Buradasın

Kabala, Yahudilik ve Sabataizm Hakkında Bilgilendirici Program

youtube.com/watch?v=NiY_R8J0uIw

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, bir televizyon programı formatında olup, Pelin Hanım, Murat Bey, Cemil Bey ve diğer konuşmacıların yer aldığı bir sohbeti içermektedir. Konuşmacılar arasında Yahudi kökenli kişiler, İbranice bilen hocalar ve Sabataist bir ailenin mensubu olan kişiler bulunmaktadır.
Program, Kabala'nın kökeni, tarihi ve temel prensipleri ile başlayıp, Yahudilik'teki melekler, bayramlar ve kurban gelenekleri hakkında bilgiler sunmaktadır. Ardından Sabatay Sevi'nin hayatı, mesih ilan edilmesi ve Osmanlı dönemindeki durumu ele alınmaktadır. Son bölümde ise Türkiye'deki dönmeler, Bektaşilik felsefesi ve dinler arası ilişkiler tartışılmaktadır.
Programda ayrıca Yahudilik ve İslam'daki kurban gelenekleri arasındaki farklar, "dönme" teriminin anlamı, Osmanlı dönemindeki siyasi müsamaha ve antisemitizm konuları da ele alınmaktadır. Konuşmacılar, farklı dinlerden dönen insanların eski inançlarını da getirdiği ve bunların kabul edilmesi gerektiği konusunda vurgular yapmaktadır.

Kabala'nın Kökeni ve Tarihi: Kabala, köken itibariyle miladi asırların ilk asırlarına dayanır ve Tanrı ile alem, insanın kendi dünyasıyla ilişkileri şeklinde Kitab-ı Mukaddes'teki ifadelerle bağlantılıdır.
Kabala görüşünün temelini miladi ilk asrında Simon Baroha isimli bir din adamı atmış, ancak bugünkü anlamda sistematik kabala görüşünün 12. ve 13. asırda Moche de Leon isimli bir Yahudi din adamı tarafından sistematize hale getirildiği belirtilmektedir.
Kabala, Yahudiliğin mistik yorumudur ve tarihi boyunca farklı dönemlerde farklı şekillerde gelişmiştir.
02:28Kabala'nın Özellikleri: Tevrat'taki pasajların zahiri anlamı var ve bunu Rabbani ile çok ön plana çıkar, ancak kabala kültüründe zahirden daha çok batın (gizli) yorumlar bulunmaktadır.
Kabala'nın 12. ve 13. asırda özellikle Suriye bölgesindeki İslam tasavvufundan etkilendiği, özellikle teorik kabala'nın çok fazla etkilendiği rivayet edilir.
Kabala'nın batini yorumları her din adamına göre değiştiği için Yahudilerde çok fazla görüş farklılığı ortaya çıkmaktadır.
06:23Kabala'da Rakamsal Değerler ve Mesih Kavramı: Kabalistler, Tevrat'taki her harfin bir sayısal değeri olduğunu ve bunların toplamının Mesih'in gelmesiyle çok yakından bağlantılı olduğuna inanırlar.
Kabala'da yedi kişi ancak kabala'yı biliyor diye söylenir ve biri öldüğü zaman ancak bir talebesi yerine geçebiliyor, bu da kabalistik bilginin ancak seçkin bir sınıfa ait olduğu düşüncesinden kaynaklanmaktadır.
Kabalistler, Tevrat'taki pasajları rakamsal değerlerle bağlantılı kurarak Mesih'in geleceği konusunda yorumlar yaparlar, örneğin "Hevele" kelimesinin sayısal değeri 50, "Maşiah" kelimesinin ise toplam 358 olduğu ve bu değerlerin Mesih kavramıyla bağlantılı olduğu iddia edilir.
09:01Sabatay Sevi ve Kabala: Sabatay Sevi'nin İbranicedeki ifadesi "Şaptay" sayısal değeri 712, "Tsivi"nin ise sayısal değeri 102 toplam 814'tür.
Kabalistler, "Şana ge ulaba" (halkımı kurtaracam yıl geldi) şeklindeki Mesih'e işaret eden pasajın sayısal değeri 814 olduğunu ve bunu "Sedai" isimli yüce Tanrı göndereceği için Sabatay Sevi'nin tam anlamıyla bir mesih olduğu şeklinde yorum yaparlar.
Kabalistler, pratik kabalizmin Mesihçi yani Mesih'in gelmesini ve Yahudileri kurtarmasını isteyen İzak Nuran'ın sıfatının "aslan" olduğunu iddia ederler.
10:52Kabala ve Yahudi Gelenekleri: Ariel, Yahudilerde aslan tabiriyle geçen ve Allah'ın sırlarını açıklayan melek anlamına gelen bir isimdir.
Kabala'da Allah'ın farklı isimleri ve bu isimlere göre yetmişbir civarında sayı vardır.
Sabatay Sevi, yeni bir din kurucu olarak algılandığı için Yahudilerdeki önemli günler artık Sabatay Sevi endeksli düşünülüyor.
12:27Tişa B. Av ve Sabatay Sevi: Tişa B. Av, Yahudi geleneğinde Av ayının dokuzunda kutlanan, Kudüs'ün yıkılmasıyla ilgili bir bayramdır.
Sabatay Sevi, Tişa B. Av'ı doğum anısına kutlanmaya başlamıştır.
Sabatay Sevi'nin doğumunun sekizinci gününde sünnet olma anısına özel bir ayin kutlanmaktadır.
13:51Kuzu Bayramı ve Sabatay Sevi: Kuzu bayramı, antik dönemlerde mabede sunmuş oldukları kuzu kurbanını anma bayramıdır.
Mabet ayakta olmadığı için bu gelenek ortadan kalkmış, Sabataistler özel bir ayin olarak 22. gün kutlamaktadır.
Bazı Sabataist ailelerde belirli bir tarihe kadar kuzu etinin yenmediği bilinmektedir.
16:35Diyarbakır'ın Tarihi: David Bed Hilal isimli 1850'lerde Diyarbakır'ı gezen Yahudi seyyah, Diyarbakır'ı "Karne" olarak isimlendirmiştir.
Diyarbakır'a ismini verenler Arap aşiretleri olan Bekir aşireti olmuştur.
Diyarbakır'daki caminin avlusunda İyonik sütunlar ve Osmanlı sütunları bulunmaktadır.
18:35Mihal Ailesi ve Osmanlı Tarihi: Mihal adı, Osmanlı'nın kuruluş yıllarında adı geçen Köse Mihal veya Gazi Mihal'den gelmektedir.
Mihal, bir Bizanslı kale kumandanı olup Müslüman olmuştur ve Osmanlı safında akıncı olarak savaşmıştır.
Mihaloğulları, Osmanlı döneminde akıncı ailelerinden biri olarak devam etmektedir.
21:05Selanik ve Sabataistler: Selanik'ten gelen birçok ailenin, özellikle genç nesillerin, kendi geleneklerini tam olarak bilmediği belirtilmektedir.
Alevi ve Bektaşi gençlerinin de kendi adetlerini tam olarak bilmediği, bu geleneklerin yasaklanmış ve çocuklarına öğretilmemiş olduğu ifade edilmektedir.
Sabataistlerin ve Selanik'ten gelen birçok ailenin, geleneklerini bölük pörçük bildiği veya hiç bilmediği belirtilmektedir.
22:57Yahudilik ve İslam'da Melekler: Mikail, Yahudiler için çok temel ve sevilen bir melektir, Yahudilerin açılımı "Mike Moha, Elohim Bam" şeklinde olup "Tanrılar içerisinde senin gibi benzer bir tanrı var mı ey Allah?" ifadesinin kısaltılmışıdır.
Yahudilerde Mikail, Mısır'dan çıkışta Yahudilere yol gösteren melek olarak kabul edilir, ancak Azrail ve Cebrail gibi meleklerin literatürlerinde yer almadığı belirtilir.
Cebrail, İbranicede "Geber El" (güçlü el) manasına gelir ve Yahudiler tarafından çok sevilmez, çünkü Cebrail'in kötülük ve ceza vermek için geldiği düşünülür.
24:44Melek İnançları ve Kudüs: Yahudilerde melek inancı İslam literatüründe olduğu kadar belirgin değildir, belki beş-altı tane meleğe geçilir.
Siyon, Yahudilerin dönecekleri ideal memleket olarak kabul edilir ve bugünkü Kudüs'tür, Hz. Davud'un vefat ettiği zaman Siyon tepesine defnedildiği inancı vardır.
Kudüs, Yahudiliğin doğduğu merkez, Hz. Davut ve Süleyman'ın bitirmiş olduğu meşhur Süleyman Mabedinin bulunduğu mekan olarak Yahudiler için çok önemlidir.
28:37Kabala ve Sabataizm: Kabala bir kitap değil, Yahudi tasavvufu olarak tanımlanır ve Yahudi ilahiyatçıları kutsal metinleri kendi düşüncelerine göre yorumlarlar.
Kabala literatürünün zirvesi Zohar'dır ve İngilizce tercümesi vardır, ancak Türkçe tercümesi çok azdır.
Sabataizm, Yahudilik'ten farklı bir inançtır ve soyun anneden geldiği için devam ettiği için, yabancı olarak kabul edilen kişilerin bazı ritüelleri açıklamadıkları belirtilir.
34:41Tarih Kaynakları Hakkında Bilgiler: Program, Cübbeli Ahmet'in programından önce yapılan bir programın devamıdır.
Fındıklı Silahtar Ağa'nın "Zuhur-u Haham" başlığı altında yazdığı eser, Erhan'ın gösterdiği kaynaktan sonradır.
İlk kaynak Abdurrahman Abdi Paşa'dır, o sırada Dördüncü Mehmet'in Avcı Mehmed'in yanında bulunup gün gün padişahın hayatını yazan bir tarihçidir.
36:39Yahudilikte Kurban Gelenekleri: Yahudilikte kurban vardır ve İbrahim Peygamber'e gelen kurban konusu tartışmalıdır.
Tevrat'taki ifadelere göre İbrahim Peygamber'in kurban ettiği İshak Peygamber'dir, ancak İslam geleneğindeki doğru olan İsmail'dir.
Kur'an-ı Kerim'de Saffat suresinde İbrahim Peygamber'in oğlunu kurban etmesiyle ilgili olaylar anlatılır ve İsmail'in ismi zikredilmez.
38:40İbrahim Peygamber'in Çocukları: Yahudilerde birinci çocuk çok önemlidir ve İbrahim Peygamber'in doğan ilk erkek çocuğu İsmail'dir.
İsmail'in annesi Yahudi değil, Mısırlı bir cariye olan Hacer'dir.
Yahudi gelenekleri açısından ilk doğan İsmail olması hasebiyle kurban edilen kimsenin İsmail olması daha doğru gelmektedir.
39:39Mabede Kurban Gelenekleri: Mabede yapılmasından sonra asıl kurban başlıyor, yıl milattan önce 950'lerde Süleyman Peygamber ile beraber Kudüs'teki mabet inşa edilmiştir.
Mabedin yıkılmasından sonra kurban gelenekleri ortadan kalkmıştır.
Tevrat'ta "uçlama parm safe teynu" ifadesi vardır ve mabet döneminde kesilen kurbanların yerine artık dua okunacağı belirtilmiştir.
41:06Kurban Adetleri: İlk büyük erkek çocuk için kurban kesilir ve o da doğduğu doğduktan sonraki ilk kurban bayramı'nda bir kere kesilir.
Kesilen kurban hep ilk erkek çocuğu içindir, iki erkek çocuğuna kurban kesilmez.
İslam'da çocuğun ilk kurban bayramı'nda kurban kesilmesi gerekiyor.
42:14Sabataistler ve Kurban Geleneği: Sabataistler, Müslümanlık ve Yahudiliğin karışımı gibi görünüyor, özellikle erkek çocuk doğduğunda kurban kesilmesi geleneğine sahip.
İslam geleneğinde çocuk doğduğunda akika kurbanı kesilir, Peygamberimiz torunları doğduğu zaman Hz. Hasan ve Hüseyin için iki koç kurban ettiği rivayet edilir.
Sabataistler, Yahudi geleneğiyle bu şekilde birleştirmişler gibi görünüyor, ilk erkek çocuğu doğduğu zaman kurban kesilir ve bundan sonra kesilmesi farz değildir.
43:37Dönme Terimi ve İnançlar: "Dönme" sözcüğünün doğru bir terim olmadığı, bu terimin sadece Selanikliler için kullanıldığı belirtiliyor.
Yahudilikten, Hristiyanlıktan, Ermenilikten ve Şamanlıktan Müslümanlığa dönenler var, herkes belli bir tarihte dönmüş ve eski örf, adet ve inanışlarını da getirmiş.
İnsanların kökleri nereden gelirse gelsin onları inkar etmenin hem kendinize hem de Yaradan'a bir küfür olduğu vurgulanıyor.
46:00Kur'an-ı Kerim ve İnançlar: Kur'an-ı Kerim'e inanan kişilerde, dönmüş veya dönmemiş insanları yargılama hakları diye bir sure yok.
Kur'an-ı Kerim inanan ve inanmayan şeklinde ikiye ayırıyor, inananlar arasında hesapları varsa bunu Allah'a havale ediyor.
Kur'an-ı Kerim'de Hz. Muhammed Efendimizin kaybettikten sonra çıkan tarikatlar, mezhepler gibi bölünmeler yer almıyor.
47:47Din ve Yorum Farklılıkları: Kur'an-ı Kerim'i alıyorsak, birbirini yargılamaya ve mezhepleri empoze etmeye haklarımız yok.
Her dinde yorum farklılıkları var, Türkiye'deki yaşayan insanlar Yahudiliği farklı değerlendiriyorlar.
Bir din sadece kitaptan öğrenilmez, halk nasıl inanıyor orada, Ebu Hanife'ye inanmışsa onun yolundan gidiyorsa, kimsenin bunu tenkir etmeye hakkı yok.
50:48Kur'an-ı Kerim ve Mezhepler: Son on-onbeş yılda her şeyi Kur'an-ı Kerim'den çıkarmaya çalışılmış, ancak bin küsur yıldır gelen alimler sadece Kur'an'a indirgeme ile belli bir yola gidilmemiş.
Çeşitli mezhepler kurulmuş ve insanlar inanmış, çünkü sadece kitaptan bakıp amel etmeye kalktığında insanlar bu işin içinden çıkamıyorlar.
Kur'an-ı Kerim'de çatışan inançlar da var, bu nedenle farklı yollar izleniyor; Taksim'e gitmek için bin tane yol var, önemli olan yolun oraya varması.
52:18İnançlar Arasındaki Çatışmalar: Yahudilik, Sabatayizm ve İslam hakkında yargılamalar yapmak bize has bir şey değil, dört kitabın getirdiği inançlar arasında bile ayrıcalıklar var.
Roma döneminde Hermes'e tapanla Afrodit tapanın arasında büyük kargaşa olmuş, Sümerlerde de çok tanrılıktan dolayı senato dört tanrıya indirmeyi karar vermiş.
İnsanlığın birbirini kavgası ve birbirine savaşı bitmiyor.
54:23Sabetaizm ve Dönmeler: Programda tarihçi olarak değil, bir Sabetaist ailenin mensubu olarak Türkiye'de televizyonlarda ilk defa bir Selanikli Sabetaist aile mensubu uzun bir programa katılıyor.
Sabetaizm denilen veya Sabatay'a inanan insanların soyundan dönmeden gelen ailelerin bir sürüsünün Sabetaist olmadığını, Sabetaist olmak demek Sabatay'ı sevmek ve ritüellerine uyan demek.
İpekci ailesinin en azından altmış bir senesini bile biliyor ve böyle bir ritüeller içinde olmadığını, Toka ailesinin de böyle bir ritüeller içinde olmadığını belirtiyor.
56:08Dönmelerin İnançları: Tanzimat döneminden sonra Fransız ve Alman ekolü geldiği zaman, evlerde dualar okunurken sadece başörtüsü konması, makyajlı olmaları gibi batılılaşma hareketinde bunlar olmuşlardır.
İpekci ailesinin hayatımda bir sürü sureyi beş-altı yaşında öğrendiğini ve bugün hala okuduğu surelerin normal Kur'an'daki ilk kürsü, Nas, Felak, Kevser suresi olduğunu belirtiyor.
İslam'ı, mümini, Kur'an'ı kabul etmiş şamanların da geleneklerini beraber getirdiklerini, Arap İslamı ile Arap müminliği ile Türkiye'deki arasında çok fark olduğunu vurguluyor.
59:37Yahudilik ve Program Hakkında: Geçen hafta Yahudilik konusu, Musevi tarihi denince Yahudi cemaatinin çok telaşlandığını duymuş, zannetmişler ki daha önce bir masonluk programı yapmış.
Programda masonluk hakkında aleyhte bir şey yapmadığını, okuduğu bütün metinlerin ve belgelerin mason locası'nın ve büyük loca'nın daha önce yayınlamış olduğu ritüel kitapçıkları olduğunu belirtiyor.
Son zamanlardaki hükümetin yaptığı şeylerden dolayı sürekli Yahudiliğe karşı komplo teorisi başladığını, her şeyin arkasında Yahudiler ve dönmeler olduğu zannedildiğini söylüyor.
1:02:17Osmanlı ve Cumhuriyet Döneminde Dinler Arası İlişkiler: İkinci Beyazıt ve Fatih Sultan Mehmet'ten itibaren Osmanlı siyasileri tüm dinlere karşı müsamahalı olmuşlardır.
Cumhuriyet döneminde de bu durum devam etmiştir.
Osmanlı döneminde İsrail'in uygulamalarına karşı olmak ve Yahudiliğe karşı olmak farklı konulardır.
1:02:42İsrail ve Yahudiliğin Ayrımı: İsrail'e Yahudiliği ayırmak gerekiyor çünkü bir devlet ve Yahudilikle İsrail'in ideolojileri çok farklı şeylerdir.
Konuşmacı, ailesinden değil araştırmalarından bu bilgiyi edinmiştir.
Araştırmalar sırasında kitaplar ve kişilerle yapılan görüşmelerden bilgi edinilmiştir.
1:03:11Sabatay Sevi'nin Kişiliği ve Mesih İlanı: Sabatay Sevi'nin sarayla evlendiği ancak Sara'nın onu teşvikiyle değil olduğu belirtilmektedir.
Sabatay Sevi'nin uzun boylu, hipnotize edici gözlü, karizmatik, sinirli ve megoloman bir şahsiyet olduğu tarif edilmektedir.
Sabatay Sevi'nin kendini mesih ilan etmesinin nedeni, yaptığı mucizeler ve Mesih'in yapması gereken şeyleri yapmasıdır.
1:05:34Sabatay Sevi'nin Ailesi ve Çocukları: Sabatay Sevi'nin sarayla büyük bir ilişkisi olduğu söylenmemektedir.
Sabatay Sevi'nin dört hanımı ve bir cariyesi olduğu belirtilmektedir.
Cariyesinden üç oğlu olduğu söylenirken, kitaplarda Edirne'de iki çocuğu olduğu ve birinin isminin İsmail olduğu belirtilmektedir.
1:08:47Sabataizm Aileleri ve İç Ayrılıklar: Sabataizm aileleri arasında ayrımlar vardır; komşular, soğanlar ve acılar gibi gruplar bulunmaktadır.
Aileler arasında tutucular ve tutucu olmayanlar arasında çekişme ve birbirlerini küçümseme vardır.
Akevler, Bezmenler gibi çok okuyan ve kapancılar olarak bilinen aileler vardır.
1:11:07Sabataizm Ailelerinin Adetleri: Sabataizm ailelerinde "fakir akraba" denilen bir adet vardır; bayramda ve her yerde fakir akrabalara yardımlar yapılır.
Fakir akrabaların çocukları okutulur ve mümkünse oğulları zengin kızlara alınır.
Sabataizm ailelerinde erkeklerin parasız alınması ve mal mülkün kadının üstünde olması gibi adetler vardır.
1:12:57Sabetaist Dini ve Aile İlişkileri: Konuşmacı, ailesinin Sabetaist dini eğitimini hiç öğretmediğini ve bu konuda tavırlı olduklarını belirtiyor.
Babaannesi ve teyzesi, Sabetaist kelimesinin konuşulmasının yasak olduğunu ve bu konunun konuşulmaması gerektiğini söylüyorlardı.
Konuşmacının babası Kur'an'ı okur ve Arapça bilirdi ancak doğa olarak inanırdı ve cennet-cehennem inancına sahip değildi.
1:14:09Sabetaist Ritüelleri: Sabetaistlerin tek bir ritüeli vardır: Perşembe-Cuma akşamları, Cuma günü bir mum yanar ve bu mum ölülerin ruhuna denir.
Cuma geceleri evde mum yanar ve bu ritüel "Kabala Şabat" olarak adlandırılır.
Cuma günü akşam güneş battıktan sonra evin hanımı iki mum yakar, bu ritüel Yahudilikten kalma bir adet olabilir.
1:15:15Aile Dinamikleri: Sabetaistlerin ritüeli devam ediyorsa, çocuklar farkında olmadan Cuma günleri yemek olması gerekirdi.
Konuşmacının ailesi için Pazar günü çok önemliydi ve Pazar akşamı yemeği çok önemliydi.
Konuşmacının büyükbabası Serezli, babaannesi Selanikli olmasına rağmen, ikisi arasında hiçbir kan bağı yoktu.
1:17:06Mezarlık Bilgileri: Konuşmacının babası, annesi ve diğer aile üyeleri Feriköy mezarlığında defnedilmiştir.
Bülbül Deresi'nde yatan İsmail Bey Zincirlikuyu mezarlığında, Şefkat İpekci, Cemil İpekci ve İsmailce de orada yatmaktadır.
Vadi Çeşmeden Maçkarası küçük bir mezarlık vardır ve orada dörtte üç Selanikli yatmaktadır.
1:18:24Selaniklilerin Tarihi: Selaniklilerin ilk mezarı Vadi Çeşmeden Maçkarası'dadır ve bu reformcu Sultani zamanında cemaatin Afgani'nin mezarıdır.
Nişantaşı ve Teşvikkiye ilk yerleşenler Selaniklilerdir ve kendilerine bir mezarlık kurmuşlardır.
Konuşmacının büyük dedesi Mustafa Efendi, Safranbolulu olan Uncubaşısı sarayın, 112 yaşında ölmüş ve 8 yaşında çocuğu olmuş bir adamdır.
1:21:07Selaniklilerin Yaşam Tarzı: Konuşmacı, Sabetaistleri diğer tarikatlara ve dinlere benzer şekilde görüyor ve Türkiye'de herkesin belli insanların dışında saklanmak zorunda olduğunu belirtiyor.
Türkiye'de Aleviler, Bektaşiler, Ezidiler, Sabetaistler ve diğer gruplar saklı ve gizli yaşamak zorundadır.
Konuşmacının yanında çalışan bir Ermeni elemanı, 17-18 senedir korkudan saklanıyor ve en son rahatlıklara varınca kimliğini açıklamıştır.
1:23:11Selaniklilerin Eğitim Durumu: Selaniklilerin suçu değil, Osmanlı döneminde batı'ya daha yakın oldukları için eğitimleri ve görgüleri daha farklıydı.
Konuşmacının teyzesi Fransız lisesi mezunu, Fransızca ve İngilizce konuşuyordu.
Cumhuriyet kurulduğu zaman üniversite bitirmiş, Fransızca bilen insanlar memlekette daha çabuk yer edinmiş ve idarelerde yer almıştır.
1:24:02Dönmeler Hakkında Toplumsal Görüşler: Türkiye'de yaygın bir kanaat olarak dönmelerin her şeyi ele geçirdiği ve Türkiye'nin gerilemesinde ve ilerlememesinde en önemli payı olduğu düşünülüyor.
Cumhuriyetin başlarında Selanik'ten gelen dönmeler, okumuş yazmış olanların fazla olması nedeniyle devlet kademelerinde ve basın yayında önemli yerlere gelebildiler.
Toplumun özellikle muhafazakar kesimlerinde "dönme" demek "bu milletin iyiliğini istemeyen kişi" demektir şeklinde yaygın bir kanaat var, ancak bu kanaat yanlış olarak değerlendiriliyor.
1:25:13Bektaşilik Felsefesi: Bektaşilik, hangi dinden veya inançtan olduğunuzun önemi olmayan, Allah yolunda olduğunuzda hatta Allah'a inanmazsanız bile yargılamayan bir felsefe olarak tanımlanıyor.
Sıkışmış inançta olan insanların belirli bir yere girecekse, kendilerini en açık ve rahat bulabilecekleri bir tarikat veya sehpa seçmeleri mümkün olabilir.
Sabatay Sevi'nin mesih olmadığı, ancak tarihte belki yer alabileceği belirtiliyor.
1:26:14Geçmişteki Olaylar ve Yargılamalar: Padişahın Sabatay Sevi'ye Kars'a çağırdığı ve mucize yapmasını istemesi, mucize yapamazsa hepsinin müslüman olacağını veya katledileceğini söylemesi anlatılıyor.
Sabatay Sevi'nin mucize yapamadığı ve Kabala'dan bir şey gösteremediği belirtiliyor.
Günümüzde geçmişteki kişilerin yargılama hakkının ne kadar olduğu sorgulanıyor.

Kabala, Yahudilik ve Sabataizm Hakkında Bilgilendirici Program

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir