Buradasın

İstanbul ve Türkiye'nin Tarihsel Dönüşümü Üzerine Akademik Sohbet

youtube.com/watch?v=CCDnp08SQso

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, İlber Ortaylı ve diğer akademisyenlerin yer aldığı bir sohbet programıdır. Konuşmacılar arasında Osmanlı tarihçisi Jilvenstein ve jeoloji uzmanı İlber Hoca da bulunmaktadır.
Sohbet, Avusturya ve Prag'daki Yahudi toplumu, Avrupa'daki azınlık sorunları ve antisemitizm ile başlayıp, Türkiye'deki eğitim sistemi, elit okullar ve kütüphane kayıpları konularına geçmektedir. Daha sonra Mütareke Dönemi İstanbul'u, şehrin tarihsel dönüşümü, mimari mirasın yok edilmesi ve şehirleşme sorunları ele alınmaktadır.
Program, İstanbul'un 1920'lerden günümüze kadar olan tarihsel sürecini, Birinci Dünya Savaşı sonrası mülteci nüfusunun artışı, şehrin farklı idare bölgelerindeki hayat tarzları ve Osmanlı İmparatorluğu'nun işgali sırasında İstanbul'daki direniş hareketlerini de kapsamaktadır. Konuşmacılar, İstanbul'un mimari mirasının yok edilmesi, varoşların ve gecekondu mahallelerinin gelişimi ile şehrin modernleşme sürecindeki hatalar hakkında eleştirel görüşler sunmaktadır.

Lueger Ring ve Karl Lueger Hakkında: Lueger Ring, Viyana'da bir yer işaretidir ve konuşmacılar bu alanın nerede olduğunu tartışıyorlar.
Karl Lueger, Avusturya'da Hristiyan Demokrat Parti'ye ait bir politikacı olarak bilinir ve antisemit neşriyatla ilişkilendirilir.
Lueger, fakir bir aileden gelmiş, annesi büfede tütün satarken babası müze bekçisiydi ve Kayzer'in onayını iki kez reddettiği halde üçüncü kez belediye reisine seçildi.
01:24Karl Lueger'in Ekonomik ve Sosyal Etkileri: Lueger, Viyana'nın nüfusunu ve işçi sınıfını inşaat projeleriyle doyurmuş, yollar, parklar ve binalar inşa ettirmiş.
Sosyal Demokrat Viyana'da ve koalisyon hükümetinde propaganda çalışmalarında Lueger için "çalışkan, vatanperver" gibi ifadeler kullanılmış.
Yahudiler Viyana'yı inşa ettiğini iddia etmişlerken, Ernst Gombrich gibi kişiler "Viyana bizi inşa etti" diyerek farklı bir bakış açısı sunmuş.
02:35Yahudilerin Viyana'daki Katkıları: Yahudiler Viyana'da mimarlık, resim, edebiyat, felsefe, doğa bilimleri ve tıpta önemli katkılarda bulunmuş.
Yahudiler Viyana'da tarihçilik ve hukuk gibi "kapalı branşlarda" kısıtlıydı, ancak hukuk alanında başarılı olabiliyorlardı.
Yahudi oyuncular Viyana'da (Volk Teatter gibi) tahammül edilemez duruma gelmiş, bu durum zamanla değişmiştir.
04:29Prag'daki Yahudi Toplumu: Prag'da Yahudiler Alman dilini temsil ederken, Çekler Çek dilini temsil ederlerdi.
Prag'da farklı etnik gruplar için ayrı promenat alanları vardı ve şehirde farklı dil grupları ayrı alanlarda yaşardı.
Prag'daki Alman nüfusu çoğunlukla Yahudi olup, Çeklerin çoğu soyadları Almanca olmasına rağmen Çekçe konuşurdu.
06:49Avusturya'da Azınlık Sorunu: Viyana'da işçi mahalleleri göçmenlerle doludur, ancak porselen fabrikaları ve bilim dünyasında Almanlar ve Alman Yahudiler etkili rol oynamaktadır.
Almanlar çalışkan ve yaratıcı bir cüzdür, ancak Sudet Almanlarına yapılanlar (vagona doldurup geri gönderme) korkunç bir şekilde gerçekleşmiştir.
Bir yerde olmak için ne kadar uzun süre orada yaşamak gerektiği önemli değildir; davranışın uyumlu olması ve topluma entegre olabilmesi gerekmektedir.
09:01Kültürel Uyum ve Değişim: Araplar İspanya'ya yerleşip 500 senedir kalmasına rağmen İspanyollarla uyum içinde yaşamalarına rağmen "oralı" olmadılar.
Arap kültürü karşılaştığı kültürü yutmuştur çünkü daha üstün olduğu için.
Amerika'da Osmanlı tarihi en iyi Avrupalılar tarafından yazılmıştır, Amerikalılar bu konuda yetersiz kalmıştır.
11:19Antisemitizm Tarihi: Antisemitizm Avrupa'da çok eski bir kavramdır ve Hitler'in düşüncelerini Martin Luther çok güzel formüle etmiştir.
Antisemitizm 13. asırda İngiltere'de başlamış, Yahudilerin kaçanlarını kayıklara doldurup boğup öldürme olaylarıyla devam etmiştir.
Fransız İhtilali ve Napolyon'un kodu çözmeye çalışsa da, Theodor Herzl (Siyonizmin kurucusu) bu sorunun çözülemeyeceğini görmüş ve ayrı bir devlet kurma fikrini ortaya atmıştır.
13:42Yahudilerle İlişkiler ve Nefretin Sebepleri: Avrupa'da Yahudiler Hristiyan olmayan eksik dinli adamlar olarak görülür ve İsa'nın katili olarak bilinirler.
Yahudiler kendilerine çok dönük olurlar ve başkasına fırsat vermezler, bu nedenle Viyana'da en büyük dedikodu "bu herifleri alırsak üniversiteyi istila ederler" şeklinde olur.
Yahudiler mali olarak faizle para verirler, krallara borç verirler ve krallar borçlarını ödemeyemeden alacaklıları ortadan kaldırmaya çalışırlar.
15:58Spinoza ve Jilvenstein Hakkında: Spinoza, Hollanda'da safaroz edilmiş ve çürük çarık bir hayat yaşamıştır.
Spinoza'nın Tevrat'ı çok önemli bir eserdir ve dindar kişilerin okuması gereken eserler arasındadır.
Jilvenstein, son devir Osmanlı tarihçilerinin en ciddisiydi ve Manta'nın öğrencisiydi.
17:24Jilvenstein'in Kariyeri ve Özellikleri: Jilvenstein, Pertev Naili'den Osmanlıca öğrenmiş ve çok ciddi bir araştırmacıydı.
Cumhurbaşkanına lobi yapılarak Fransa'da tasdik edilmeyi reddedilmişti.
Jilvenstein, vesikaları okumak için meslektaşlarını toplayıp kapalı seminerler düzenlerdi.
19:47Eğitim Sistemi Hakkında Değerlendirmeler: Batı hayatında liseden başlayarak iyi okullarda eğitim almak çok önemlidir.
Türkiye'de elli'den fazla rezil okul açılarak milletin geleceği feda edilmektedir.
Özel okulların burs mekanizması yetersizdir ve eğitim fırsatları parayla sınırlıdır.
21:10Katolik Okullar ve Elit Eğitim: Katolik okullar Avrupa'da var olmasına rağmen, oradan bağnaz yetişmediği belirtiliyor.
Enstitü Katolik Paris'i gibi yerler normal üniversiteler gibidir.
Bir toplumun zeki çocuklarını değerlendirecek elit okullara sahip olması önemlidir.
22:34Eğitim Sistemindeki Sorunlar: Konuşmacı, elit okulların sadece paralı insanlar için değil, akıllı ve felsefeli insanlar için olduğunu vurguluyor.
Komünist sistemin en iyi yönü elit okulları olduğunu belirtiyor.
Türkiye'de elit okulların her yerde olduğunu, ancak bu okulların kalitesinin düşürüldüğünü söylüyor.
23:59Galatasaray ve Diğer Elit Okullar: Galatasaray'ın Fransızca eğitimi ve matematik, Türkçesi, bilimlerinin kuvvetli olduğu bir elit okul olduğunu belirtiyor.
Okulların şişirilerek kalabalıklaştırıldığını ve bu durumun eğitim kalitesini düşürdüğünü söylüyor.
Bu okullardan mezun olanların diplomalarıyla mütenasip olmayan yerlere siyasi mekanizmalarla girdiğini ve işlerin batmasının nedenini bu durumdan bulduğunu ifade ediyor.
24:52Üniversite Sistemindeki Sorunlar: Konuşmacı, Türkiye'de üniversitenin olmadığını ve kısa sürede çok sayıda üniversite açılmanın mümkün olmadığını belirtiyor.
Kütüphanesi ve laboratuvarları olmayan okulların üniversite olarak adlandırılmasının mümkün olmadığını söylüyor.
Kendisinin kişisel kitap koleksiyonunu topladığını ve üniversitelerin kütüphanelerinin boşaldığını ifade ediyor.
26:06Kitap Toplama Hikayesi: Konuşmacı, Paris'te Saint Michel bulvarında beş katlı bir kitapçıdan kitap topladığını anlatıyor.
Enis Batur'un onları kitap toplarken gördüğünü ve şaşırıp fotoğrafladığını belirtiyor.
Kitap toplamak için Paris'te başka kitapçıları da ziyaret ettiklerini ve kitapları postaya vererek Türkiye'ye gönderdiklerini anlatıyor.
28:35Kitap ve Kütüphane Kaybı: Konuşmacı, insanların artık kitap alıp okumadığını ve üniversitelerin kütüphanelerini satmaya başladığını söylüyor.
İnternet ortamına geçilen yayınların kalitesinin yetersiz olduğunu, çözünürlüklerinin yeterli olmadığını belirtiyor.
Amerika'daki Upsala koleji kütüphanesinin kamyonla çıkartılarak satıldığı hikayesini anlatıyor.
30:34Eğitim Sistemindeki Cehalet Artışı: Konuşmacı, kütüphanecilerin ve hocaların kitap okumadığını, cehaletin arttığını belirtiyor.
Hocaların internetten okuduğu makaleleri yazıp terfi ettirildiğini söylüyor.
Almanların Münih'te Schlag White kardeşler hakkında sergi açtığını ve sergideki atlasın kalitesinin çok iyi olduğunu anlatıyor.
32:44İlber Hoca ve Reklam Teknikleri: Konuşmacı, İlber Hoca'nın saçlarının popülerite topladığını ve reklam firmalarının ona şampuan reklamı pazarlamaya çalıştığını söylüyor.
İlber Hoca'nın sakallarını kısa kestiği için eleştiriler aldığını belirtiyor.
Reklamcılara yaratıcılığının giderek öldüğü bir sektör olduğunu ve ekonomik nedenlerle gelir düşüşü yaşadıklarını söylüyor.
34:29Son Program Duyurusu: Sunucu, programın son program olduğunu duyurarak üzüntüsünü ifade ediyor.
Yirmi üç senedir televizyonculuk yapan sunucu, bu programı kendinden keyif aldığını ve kıymetli bulduğunu belirtiyor.
Programın sona ermesine rağmen, bir şekilde başka bir yerde devam ettireceklerini söylüyor.
44:56Birinci Dünya Savaşı Sonrası İstanbul'un Durumu: İstanbul, Birinci Dünya Savaşı sonrası neredeyse birinci cihan harbi dönemindeki gibi açtı; şeker, ekmek, un, meyve, sebze, ilaç ve benzin yoktu.
İspanyol gribi (influenza) salgını, Avrupa'da on iki milyon kişi öldürüyor ve günümüz hesaplamalarına göre bir salgın olsa bir milyar kişi olabilir.
Hatta devlet nazırları bile fakir durumdaydı, örneğin Ali Kemal'in ayakkabılarına bakanlar delik bir pabuç görmüşlerdi.
46:44İstanbul'da Yaşanan Zorluklar: İstanbul'da moral çöküntüsü yaşanıyordu, padişahın esir olduğunu duyduklarında insanlar kıyamet düşündüklerini anlatıyorlardı.
Padişahın hüküm ferma olduğu alan Aksaray-Karaköy bölgesiydi, bugünkü Taksim, Ataköy, Bakırköy gibi bölgeler o dönemde yoktu.
Ayasofya'ya saldıracağı dedikodu duyulduğunda padişah "topla koruruz" demişti çünkü onun için numera uno bir mabetti.
48:26İstanbul'un Demografik Değişimi: İstanbul'a hazırlıklı olmadığı bir mülteci nüfusu aktı, Rusya'dan devrimden kaçan Ruslar geliyordu.
Bu göçmenler iş arıyor, ücretleri düşürüyor ve işsizlere şansı kalmıyordu.
Bazı göçmenler cepleri elmasla dolu gelip harcıyor, simsarlar onları dolandırıyor ve enflasyon yaratıyordu.
49:38Mütareke Dönemi Sosyal Değişimler: Tarık Zafer Tunaya'nın "Mütareke Dönemi Partileri" ve "Bilge Kris" eserlerinde dönemin partileri ve cemiyetleri anlatılıyor.
İşgal zamanında komünist parti kuruluyor, sendikalar ortaya çıkıyor, tramvay grevi yapılıyor.
Futbol gibi yeni sporlar gelişiyor, İngiliz askerleriyle birlikte kriket ve polo da oynanıyor.
51:14İstanbul'un Üç Kıta: Pera bölgesi kozmopolit bir İstanbul ve yerli Rum nüfusun tezahüratı vardı.
Patrikhane işgalciden yana tavır alıyor ve İstanbul'u yeniden Bizans olarak görmek istiyordu.
Kral Konstantin'le birlikte İstanbul ismi "Konstantinopolis" olarak ortaya çıkıyor ve bu nedenle "İstanbul" ismi resmen öne geçti.
52:52İşgaller ve İstanbul'daki Dış İlişkiler: Tomtom Kaptan Sokağında bulunan Palaso Venetis binası, Viyana Kongresi'nden beri Avusturyalılar tarafından tahrip edilmiş, İtalyanlar içeri girdi ve binayı kendilerine aldı.
Beyaz Ordu (Beyaz Rus Ordusu) İngilizlerden gördükleri soğuk ve haksız muamele nedeniyle çok soğudular.
İstanbul'daki İngilizlerin kötü muamelesi ve kibrisi, şehrin proletaryasının tarihte ilk defa aktif vatandaşlar ve mücadeleciler olarak yerini almasına neden oldu.
55:41İstanbul'un Tarihi ve Kaynakları: İstanbul'un 1922'deki işgalinden beri dört senesinin incelenmesi ve değerlendirilmesi gereken önemli bir dönemdir.
Yabancı arşivler, konsolosluk ve sefaret raporları ile Türkiye'nin kendi kaynakları birlikte değerlendirilmelidir.
Son yıllarda subay, yedek subay, erbaş ve nefer hatıraları çok sayıda ortaya çıkmaya başlamıştır.
56:23Beyaz Ruslar ve İstanbul: Nikola Androsoft, 1894'te Abdülhamid'e Marmara Denizi'ni incelemek için geldi ve Selanik gemisiyle çalışmayı başardı.
İhtilal sonrası Beyaz Ruslar Anadolu Hisarı'na yerleşti ve savaş ilan edildiğinde Anadolu Hisarı'ndan ayrıldılar.
Androsoft'un oğlu Dimitri, Anadolu Hisarı'ndaki hayatlarını ve oradaki taş cinsini anlatan hatıralar yazmıştır.
58:08İstanbul'un Değişimi: 1950'ler ve 1920'lerde İstanbul'un hayatına dair anlatımlar yapılmaktadır.
Konuşmacı, 1953'te bilinçli gözle İstanbul'u görmüş ve o dönemde şehrin pespaye olmayan kalabalık bir semt olduğunu anlatmaktadır.
O dönemde İstanbul'da su her evde olmadığı ve tramvaylarda pis koku olmadığı belirtilmektedir.
59:35Birinci Dünya Savaşı ve İstanbul: Osmanlı'nın Rusya ile kavgası 29 Ekim'de başlamış, savaşa girmesi ise 14 Kasım'da gerçekleşmiştir.
14 Kasım'da cihad fetvası alınmıştır, ancak "cihad-ı ekber" ifadesi halk için yanlış bir şekilde kullanılmıştır.
İstanbul'un 50 sene içerisinde 20 misli büyümesi, şehrin kaybolmasına neden olmuştur.
1:01:06İstanbul'un Korunması: İstanbul'un daha kontrollü bir şekilde değiştirilmesi ve daha az nüfusla kalması durumunda daha tatlı bir merkez olabilirdi.
Paris gibi şehirlerde binalar taş yapılarla ve plan çizilmiş yollarla korunurken, İstanbul'da bu durum gerçekleşmemiştir.
Paris'te nüfus banliyölerde yer alırken, şehir içinde yaşayanlar çoğunlukla bekar ve çocuklarsız kişilerdir.
1:03:41İstanbul'un Korunmaması: İstanbul'un varoşları korunmamış ve ahşap binalar yıkılmıştır.
Yedikule'deki ahşap sokaklar korunabilirken yıkılmış ve yerine daha çirkin ve dar yapılar gelmiştir.
Sultanahmet'in etrafı korunmuş bir yer değildir ve Adnan Menderes'in mühendis takımının şehri modernleştirme çabaları büyük bir günah olmuştur.
1:06:04Gecekondu Dönemi: Demokrat Parti ile beraber İstanbul'u mahveten Anadolu'nun İstanbul'a egemen olması olmuştur.
Gecekondu dönemleri hatırlanmaktadır ve bu gecekondular şu anda ıslah edilmez halde bulunmaktadır.
Gültepe örneği verilirken, Zeytinburnu'nun bir zamanlar gecekondu mahallesi olduğu belirtilmektedir.
1:06:27Yeşilköy ve Atina'daki Koruma Sorunu: Yeşilköy semti lüks görünüm kazanmış ancak arka tarafları lüks görünmüyor, gökdelenler ve deri fabrikaları semti mahvetti.
Yeşilköy'deki köşkler korunamadı, aileler miras olarak aldıkları binaları çocukları arasında bölüşüyor.
Atina'daki Kifisi semti Yeşilköy'e benziyor, ancak Atina'da farklı bir edepsizlik var; Parthenon ve Likabetes gibi eserlerin etrafı binayla kapatılıyor.
1:08:47Görgüsüzlük ve Kayseri Örneği: İstanbul'u, Atina'yı ve Anadolu'nun pek çok şehrinin mahveden en önemli faktör görgüsüzlük.
Kayseri çok zengin ve dinamik bir şehir olmasına rağmen, içindeki taş evler yıkılıyor ve Victoria stili binalar tahrip ediliyor.
Kayseri'de yüksek gelir ortalaması ve bağış miktarı varken, kültürel değerler korunmuyor.
1:10:50Uluslararası Karşılaştırma: Her yerde Ankara'nın Yıldırım Bayezid Meydanı gibi uzakta gecekondular görülebiliyor, bu durum birçok ülkede de var.
İtalya'da bile bazı yerlerde apartmanlar dikiliyor, ancak Napoli gibi sefalet içindeki yerlerde bile önemli eserler korunuyor.
İtalyanların akıllı olması ve geleceği düşünmeleri, görgüsüzlüklerin azalmasına katkıda bulunuyor.
1:12:20Osmanlı Dönemi ve Eğitim Sorunu: Osmanlı'nın girdiği yerlerde şehirleşme sorunları yaşanırken, Osmanlı'ya girmemiş olan İran'da bu sorun yok.
İstanbul'daki zevk ve güzellik anadolu'ya yansımamış, Selçuklu dönemine ait güzellikler ise korunmuş.
1950'lerde Türkiye savaşa girmemiş, bu da birikim oluşturmuş ve 1950'lerde Türkiye inşaat patlamasına uğramış.
1:13:31Eğitim ve Kalite Sorunu: 1950'lerde Türkiye'de sadece Teknik Üniversitesi ve Güzel Sanatlar'da mimarlık fakültesi vardı ve sene 30 kişi mezun oluyordu.
Üniversitelerin kalitesi, sayısal büyüme nedeniyle düşüyor; Boğaziçi Üniversitesi'nde öğrenci sayısı arttıkça kalite düşüyor.
Teknik Üniversitesi'nin kalitesinin düşmesinin nedeni, talep varken kaliteyi düşürerek öğrencileri almaya devam etmek.
1:17:04İstanbul'da İşgal Direnişi: İşgal sırasında Anadolu'da birçok ilde direnişler yaşanırken, İstanbul'da da silah kaçırmak, askerleri dövmek ve taciz etmek gibi direniş faaliyetleri gerçekleştirildi.
İşgal kuvvetlerinden bir komutanı hamama götürülerek taciz edildi ve İngiliz işgal komutanı Harrington, bu olaydan sonra padişağa mektup yazarak tehdit etti.
İşgal döneminde İstanbul'da Britanya askerleri Fransızlarla, Türkler ise Rumlarla kavgalar içine girdi ve şehirde büyük bir etnik çekişme başladı.
1:19:13İşgalin Sonuçları: İstanbul'un işgalinin dört senede bitişi, şehir halkı açısından bazı hayırlı neticeler sağladı.
İzmir ve İstanbul'da eski imparatorluk havasına ve huyuna kavuşulamadı çünkü işgal cemiyeti parçaladı ve millet birbirine karşı oldu.
Bosna'da sırplar, Müslümanlar ve Boşnaklar birbirine düşman oldu, Anadolu'da olan durumun küçük ölçeğindeki bir versiyonu olarak bu olay gerçekleşti.
1:20:05İzmir'deki Nüfus ve Gerilimler: Batı Anadolu'da adadan gelenlerin yeridir ve burada büyük iskender'den beri yaşamıyorlar.
Bu nüfus, adanın milliyetçiliğini taşıyan, dinamik ve kapitalist ruhlu kişilerden oluşuyor ve sürekli gerilim halindeydi.
İzmir'in bir valisi olan Statigiortis, Venizelos'un adamıydı ve İslam hukukunu biliyor, adil olmaya çalışan bir memurdu, ancak yerli Rumlar onu Levantenlerle iyi geçindiği için şikayet ediyordu.
1:21:35İstanbul'daki Kültürel Çeşitlilik: İstanbul'daki Rumlar daha alışkın ve hayata uyumluydular, şehirde İtalyanlar, Ermeniler, Lübnanlılar, Haroniler ve Türkiye Yahudileri gibi çeşitli milletler bulunuyordu.
Mütareke'de İstanbul Yahudileri, umum hıristiyan gayrimüslim nüfusun taleplerine ve hareketlerine katılmadılar, Osmanlı Yahudiliğinin genel tutumu devlete sadıktı.
Birinci Dünya Savaşı ve mütareke sonrası, İstanbul'daki bu kozmopolit dünya sona erdi ve 1956-1963'e kadar bu durum devam etti.
1:22:45Avrupa'daki Kozmopolitliğin Sonu: Birinci Dünya Savaşı sonrası tüm Avrupa'da kozmopolit havayı öldürmüş, Einstein bile "bir bilginler cumhuriyeti vardı, kalmadı" demişti.
Viyana'nın nüfusunun 200 bininin Yahudi olduğu, Budapeşte'de ise 400 bin Yahudi olduğu belirtiliyor.
Viyana belediye reisi Carl Liger,antisemik ve dinamik bir adamdı, "Yahudi vebası" diye tanımladığı durumdan dolayı isminin kaldırılması için çaba gösterildi.

İstanbul ve Türkiye'nin Tarihsel Dönüşümü Üzerine Akademik Sohbet

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir