalanma büyük bir savaşla da ortaya çıkabilir.
- Şu anda ortaya çıkan koşullarda çok benzer faşizm dönemine girmiş durumdayız, milliyetçilik düşünceleri en radikal noktada.
- 32:16Yunanistan ve Türkiye'nin Mülteci Sorunu
- Yunanistan'ın Avrupa'ya geçmek isteyen göçmenlere, mültecilere yönelik tavrı, botlarını batırıp çoluk çocuk boğulmaya sevk etmesi gibi olaylar yaşanıyor.
- Avrupa Birliği Yunanistan'ın arkasında duruyor ve bu durum Türkiye açısından risk yaratıyor.
- Türkiye'nin kapıyı açtığı görülürse, Türkiye bir geçiş yolu olarak algılanacak ve doğudaki bütün göçmen hareketi Türkiye üzerinden geçmeye başlayacak.
- 33:27Bölgesel Çatışmalar ve Kürt Meselesi
- Afganistan'ın işgali esnasında bölgesel çatışmalar başladı, Afganistan işgal edildi, Rusya'ya karşı mücadele verildi, Amerika onları destekledi ve orası bir terör bölgesine dönüştü.
- El Kaide, ISID ve PKK gibi örgütler taşeron kullanır, bölgedeki ülkeler Kürt siyasi hareketini sahiplenip kullanıp Türkiye'ye karşı kullanmayı başardılar.
- Türkiye 1980'lerin sonundan beri Kürt meselesiyle uğraşıyor, ekonomisinde, insan kaynağında, diplomasisinde ve uluslararası itibarında ciddi kayıplar var.
- 36:11Dünya Bloklaşması ve Devlet İçindeki Çatışmalar
- Dünyada yeniden bir bloklaşma yaşanıyor; Çin, Hindistan, Rusya, İran ve Türkiye'yi bu cepheye çekmeye çalışanlar var, bir yandan da Amerika ve Avrupa Birliği etrafında şekillenen Batı bloğu bulunuyor.
- Blok sistemi değişerek kendi içinde yeni formlara bürünerek gelişecektir.
- Devletlerin kendi içerisindeki çatışmaları ve rekabeti ihmal edilmemeli; devlet merkezleri çevresinde liberal, özgürlükçü ve duvarları yıkıp köprüler inşa edici olmak isteyen insanlar var.
- 37:15Devlet İçindeki Farklı Düşünceler
- Türkiye'de AK Parti'nin içinde bile içine kapanmacı ve duvarlar dikici bir grup ile özgürlükçü olmaktan yana bir grup bulunuyor.
- Amerika'da Vietnam'dan beri girdiği savaşlarda Amerika'ya karşı kaybetmiş, askeri-endüstriyel kompleksle diğer sektörler arasında bir çatallanma var.
- Rusya'da Putin, dünyanın en güçlü tek merkezi liderlerinden biri olmasına rağmen kendine karşı oluşumların olduğunun farkında ve sürekli temizleme harekatı içerisinde.
- 38:13Gelecekteki Siyasi Gelişmeler
- Komünist Parti'nin tepesinde Şiping, ömür boyu liderlik ünvanını almış biri olmasına rağmen ağır bir baskı altında.
- Hindistan'da baskıcı bir yönetim kurulmuş durumda gibi görünse de içeriden müthiş bir kaynama var.
- Sistemin içinde yer alan farklı düşünen siyasi yöneticiler zaman zaman bloklaşabilir, örneğin Amerika'daki liberal kanatla Rusya'daki liberal kanat bir blok oluşturabilir.
- 39:17Gelecekteki Jenerasyon Savaşı
- Dijital alanda yayılacak olan hareketlerden söz edilecek ve önümüzdeki dönemde ciddi bir jenerasyon savaşı olacağını düşünüyor.
- Çevre hareketleri, hayvan hakları ve insan hakları gibi konular gençlik örgütlenmelerini hedef alacak.
- İnsan ömrü uzuyor, emeklilik yaşları yükseliyor ancak emeklilik primleri karşılanamayacak durumda olan insanlar çalışmak zorunda kalacak ve gençlerle tanımadıkları bir uygarlığın içinde mücadele etmek zorunda kalacaklar.
- 40:02On Yıl Sonraki Dünya
- On yıl sonra dünya farklı olabilir, ancak düzen hep birileri için iyi, birileri için kötüdür.
- Çok koyu, sert bir sıcak savaş ortamı beklenmiyor, ancak askeri endüstriyel kompleksin ve dünya ekonomisinin ihtiyaç duyduğu askeri harcama meselesini sağlayacak vekalet savaşları dünyanın her yerinde devam edecek.
- Güç mücadeleleri Ortadoğu'dan Afrika'ya doğru kayacak ve Afrika'da bir statüko oluşacak gibi görünüyor.