Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir akademik sunum formatında olup, bir eğitimci tarafından İstanbul'un yangın tarihi ve özellikle Vefa semtinin bu yangınlardan nasıl etkilendiği anlatılmaktadır.
- Sunum, 1509 depreminden sonra İstanbul'da ahşap yapıların yaygınlaşmasıyla başlayan yangın tarihini kronolojik olarak ele almaktadır. 1633, 1660, 1693, 1718, 1756, 1846 ve 1918 yıllarındaki büyük yangınlar detaylı olarak incelenmekte, her birinin Vefa semtine verdiği zararlar, tahrip edilen bina sayıları ve insan kayıpları paylaşılmaktadır.
- Videoda ayrıca yangınların şehir planlamasına etkisi, esnafın kaybettiği yazmalar ve el işleri gibi kültürel mirasın kaybı da vurgulanmaktadır. Yangınların yönetimi tarafından alınan önlemler ve Osmanlı tarih yazıcılığının bu tür sosyal olaylara verdiği yer hakkındaki eksiklikler de ele alınmaktadır.
- 00:09İstanbul'un Yangınları ve Vefa Bölgesi
- İstanbul'da yangınlar en fazla Temmuz-Ağustos aylarında meydana gelmiştir.
- 1599 depremi sonrası İstanbul'da meskenlerin ahşaptan yapılması eğilimi ortaya çıkmış ve şehir tedricen ahşap bir metropole dönüşmüştür.
- Bu tarihten sonra İstanbul'da peş peşe yangınlar meydana gelmiştir.
- 01:14Osmanlı Tarih Yazıcılığının Eksiklikleri
- Osmanlı tarih yazıcılığında sosyal olaylara özellikle ilk dönemlerde çok az yer verilmiştir.
- Büyük yangınlar ve depremler kitaplara girmiş olsa da tahrip gücü hakkında muğlak ifadeler kullanılmıştır.
- Ermeni tarihçilerin kaynaklarında da abartma olduğu dikkat çekmektedir.
- 02:51İlk Büyük Yangınlar
- İlk büyük yangın 1633 yılında Cibali'de çıkmış ve şiddetli poyraz etkisiyle Vefa, Süleymaniye bölgesini kuşatarak üç gün üç gece içerisinde İstanbul'un önemli bir kısmını yakmıştır.
- Bu yangında Vefa'nın en önemli kaybı Kurşuncubaşızade Mustafa Paşa Sarayı olmuştur.
- 1633 yılındaki Cibali yangınından sonra Sultan IV. Murat kahvehaneleri ortadan kaldırmış, ancak bu yasaklama tütünün söndürülmeden atılan izmaritlerinin yangınlara sebep olduğunu ortaya çıkarmak için yapılmıştır.
- 04:391666 yılında Vefa'yı Etkileyen Yangın
- 1666 yılında meydana gelen yangında şehrin üçte ikisi yanmış, 120 saray ve konak, 360 cami ve mescit, 40 hamam, 100'den fazla mahsen, sayısız medrese, kilise, tekke ve 10 binlerce ev tahrip olmuştur.
- Bu yangında 3000 ile 5000 arasında insan ölmüştür.
- Yangının sonrasında Vefa bölgesindeki değirmenlerde önemli ölçüde etkilenmiş ve ekmek yokluğu ortaya çıkmıştır.
- 06:02Yönetimin Yangınlara Karşı Alınan Önlemler
- 1693 yılındaki büyük yangından sonra Sultan II. Mustafa, İstanbul halkının ahşap yapıdan vazgeçmesini ve taştan ve kireçten evler yapmasını emretmiştir.
- Ahşap malzemenin esnek olması depremin zararlarını bertaraf ettiği ve Türklerdeki estetik anlayışı halkın ahşaba yönelmesine büyük etken olmuştur.
- 1693 yılındaki yangında Vefa'ya Sarı Demirci, Katip, Şemseddin, Şeyh Ebu'l-Vefa ve Muğla Gürani mahalleleri, 18 cami, 19 mescit, 17 mektep, 10 medrese ve tekke, 11 hamam, 12 fırın, 2547 ev, 1146 dükkan, 87 oda, 22 değirmen, 4 ha, 3 yağhane ve 159 Yahudi hanesi zarar görmüştür.
- 08:111718 ve 1756 yılında Vefa'yı Etkileyen Yangınlar
- 1718 yılında Cibali kaynaklı yangın Vefa'ya ulaşıp Saraçhane'den denize kadar gitmiş, Şeyh Ebu'l-Vefa Camisi ve bürokratların konakları tahrip olmuştur.
- Schneider'e göre bu yangında 51.000 ev, 2.283 dükkan, 182 saray, 171 cami, 228 fırın, 80 değirmen ve 1.601 mektep ve medrese yandığı söylenmektedir.
- 1756 yılında Cibali kaynaklı büyük bir yangın Vefa'yı etkilemiş, bu yangın için "İstanbul fethedildikten sonra böyle büyük bir yangın görmedi" denilmiştir.
- 10:58Vefa'daki Yangınlar
- Vefa'da Molla Gürani Cami, Kilise Camii ve Ekmek Ekmekçizade Medresesi gibi yapılar 1846 yılında meydana gelen bir yangında zarar görmüştür.
- 1841'de Enderhane Camisi karşısına başlayan yangın 15 evi ortadan kaldırmıştır.
- 1918'de Vefa'da başlayıp önceki yangını yakmadığı yerleri yakan bir yangın meydana gelmiş ve yaklaşık 500 evi yakmıştır.
- 12:171918 Yangını ve Sonrası
- 1918'deki yangının İtilaf Devletleri tarafından kasten çıkarıldığı söylenmektedir.
- Yangından sonra harzede için 400 bin lira, şehre 250 bin lira toplanmış, ancak Cemil Topuzlu kurnazlıkla parayı geri almıştır.
- Yangınzedeler için Laleli'de zede kurulmuş ve kiraya verilerek gelir elde edilmiştir.
- 13:01Yangınların Etkileri
- Yangın sonrası alınan kararların hayata geçirilmediği, Anadolu'da Mustafa Kemal'in başlattığı hareket ve kıtlık nedeniyle devlet ve çatma yapılar inşa edildiği belirtilmiştir.
- Namık Kemal'in "Tasvir-i Efkar" gazetesindeki makalesinde, yangınların esnafın el işlemeleri, ebru, hüsnühat tabloları ve özellikle yazmaları gibi değerli mirasları yok ettiği vurgulanmıştır.
- 1600'lerde ve 1700'lerde camilerdeki yazmaların boşaltılıp evlerin ateşe verildiği, bu yazmaların bugün Avrupa'da bulunduğu belirtilmiştir.