Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir tarih akademisyeninin Köktürk yazılı metinlerinin keşfi ve çözümü hakkında bilgi verdiği bir sohbet formatındadır. Konuşmacı, Türkoloji alanında uzman bir akademisyen olarak görünmektedir.
- Video, Köktürk yazılı metinlerinin 1720'den itibaren nasıl keşfedildiğini anlatmaktadır. İlk küçük metinlerin 1730'da İsveç'te Alemberg tarafından yayımlandığı, 1889'da Kül, Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk ve Bengütaş gibi büyük yazıtların bulunduğu ve bu yazıtların bir yüzünde Çince olduğu belirtilmektedir. Yazıtın çözümü için Danimarkalı Tomsen ve Rus asıllı Radlof arasında bir yarış yaşanmış, Radlof 1893'te yazıyı çözmüş ve 1896'da eserini yayınlamıştır. Konuşmacı, Tomsen'in eserinin 100. yılını vesile ederek Türkçe'ye çevrildiğini ve Dil Kurumu tarafından yayımlandığını da belirtmektedir.
- 00:12Köktürk Yazılı Metinlerin Keşfi
- Köktürk harfli metinlerin ilk küçük örnekleri 1720'den itibaren Yenisey boylarında, Kırgızlardan kaldığı tahmin edilen birkaç satırlık metinlerle bulunmuştur.
- Bu metinler 1730 yılında İsveç'te Alemberg isimli bir subay tarafından yayımlanmıştır.
- Alemberg, Poltava Savaşı'nda Ruslara esir düşmüş ve Sibirya bölgesine gönderilmiş, orada Deli Petro'nun görevlendirdiği Messerschmidt ile birlikte bitki örtüsü, hayvan varlığı ve kabilelerin dillerini araştırmıştır.
- 01:36Önemli Yazıtların Keşfi
- Kül, Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk ve Bengütaşları 1889'da bulunmuştur.
- Bu yazıtlar 1722-1889 arasında keşfedilmiş olup, küçük yazıtlardan yazıyı çözmek zor olduğu için o zamana kadar çözülememiştir.
- Yazıtların bir yüzünde Çince yazılar bulunmakta ve bu kısımda metinlerin Türkler'e ait olduğu kayıtlıdır.
- 02:07Yazıtların Çözülmesi
- Yazıtların çözülmesi için Danimarkalı Tomsen ve Rusya'da Alman asıllı Radlof arasında bir yarış başlamıştır.
- Radlof, Türkolog olarak "Türkolojinin babası" olarak bilinir ve Sibirya'dan derlemeler yapmıştır.
- Yazıtları bulan Yarisep adlı bir coğrafya cemiyeti gazetecisi, Radlof başkanlığında bir heyetin resimlerini çekmesiyle Tomsen ve Radlof'un çalışması başlamıştır.
- 03:11Yazıtların Türkçe'ye Çevrilmesi
- Radlof, 1893 Kasım ayında yazıtların Türkçe olduğu ve Türkler'e ait olduğu anlaşılmıştır.
- Tomsen 1893'te yazıyı çözmüş ve ilk kopyalarını Ahmet Mithat'a vermiştir.
- Tomsen'in eseri 1896'da yayınlanmış ve 100 yıl sonra Türkçe'ye çevrilmiştir.
- 04:26Yazıtların İlk Kayıtları
- Tarihi Cihangi Uşağı'da bir kayıt bulunmaktadır.
- İlhanlılar Karakurum civarında bu yazılı taşları gördüklerini söylemişlerdir.
- İlk kayıt Tarihi Cihangi Uşağı'daki kayıttır.