Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Levanten kökenli kişilerin anılarını ve deneyimlerini içeren bir belgesel formatındadır. Konuşmacılar kendi Levanten kökenlerini ve ailelerinin tarihini paylaşmaktadır.
- Video, Levantenlerin tanımı ve kökenleriyle başlayıp, İzmir'deki Levanten topluluğunun gelişimini, mimari özelliklerini, kültürel zenginliğini ve Osmanlı dönemindeki etkilerini anlatmaktadır. Ayrıca Levanten mutfağının özellikleri, dini yaşamı, bayramları ve günlük rutinleri hakkında bilgiler sunulmaktadır.
- Belgeselde İzmir yangını, 1932 sayılı kanun ve 1960'lı yıllarda yaşanan göçler gibi tarihsel olayların Levanten topluluğuna etkileri, günümüzde İzmir'de kalan yaklaşık 250 Levanten ailesi ve bu kültürün gelecek kuşaklara aktarılmasının önemi de vurgulanmaktadır. Levanten mutfağının Türk, Yunan, İngiliz, Fransız ve İtalyan kültürlerinin karışımından oluştuğu ve enginar yemekleri, yaprak sarma, biber dolması gibi geleneksel yemeklerin yanı sıra Noel bayramı gibi özel günlerde yapılan yemekler de belgeselde yer almaktadır.
- 00:50Levantenlerin Tanımı ve Kökeni
- Levantenler, argoda "tatlı su frengi" olarak da bilinen, Avrupalı Osmanlı tebaası olan, Batılıların "doğulu" diye küçümsediği, doğuluların "batılı" diye yüz çevirdiği medeniyet elçileridir.
- Levantenler çoğunlukla ticaretle uğraşan, entelektüel düzeyi yüksek insanlardır.
- Levanten kavramı, Fransızca'da "doğu" anlamına gelen "levant" sözcüğünden gelir ve özellikle Ortadoğu kıyılarında yaşayan, Suriye ve Beyrut'ta yaşayan Hristiyan Araplara verilen bir adlandırmadır.
- 05:01Levantenlerin İzmir'deki Yerleşimi
- İstanbul'un Galata ve Beyoğlu gibi semtleri ana mekanları olmakla birlikte, 17. yüzyılda bir ticaret merkezi olarak parlayan İzmir'de önemli Levanten merkezlerinden biri olarak öne çıkmıştır.
- İzmir'de Levantenlerin kent nüfusu içindeki oranı %15'e kadar yükselmiştir.
- Levantenler düzlük yerde yaşarken, Türk aileleri Eşrefpaşa tarafında ve yukarı mahallelerde, "Türk mahallesi" olarak bilinen yerlerde yaşamışlardır.
- 06:27İzmir'in Kordon Yangını ve Bornova'nın İnşası
- 17. yüzyılın sonu ve 18. yüzyılın başında Fransız denizciler İzmir'e gelmiş, iki yeniçeri bir Fransız askerini öldürmüş ve Fransızlar karayı top ateşine tutarak Kordon'u yakıp yıkmıştır.
- İzmir dokuz kere yanmış olup, bu yangınlardan biri de Kordon yangınıdır.
- Fransızların top ateşi sonucunda karada ölenler Osmanlılar değil, Fransızların ailelerinin yaşadığı yerlerdir ve bu olaydan sonra tüccar Fransız aileler Bornova'ya göç etmiş ve Bornova'yı inşa etmişlerdir.
- 07:49Levantenlerin Eğitim Sistemi
- Eğitime önem veren Levantenler, yaşadıkları her kentte kendi ulus adlarını taşıyan okullar açmışlardır.
- İlk geldiklerinde geldikleri ülkenin dillerini de getirmişlerdir ve kendi dillerinin yanında kendi dillerini öğrenecekleri okullara giderlerdi.
- Levantenler ilk beş-altı senesini İtalyan okulunda, ortaokul ve liseyi Fransız ağırlıklı bir okulda geçirirlerdi ve İngilizce ek ders olarak alınırdı.
- 09:13Levantenlerin Dil Kullanımı
- Fransız hastanesi (şimdi Alsancak Devlet Hastanesi) ve Fransız okulları vardı, büyüklerimiz oraya gidiyordu.
- Levantenlerin Türkçe'leri bozuk olması doğaldı çünkü Türkçe haftada sadece 3-4 saat dil olarak alıyorlardı.
- Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile eğitim kurumları Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlanmış durumda ve bugün o zamandan kalan Saint Joseph ve İtalyan ana mektebi gibi kurumlar hala faaliyet göstermektedir.
- 10:56İzmir'de Rumca'nın Önemi
- İzmir'in Rum nüfusun ağırlıkta olduğu bir kent olması, evlilikler yoluyla Levantenlerle Rumların iç içe geçmesi, Levantenlerin yerelleşmesi sonucunu doğurmuştur.
- İzmir'de Rumca giderek Levantenlerin ortak dili olmuştur ve tüm Levantenler İzmir'de Rumcayı konuşurlardı.
- İzmir'de günlük hayatta, pazarda, dükkanlardaki tezgahtarlar Rumca konuşuyordu ve Ermeniler de Rumca öğreniyordu.
- 13:54İzmir'de Farklı Mahalleler
- 1909 doğumlu ve 2011'de 102 yaşında kaybedilen dedemin anlattığı hikayede, alışverişe çıkarken yaklaşık yarım saatlik bir dolaşmada beş ayrı mahalleden geçildiği belirtilmiştir.
- Bu mahalleler Ermeni mahallesi, Türk mahallesi, Musevi mahallesi ve Levanten mahallesi olup, Levanten mahallesi de İtalyan bölümü, Fransız bölümü ve İngiliz bölümü gibi farklı bölümlere sahipti.
- 14:41İzmir'de Levanten Mahallesi
- Türk Mahallesi, Levanten Mahallesi ve İtalyanca gibi farklı dillerin ve ülkelerin mimarisini hatırlatan bir yerdir.
- İtalyan Mahallesi'nde daha çok İtalyan yemekleri ağırlıklıydı ve İzmir kozmopolit bir şehirdi.
- İzmir'de yarım saatlik yürüyüşte altı dil konuşulabiliyordu ve bazı dökümanların üstünde yedi dil vardı.
- 15:22Levantenlerin Dil Kültürü
- Konuşmacının annesi İtalyan, babası İngiliz olup, ekmek için Türkçe, İngilizce ve İtalyanca gibi üç farklı kelimenin olduğunu fark etmiştir.
- Levantenler bir cümlenin içinde İngilizce, Rumca, İtalyanca ve Fransızca kelimeleri karıştırarak konuşabiliyorlardı.
- Levanten tabiri Osmanlı İmparatorluğu topraklarının yerli Hristiyan halkları için değil, sonradan gelenler için kullanılır.
- 16:31Levantenlerin Dini Anlayışı
- Levantenlerin çoğunluğu Katolik mezhebinden Hristiyan olup, İngiltere'den gelenlerin bazıları Protestandı.
- Levantenler her hafta pazar günü Katolik Kilisesi'nde ayine katılır ve ayininden sonra ailece yemek yenirdi.
- İzmir'de Katolikler dışında Protestanlar ve Ortodoks Hristiyanlar da vardı, ancak Yunanlar ve Ermeniler Levanten değildi.
- 18:03İzmir'deki Dini Yapılar
- Alsancak semtinde bir cami varken yedi tane kilise bulunuyor ve bu kiliseler zamanın demografik özelliklerini yansıtıyor.
- Burca, Karşıyaka ve Bornova gibi diğer semtlerde de birer tane kilise var.
- Konuşmacı, Noel'i yeni atlattıklarını ve bir Hristiyan Suriyeli aileyi davet ettiğini, onların yemeğe ve dinlerini yaşamaya ihtiyacı olduğunu belirtiyor.
- 19:24Levantenlerin Bayramları
- Levantenlerin bayramları arasında Paskalya, Noel ve Akdeniz ülkelerindeki Katoliklerin yaş gününden daha önemli olan isim günü kutlamaları vardı.
- İzmir Kordon'da Epifania Bayramı'nda Hacı Denize Atma töreni var, ancak İstanbul'da yıllardır devam eden bu tören İzmir'de daha yeni başladı.
- Levantenlerin dini anlayışı muhafazakarlıktan çok bilinçlenmek ve gerçek Hristiyan olmak üzerine kuruludur.
- 21:22Oruç Dönemi
- Oruç dönemi, Paskalya bayramından önceki kırk gündür ve bu dönemde kırk gün yirmidört saat boyunca oruç tutulur.
- Oruç, İslam'dan farklı olarak sahur olmadan, kişinin zevk veren veya mutluluk veren bir şeyi bırakmasıyla gerçekleşir.
- Konuşmacı, kırk gün boyunca her gün bir kişi giydirme bağışı yaptığını ve kendi giysilerini ayıklayıp kullanmadıklarını dağıttığını belirtiyor.
- 23:18Levantenlerin Tarihsel Dönüşümü
- Levanten nüfusu Osmanlı'nın son yıllarında yoğunlaşsa da, Birinci Dünya Savaşı'ndan itibaren farklı bir dönem başlamıştır.
- Büyük İzmir Yangını kentin Levantenleri için dönüm noktası olmuş, küçük bir bölümü düzen yeniden sağlandıktan sonra geri dönmüştür.
- Cumhuriyet sonrası ticari ayrıcalıklarını kaybeden Levantenler, ekonomide devletçi politikalar ve yerli burjuvaların çıkışıyla eski parlak günlerini yitirmiştir.
- 23:55Levantenlerin Göçü
- Levantenlerin çoğu Batı ülkelerine göç etmiş, İtalya İtalyan asıllı Levantenleri geri almak için özel bir teşvik politikası geliştirmiştir.
- 1960'larda on bin kadar Levanten varken, bugün Levanten aile sayısı binin altındayken, 150-250 civarında aile kalmıştır.
- Levantenlerin göçü, bazı kanunların değişik yorumuyla küçük mesleklerin sahibi olamama, varlık vergisi ve Türkiye'deki hareketler nedeniyle olmuştur.
- 26:45Levantenlerin Osmanlı Kentlerine Katkıları
- Levantenlerin Osmanlı kentlerinin kültürel hayatına ciddi katkıları vardı.
- Galata Kulesi, Levantenlerin mimari alanında ön plana çıkan eserlerinden biridir ve hala kentin en önemli sembollerinden biridir.
- İstanbul'da Beyoğlu, Galata, Pangaltı; İzmir'de Buca, Bornova gibi bölgelerde Levanten mimarisinin izleri hala görülebilir.
- 27:51Levantenlerin Kültürel Etkileri
- Levantenler Türkiye'ye Batı'yı getirmiş ve Batı'nın elçiliğini yapmıştır.
- Batı'daki yaşam biçiminden tutun, Batı kültüründen pek çok kesiti Türkiye'ye tanıtmışlardır.
- "Okey" kelimesi aslında İzmir'den gelmektedir; Yunanların kutuların üstüne "lakala" (her şey iyi, her şey tamam) yazması, Amerika'da okunamaması sonucu "omega" ve "kafayı" harflerinden oluşan "okey" ifadesi ortaya çıkmıştır.
- 29:23Levantenlerin Entegrasyonu
- Zamanla Levantenler Türkiye'de Türklerin tarafı farklı görmeye başlamışlardır.
- Levantenler kendilerini tam Türk veya tam yabancı olarak görmeyip, genellikle İzmir'li olarak tanımlamaktadırlar.
- Levantenlerin kimlik sorunları yaşanmaktadır; örneğin pasaport işlemlerinde sürekli sorgulamalar ve sorularla karşılaşmaktadırlar.
- 32:28Osmanlı Dönemi Levanten Mahalleleri
- Osmanlı dönemi Levanten mahalleleri, bakımlı caddeler, beyaz badanalı avlulu evler, kafeler, lokantalar ve tiyatrolarla öne çıkan parlak mahallelerdi.
- Bu mahalleler Avrupa kentlerini andıran bir görünüşe sahipti ve Avrupa kültür ve sanat dünyası ile yakın temasları vardı.
- Batıdaki kültürel eğilimler vakit geçmeden İstanbul'a ve İzmir'e taşınırdı; İzmir'e "Küçük Paris" denirdi ve Paris'te ilk prömiyer çıkan tiyatrolar İzmir'de ikinci kez oynanırdı.
- 33:16Levanten Tiyatrosu
- Levantenlerin tiyatro geleneği var olan bir geleneğiydi, ancak o zamanlar okuma tiyatrosu olarak geçiyordu.
- 1950-60 yıllarında bir grup Levanten, Fransızca olarak ezberlemiş olarak dekorlu, sahneli tiyatro eserlerini sahneye koymaya başlamıştır.
- İzmir Amatör Levanten Tiyatrosu, 2008 yılında kurulmuş olup, ilk yıl Tuncer Cücenoğlu'nun "Boyacı" adlı eserini sahneye koymuştur.
- 37:47Levantenlerin Evlilik Geleneği
- Zihinsel olarak Katolikler ve Protestanlar asla evlenmiyor, Fransız Katoliklerle Anglo-Sakson Hristiyanlar da aynı şekilde evlenmiyorlardı.
- Bu kentte İngiliz ve Fransızlar evleniyordu, bu o yüzyılda kendi ülkelerinde anarşist ve radikal bir tavır olarak görülüyordu.
- İlk başta İtalyanlar İtalyanlarla evlenirken, zamanla genetik ve zenginlik kaybı nedeniyle İngilizler, İtalyanlar ve Fransızlar arasında evlilikler başlamıştır.
- 39:30Levanten Mutfağı
- Levanten mutfağı diye bir şey yoktur, çünkü bu bölgede gelen herkes kendi kültüründen bir mutfak getirmiştir.
- Levanten mutfağında Türk yemekleri, Yunan yemekleri, İngiliz yemekleri ve Christmas kek gibi karışık bir yemek kültürü bulunmaktadır.
- Enginar yemeklerinin zenginliği bu bölgede hem Rumlardan hem Türklerden hem de Fransızların çiğye yedikleri bir şeyi pişirerek yemek gibi farklı geleneklerin bir araya gelmesinden kaynaklanmaktadır.
- 40:37Levanten Mutfağının Özellikleri
- Levantan mutfağında Fransız mutfağından, İtalyan mutfağından ve İngiliz mutfağından getirilen yemekler bulunmaktadır.
- Türkiye'deki seçenekler kısıtlıyken, Levanten mutfağında Müslümanlar ve Musevilerin yemediği domuz eti gibi farklı yemekler de bulunmaktadır.
- Levanten mutfağında Fransa ve İtalya'da bulunmayan baharatlar kullanılarak farklı lezzetler elde edilmektedir.
- 41:14Aile Mutfağı ve Yemekler
- Konuşmacının anneannesi ve annesi doksan bir yaşının üstünde tek başına yaşıyor ve hala yemek pişirmektedir.
- Anneannesi sabahtan tatlı yapar, büyük siyah tepsilerle fırınlara gider, baton saleler, reçeller ve pastalar yapar.
- Noel Bayramı'nda finikya yapılır, bu kalburabastıya benzer ama şurupta değil balda pişmiş ve cevizle yapılır.
- 42:59Levanten Kültürü ve Kutlamalar
- Noel gecesi her evde mayonez vardır ve mutlaka yapılır.
- Levanten kültüründe yılbaşı kutlamalarında şarap ve rakı içilir, güzel mezeler yapılır.
- Mezelerin içinde balık veya et, salamlar, sosisler gibi yiyecekler bulunur ve yenilir.
- 44:21Levanten Toplumunun Geleceği
- Günümüzde çok az sayıda Levanten kalsa da, 19. yüzyılın izleri kentlerde gözümüzün önünde bulunmaktadır.
- Levanten toplumunun sayısı gittikçe azalmaktadır ve belki bir sonraki kuşağında kalmayacak.
- Konuşmacı, Türkiye'de elli yıl sonra bu evleri, binaları ve kiliseleri kim yaptı diye sormak istediğini ve Levantenlerin unutulmamasını umduğunu belirtmektedir.