Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Başkent Üniversitesi'nde düzenlenen bir akademik sunum formatında olup, Türkoloji profesörü Hülya Kasapoğlu Çengel tarafından Kıpçak tarihi ve kültürel mirası hakkında bilgiler verilmektedir.
- Sunum, konuşmacının kendi akademik kariyeri hakkında kısa bir tanıtımla başlayıp, Kıpçakların tarihsel konumu, coğrafi yayılımı ve kültürel etkileri üzerine kapsamlı bir inceleme sunmaktadır. Video, Kıpçakların 10. yüzyıldan itibaren batıya doğru göçleri, Moğol akınlarından sonra bölünmeleri, Mısır'da Kölemen Devleti gibi önemli devletler kurmaları ve Türk kültürüne katkıları hakkında bilgiler içermektedir.
- Sunumda ayrıca Kıpçakça'nın tarihsel gelişimi, önemli eserleri ve dil yapısı ele alınmakta, Codex Manicus gibi önemli metinler ve Ermeni-Kıpçak dilinin kökeni hakkında bilgiler verilmektedir. Konuşmacı, Ermeni Kıpçak dilinin 16-17. yüzyıllarda Batı Ukrayna'da varlığını sürdürdüğünü ve Osmanlı-Lehistan savaşına dair 1550-1521 yılları arasındaki kanun kitaplarının tamamen Türkçe hukuk terimleriyle yazıldığı gibi önemli tarihsel detayları da paylaşmaktadır.
- 00:01Hülya Kasapoğlu Çengel'in Akademik Hayatı
- Hülya Kasapoğlu Çengel, Hacettepe Üniversitesi'nde lisans eğitimi tamamladıktan sonra Gazi Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde araştırma görevlisi olarak görev yaptı ve yüksek lisans ve doktora eğitimi devam etti.
- Modern Uygur Türkçesinde Fiil adlı tezi ile doktor oldu ve Abdurrahim Ökul'un şiirleri metin aktarma inceleme teziyle de doktor ünvanını aldı.
- 2002-2003 yıllarında Kırgızistan Manas Üniversitesi'nde, 2004-2005 yılında Almanya'da Fry Üniversitesi'nde misafir öğretim üyesi olarak görev yaptı ve 2004 yılında profesör oldu.
- 01:56Akademik Çalışmaları ve Akademik Hayat Felsefesi
- Türk dilleri bilim dalındaki çalışmaları sürmekte ve çeşitli akademik ve bilimsel kurul üyelikleri bulunmaktadır.
- Altı kitap, ansiklopedi maddesi, ulusal ve uluslararası çeşitli dergilerde yayınlanan otuz civarında makale ve otuz civarında uluslararası kongrelerde sunduğu bildiri ve konferans bulunmaktadır.
- Dil ve edebiyatın ayrılmaz bir bütün olduğunu, sadece dilci olmak değil edebiyattan uzak kalmamak gerektiğini vurgulamaktadır.
- 08:48Kıpçaklar Hakkında Genel Bilgiler
- Türkiye'de Kıpçak sahasında hep İslam dönem çalışılmıştır, Müslüman Kıpçakların eserleri Memluk Devleti bünyesindeki Mısır ve Suriye'de yaşayan Kıpçakların eserleridir.
- Kıpçaklar tarihte konuma girmeden evvel çok geniş bir coğrafyaya yayılmışlardır ve Türk halklarının aristokrat bir pornodur.
- Batı kaynaklarında Kuman, Doğu kaynaklarında Kıpçak olarak adlandırılan bu kavim, Rus kaynaklarında Polo, Macarlar tarafından Kum olarak adlandırılmaktadır.
- 10:37Kıpçakların Tarihsel Kaynakları
- Giresun Köktürk yazıtlarında Kuman, Kıpçak adı ve diğerleri geçmektedir.
- Çatlak yazıtlarda İrtiş nehrinden bahsediliyor fakat orada İrtiş boyunda hangi boyun yaşadığıyla ilgili zikredilmiyor.
- İslam öncesi kaynaklarda Kuman-Kıpçak adı geçmiyor, ancak İslam döneminde Karahanlı döneminde "Kıpçak" adı geçmektedir.
- 13:33Kıpçakların Coğrafi Konumu ve Göçleri
- 10. yüzyılın ortalarında Oğuz boyları, Kıpçaklar ve diğer Türk boyları, Karlıklar birlikte yaşıyorlar.
- Oğuzlar hep güneyde, Aral Gölü, Hazar Denizi'nin yukarısında Kıpçaklar, aşağıda ve güneyde Oğuzlar olmuş, birlikte yaşamışlardır.
- 10. yüzyılın ortalarına doğru Kıpçaklar batıya doğru, İdil'e doğru göç etmeye başlamışlardır ve bu göçte Çin'in kuzeyinde oluşan Kıtay Devleti'nin güç kazanmasının bir sonucu olarak başlamıştır.
- 15:05Kıpçakların Göç Dalgası ve Etkileri
- Kıpçaklar, İrtish'ten başlayarak Litvanya, Polonya ve Macaristan'a kadar geniş bir alana göç etmişlerdir.
- Kıpçaklar, 1030-1049 yılları arasında İdil havzasında görünmüş ve bu dönemde İdil Bulgarları ile karışmaya başlamışlardır.
- Kıpçaklar, Türk halkları içerisinde en çok din değiştiren halklardan biri olup, hem Ortodoks hem Gregoryen dinlerini benimsemişlerdir.
- 16:33Kıpçakların Tarihsel Önemi
- Moğol akımlarıyla Altın Orda Devleti ve Cengiz Devleti'ni Türkleştiren Kıpçaklar, tarihte büyük roller oynamışlardır.
- Kaşgarlı'nın sözlüğünde Oğuz adıyla birlikte Kıpçak adının sık zikredilmesi, 11. yüzyıl Türk dünyasında Kıpçakların önemli bir endomstik birlik olduğunu göstermektedir.
- Kıpçaklar, İdil boyuna Oğuzların arkasından gitmişlerdir.
- 18:17Kıpçakların Coğrafi Yayılımı
- Doğu'da kalanlar Kıpçaklar, Aral, Hazar'da kalanlar, Kırgızlar, Kazaklar ve İdil-Ural'da kalanlar olarak bölünmüştür.
- Doğu'da kalanlar, Karahanlı dönemindeki İslamiyet'in kabul edilmesiyle beraber Müslümanlaşmıştır.
- Kıpçaklar, İdil'den Dinyeper'e, Tuna'dan sonra Avrupa'nın Balkanlar'a kadar uzanan geniş bir coğrafyada siyasi, ekonomik ve kültürel anlamda büyük izler bırakmışlardır.
- 21:18Kıpçakların Batıya Göçü ve Moğol Akınları
- 11. yüzyılın ortalarında Kıpçaklar Transilvanya, Balkanlar ve Macaristan'a doğru ilerlemişlerdir.
- Moğol akınlarından önce Karadeniz'in kuzey bozkırı ve Kıpçakların eline geçmiştir.
- Moğol akınlarından önce "Dehli Kıpçak" adını alan Kıpçaklar, Moğol akınlarından sonra "Deşli Kıtçak" adı yaygınlaşmıştır.
- 23:25Kıpçakların Savaşçı ve Aristokrat Sınıfı
- Kıpçaklar savaşçı bir aristokrat sınıfıydı, hem ticareti biliyor hem kültürde çok iyiydiler.
- Gürcistan'da Arska bölgesinde kurulan 1257'deki Atabekler ve Mısır Nemrut'taki Kölemen Devleti, Kıpçakların savaşçı bir sınıf olduğunu tarihte kanıtlamışlardır.
- Moğol akınlarıyla birçoğu ölen Kıpçaklar, bir kısmı esir düşmüş, bir kısmı Macaristan'a ve Balkanlar'a gitmiş, orada Macarlaşmıştır.
- 25:00Kıpçakların Mısır'daki Etkisi
- Moğol akınlarından kaçan 12-13. yüzyıllarda Mısır'da, Eyüpler döneminde Kıpçaklar köle olarak giden ve kısa zamanda büyük güç elde ederek Eyyubiler'in hakimiyetine son vererek bağımsız köle medeniyeti kurmuşlardır.
- Kıpçaklar, devleti yönetirken halk Arap ve Türkmenlerden oluşuyordu.
- Kıpçaklar, Türkçeyi anlatmak için sözlük, gramer ve dil kuralları yazmışlardır.
- 28:53Kıpçakların Türk Kültürüne Katkıları
- Kıpçaklar, Türk kültürüne ve tarihinde önemli bir öneme sahiptir.
- Kaşgarlı Mahmud'un Divan'da Kıpçak kaydıra kelimeler bulunmaktadır.
- Kıpçaklar, Türk boyudur ve Macarlar da Kıpçak olarak adlandırılmaktadır.
- 30:05Kıpçakça Eserlerin Önemi
- Kıpçaklar geniş bir coğrafyaya yayılmış, fazla din değiştirmiş ve üç alfabe ile eserler bırakmışlardır.
- Codex, 1300'de yazılmış ve Türkçenin Latin alfabesi ile yazıldığı ilk eserdir.
- Memlük sahasında Kıpçakça eserler arasında Bugatti, Müşra, Hilugati ve Türkler Kıpçak adı geçen tek eserdir.
- 32:56Codex'in İçeriği ve Önemi
- Codex, Karadeniz'in kuzeyindeki Hristiyan Kıpçaklardan Alman ve İtalyan misyonerler tarafından derlenmiştir.
- Arap harfleri Türkçenin fonetiğini iyi yansıtamadığı için Latin harfleri kullanılmıştır.
- Codex'te sözlük listesi, tematik bilgiler, gramer kuralları, Almanca-Latince sözlük listeleri, İncil'den çeviriler ve Katolik ilahileri bulunmaktadır.
- 35:51Kıpçakların Tarihi ve Eserleri
- Kıpçaklar önce Mısır ve Suriye'ye köle olarak gittiler, 1250'de Memlük Devleti'ne hakim oldular.
- 1258'de Sadi'nin Gülistan'ı Kıpçakça'ya Seyitli Serai adında bir Kıpçak tarafından ilk çevirisi yapılmıştır.
- Kıpçakça'da fıkıh, askerlik, okçuluk ve binicilik gibi konularda Arapça'dan tercüme edilen eserler bulunmaktadır.
- 40:00İsyanlar ve Ermeni-Kıpçak İlişkisi
- İsyanlar, Codex'in bir devamıdır ve 16-17. yüzyılda Ermeni Gregoryen Kilisesi'ni hitap eden Kıpçaklara ait eserlerdir.
- Batılı tarihçiler bu metinlerin Ermenilerin yazdığı konusunda savunurken, temel kelimelerin Türkçe olduğu belirtilmektedir.
- 13. yüzyılın ilk yarısında Moğol akınlarıyla Ani tekrar işgal edildiğinde Ermenilerin Kırım'a göçü başlamıştır.
- 44:33Ermeni-Kıpçak Karışımı
- 13-14. yüzyıllarda Selçuklu'dan ve Moğol akınlarından kaçan Ermeniler Kırım'da Kıpçaklarla temas etmişlerdir.
- Bu temas sonucunda ortak konuşma ve din dili oluşmuştur.
- Batı literatüründe bu koloninin "Armeo Kıpçak" olarak adlandırıldığı belirtilmektedir.
- 45:21Ermeni Kıpçak Dili ve Tarihi
- Ermeniler, Kıpçakların Kıpçakça'sını başa koymuş ve bu dil Ermeni harfleriyle yazılmıştır.
- Kamoonnesos, Batı Ukrayna ve Polonya'da bulunan tarihi bir şehirdir.
- 13. yüzyılda Kırım'da başlayan Kıpçak ve Türk-Ermeni teması, 14. yüzyılda komşuluk ve ticaret ilişkileriyle gelişmiştir.
- 46:11Ermeni Kıpçak Dili'nin Gelişimi ve Sonu
- 15. yüzyılda Kefe 1475'te Osmanlı'nın eline geçince, Ermeni Kıpçaklar Ukrayna'ya yoğun bir göç başlamıştır.
- 13-15. yüzyılın sonuna kadar konuşma dili olarak varlığını sürdüren Ermenicası, 16-17. yüzyıllarda Batı Ukrayna'da miyadını doldurmuştur.
- Ermeni Kıpçak dili, diller ve dinlerin ortak yaşamına ilişkin ilgi çekici bir örnektir ve pek çok yazma meydana getirilmiştir.
- 47:32Ermeni Kıpçak Dili'nin Kaynakları
- Kazakistan'da Ukrayna'lı Türkolog Alexander Berka, Ermeni Kıpçak dili ile ilgili ciddi yayınlar yapmıştır.
- Tarihi günlükler, hukuk belgeleri, dini eserler, Osmanlı-Lehistan savaşı kronikleri ve 1650-1621 kanun kitapları bulunmaktadır.
- Bu asırdan kalan hukuk belgelerinde tamamen Türkçe hukuk terimleri kullanılmıştır, örneğin "miras" yerine "ilgililik" gibi terimler tercih edilmiştir.