Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Karabağ bölgesinin tarihsel gelişimini anlatan bir belgesel formatındadır. Konuşmacı, Türkiye Türkleri olarak Karabağ'ın Azerbaycan'ın ayrılmaz bir parçası olduğunu vurgulamaktadır.
- Video, Karabağ'ın coğrafi konumu ve tarihsel geçmişi hakkında bilgiler sunarak başlıyor, ardından bölgenin Roma, Sasaniler, Araplar, Selçuklular, İlhanlılar ve Moğollar gibi farklı devletlerin hakimiyetinde geçirdiği dönemleri kronolojik olarak anlatıyor. İkinci bölümde ise Timur, Akkoyunlular, Safeviler, Osmanlılar ve Nadir Şah dönemlerindeki gelişmeler ele alınıyor ve özellikle Karabağ Hanlığı'nın Azerbaycan tarihi için önemi vurgulanıyor.
- Video, Karabağ'ın Türk kökenli bir bölge olduğunu ve günümüzde Ermenistan işgali altında olduğunu belirterek, Oğuz göçleri ve bölgedeki Türk beyliklerinin kuruluşu gibi önemli tarihsel olayları detaylı şekilde ele alıyor.
- 00:23Karabağ'ın Coğrafi ve Kültürel Özellikleri
- Karabağ, kuzeyden güneye, doğudan batıya işlek bir yol üzerinde bulunan ve tarih boyunca birçok hanedana ev sahipliği yapmış önemli bir bölgedir.
- Yüzyıllardır Türklerin hakimiyetinde kalan bu bölge bugün resmen Azerbaycan toprağıdır ve Ermenistan işgali altındadır.
- Karabağ, Kür ve Ara ırmakları arasında, Gökçe Gölü dağılan dağlık ve ovalık yerlerden oluşan bir bölgedir ve eski Dağlık Karabağ, Karabağ bölgesinin dörtte birini oluşturur.
- 01:42Karabağ'ın Tarihi Gelişimi
- Azerbaycan ve Karabağ, güneyden kuzeye, doğudan batıya giden tüm kavimlerin uğrak yeri olmuş, oldukça karışık bir tarihi gelişim süreci yaşamıştır.
- Ermenistan'ın hak iddia ettiği gibi Karabağ'daki topraklara Ermenilerin yoğun olarak 18. yüzyıldan sonra Rus planlamasıyla yerleştirildiği açıkça bilinmektedir.
- Karabağ, Rusya'nın Kafkasya politikasının merkezini oluşturmuş ve bölgedeki Karabağ Hanlığı planlı şekilde etnik temizliğe tabi tutularak Türkler ve Müslümanlar bölgeden sürgün edilirken, Osmanlı ve İran Ermenileri bilerek ve isteyerek bu bölgeye getirilerek iskan edilmiştir.
- 02:31Azerbaycan'ın İlk Tarihsel Dönemleri
- İlk çağlarda hızla büyüyen Roma İmparatorluğu MÖ 68 yılında Azerbaycan topraklarını ele geçirdi ve ardından 227 yılında Sasanilerin eline geçti.
- Türklerin Azerbaycan'a ilk gelişleri MÖ 6. yüzyılda kuzeyden gelen Sakalar zamanında olduğu düşünülmektedir.
- Azerbaycan'a kalıcı olarak yerleşen Türk kavimleri MÖ 120 ile MS 503 yılları arasında bölgeye gelen Bulgar, Hazar, Aeri, Sarabur ve Sabir Türkleridir.
- 04:04İslam Dönemi ve Selçukluların Gelisi
- Araplar döneminde Azerbaycan-Karabağ, Roma, Sasani ve Doğu Roma hakimiyetinde kaldıktan sonra Hz. Ömer ve Hz. Osman zamanında Müslümanlar tarafından fethedildi.
- İslam orduları bütün Ortadoğu'yu geçtikten sonra 642 yılında Azerbaycan'ı tamamen ele geçirdiler.
- Selçuklular başkent olarak Tebriz'i, İlhanlılar Hülagü zamanında Meraga'yı, Abaka Han zamanında ise Tebriz'i başkent olarak kullandılar.
- 06:31Selçukluların Azerbaycan'daki Fetihleri
- Selçuklular döneminde Azerbaycan Selçuklu Türklerinin Azerbaycan'da ilk görülmeleri 1050-1021 yılları arasında Çağrı Bey tarafından bölgeye yapılan akınlarla olmuştur.
- Tuğrul Bey başkenti 1043'te Rey şehrine taşıyarak fetih hareketlerine devam etmiştir ve 1045'te Gence'yi ele geçirmiştir.
- Sultan Alparslan zamanında Gürcü ve Ermeni derebeyleri tamamen etkisiz hale getirilerek bölgede Selçuklu otoritesi sağlamlaştırılmıştır.
- 10:08Atabeyler Dönemi ve Sonraki Dönemler
- Atabeyler döneminde Azerbaycan bölgesinde Selçuklu Devleti'nin zayıfladığını gören devlet görevlileri bulundukları yerde bağımsızlıklarını ilan ettiler.
- Şemseddin İldeniz 1146-1175'te Müslüman Oğuzları toplamış ve Kıpçakları yenerek Karabağ'a tekrar teslim almıştır.
- İlhanlilar 1230 yılından sonra Azerbaycan'a girdiler ve bu dönemde Türk kültürü Azerbaycan'ın her yerine hakim olmuştu.
- 11:44Timur Dönemi Azerbaycan
- Azerbaycan, Timur'un bir üst bölgesidir ve Karabağ Timur'un kışla olmuştur.
- Timur, 1396 Kıpçak seferi dönüşünde Derbet'ten Bağdat'a kadar olan sahayı oğlu Miran Şah'a vermiş ve Karabağ'ı ordu merkezi yapmıştır.
- Timur, Ankara Savaşı öncesinde Ankara'ya Karabağ'dan hareket etmiş ve Anadolu'dan ve Suriye'den yaklaşık 50 bin Türkmen'i Karabağ'a iskan ettirmiştir.
- 12:11Akkoyunlu Dönemi
- Timur Devleti'nin gücünü yitirmesinden sonra Osmanlı'ya sığınan Karakoyunlu Kara Yusuf, Nafçılan'a gelerek beyliğini tekrar kurmak istemiş, ancak Akkoyunlu hükümdarlar izin vermemiştir.
- 1403-1508 yılları arasında Karabağ, Akkoyunlu Hanedanlarına mensup hükümdarlara kışlak olmuştur.
- 1467'deki Karakoyun-Akkoyunlu Savaşı'nda Azerbaycan'ı Akkoyunlular kesin olarak hakimiyet sağladılar ve Akkoyunlu Uzun Hasan bölgenin tek hakimi olmuştu.
- 12:53Safeviler Dönemi
- Safeviler döneminde Azerbaycan, Uzun Hasan'ın ölümünden sonra Akkoyunlular yıkılmış ve Safevi Hanedanlığını kuran Şah İsmail Azerbaycan'ı ele geçirmiştir.
- Safeviler döneminde Azerbaycan'da hepsi Şii olmak üzere Erdebil ve Mugan çevresinde Ustacalu, Şamlu, Tekelü, Baharlı, Dulgadurlu, Avşar, Kavlu, Kozanlı, Kaçar ve Varsasal, Karabağ'da Cevanşir, Derbent civarında Hamaslı, Musullu, Kırklı, Bayat, Serada Esperli, Ahıska'da Kazamlu, Şirvan'da Alpagut gibi Türkmen boyları bulunmaktaydı.
- Osmanlılar dini, siyasi ve ekonomik olarak rakip gördükleri Safevilerle devamlı mücadele halinde oldular ve Azerbaycan, Osmanlı-Safevi mücadelesinde sürekli el değiştirdi.
- 14:09Osmanlı-Safevi Mücadelesi
- Yavuz Sultan Selim, Safevi hükümdarı Şah İsmail'in üzerine yürüdü ve onu 1514'te Çaldıran'da mağlup etti, Osmanlı orduları bu zaferden sonra Karabağ, Nahçıvan ve Revan'a girdiler.
- 1555 Amasya Antlaşması ile birçok yer Safevilere bırakıldı ve Şah Tahmasb Kaçar sülalesinden Şah verdiği Karabağ Beylerbeyi ilan etti.
- 1578'de III. Murat zamanında Şirvan, Tiflis ve Dağıstan gibi birçok yerler Osmanlı'nın eline geçti ve 1585'te Nogaylar ve Kırım Hanlığı'nın yardımıyla Ferhat Paşa Azerbaycan'ın büyük bir bölümünü ele geçirdi.
- 14:52Karabağ'ın Osmanlı'ya Katılması
- Karabağ'ı kesin olarak 1588'de Osmanlı'nındı ve merkezi Gence olmak üzere Karabağ Eyaleti kuruldu.
- Karabağ Gence Beylerbeyliğine ilk olarak Suhumlu Çerkez Paşa atandı.
- 1590'da Safeviler, Osmanlılar ile bir anlaşma yapmak zorunda kaldı ve Şiki, Şirvan ve İsfahan'i Osmanlılara bıraktı.
- 15:29Osmanlı-Safevi Mücadelesinin Devamı
- Anadolu'daki Celali İsyanlarından sonra Şah Abbas 1635'te tekrar Azerbaycan'ı ele geçirdi.
- 1635'te IV. Murat, Tebriz ve Revan üzerine sefere çıkmış, bugünkü Türkiye-Iran sınırını belirleyen Kasr-ı Şirin Antlaşması ise 1639'da imzalanmıştır.
- Safevilerle Osmanlılar arasındaki mücadele uzun yıllar devam ederken, Rusya 1720'den sonra Hazar Denizi kıyılarını ele geçirerek güneye iniyordu.
- 15:59Osmanlı-Rusya Mücadelesi
- Bu durumdan rahatsız olan Osmanlı bölgeye Köprülü Ahmet Paşa'yı göndermiş, o da Tebriz, Revan, Gence, Erdebil ve Karabağ tekrar ele geçirmiştir.
- Fakat bölge 1736'da tekrar Safevilere bırakıldı ve böylece Azerbaycan'da Rusya ve Osmanlı karşı karşıya geliyordu.
- İki devlet arasında İstanbul Antlaşması imzalanmış, Şirvan Eyaleti Osmanlı'ya bırakılmıştır ve Rusya ve Osmanlı arasındaki mücadelede en çok zarar gören Safeviler olmuştur.
- 16:32Nadir Şah Dönemi
- Nadir Şah döneminde Azerbaycan, Avşar Türkmenlerinden olan Nadir Şah'ın Azerbaycan tarihinde çok önemli bir yeri vardır.
- Nadir Şah, Horasan valisi olarak başladığı mücadelesinde Safevilerin devamında bölgede Avşar Hanedanlığını kurdu ve 1734'te Tebriz ve Şirvan'ı tekrar ele geçirdi.
- III. Ahmed ve I. Mahmud zamanlarında Azerbaycan'ın kesin olarak ele geçirilmesi Osmanlıların ana siyaseti olmuştu, fakat Rusya ve Nadir Şah'ın başarılı yönetimi bu hedefe ulaşmaya engel oldu.
- 17:14Hanlıklar Dönemi
- Nadir Şah, Doğu Anadolu'dan Hindistan'a kadar güçlü bir hanedanlık kurmayı başarsa da bir suikast sonucu öldürüldü.
- Bu dönemde siyasi ortamın iyice karışması, Osmanlı'nın artık Azerbaycan ile ilgilenememesi ve Rusya'nın bölgeye henüz yerleşememesi gibi sebeplerle Azerbaycan'da hanlıklar dönemi başlıyordu.
- Bu hanlıklardan Cevanşir (Genç Aslan) Avşarlarının kurduğu Karabağ Hanlığı, Karabağ ve Azerbaycan dönemi için ayrı bir önemi vardır.