Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Malatya Turgut Özal Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi öğretim üyesi Dr. Arif Yıldız tarafından sunulan "İşletme Bilimine Giriş" dersinin üçüncü haftasıdır. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları'ndan "Genel İşletme" kitabını esas alarak hazırlanmıştır.
- Video, işletmelerin farklı kriterlere göre sınıflandırılmasını detaylı şekilde ele almaktadır. İşletmelerin büyüklüklerine göre (mikro, küçük, orta, büyük, dev), niteliksel ölçülerine göre, faaliyet türlerine göre (mal üreten, hizmet üreten, ticaret yapan), sermayenin mülkiyetine göre (özel sektör, karma, kamu, yabancı sermayeli), dünya ölçeğine göre (ulusal, uluslararası, çok uluslu) ve yasal statüsüne göre (tek kişi işletmeleri, şirket şeklindeki işletmeler ve ticaret şirketleri) sınıflandırılması anlatılmaktadır.
- Videoda özellikle ticaret şirketleri hakkında detaylı bilgiler verilmektedir. Şahıs ticaret şirketlerinden başlayarak kolektif şirket, komandit şirket, anonim şirket, limited şirket, komando şirket ve kooperatifler gibi farklı ticaret şirketlerinin kuruluş koşulları, ortakların sorumlulukları, sermaye gereksinimleri ve yönetim yapısı gibi konular ele alınmaktadır.
- 00:01İşletme Bilimine Giriş Dersinin İlk İki Haftası
- Malatya Turgut Özal Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi öğretim üyesi Dr. Arif Yıldız, işletme bilimine giriş dersinin üçüncü haftasında işletmelerin sınıflandırılması konusunu ele alacak.
- İlk hafta işletmenin tanımı, iş, işveren, işgören, girişimci, yönetim ve yönetici gibi temel kavramlar ve ihtiyaçlar hiyerarşisi anlatılmıştır.
- İşletmelerin yapısı, işletmelerin amaçları ve amaçların genel özellikleri (ulaşılabilir, motive edilmiş, açıkça tanımlanmış, işletmeye özel) konuları da ilk iki haftada ele alınmıştır.
- 03:25İşletmelerin Sınıflandırılması
- İşletmeler tek bir kritere göre sınıflandırılmaz, hangi kriter esas alınarak sınıflandırılacağı belirtilmelidir.
- İşletmeler büyüklüklerine, yaptıkları işe, faaliyet türlerine, sermayesinin mülkiyetine, ölçeğine, dünya ölçeğine, yasal statüsüne göre sınıflandırılabilir.
- İşletmeleri daha iyi anlamak için sınıflara ayırmak daha doğru olup, bu sınıflandırmada çeşitli kriterler esas alınır.
- 04:39İşletmelerin Büyüklük Ölçütleri
- İşletmelerin büyüklüklerini belirlemede niceliksel (sayılarla ifade edilebilen) ve niteliksel (kaliteyle odaklı) ölçütler kullanılır.
- Niceliksel ölçüler; işletmede çalışan insan sayısı, kullanılan sermaye miktarı, kapalı alan, teknolojik güç, harcanan enerji ve satış gibi sayısal olarak ölçülebilen kriterlerdir.
- Türkiye'de çok kullanılan "KOBİ" kavramı, Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler anlamına gelir ve çalışan sayısı 250'nin altında veya yıllık net satışı 40 milyon TL'nin altında olan işletmeleri kapsar.
- 07:09İşletmelerin Niceliksel Sınıflandırılması
- Türkiye'de işletmeler niceliksel anlamda büyüklüklerine göre mikro, küçük, orta-büyük, büyük ve dev işletmeler olarak sınıflandırılır.
- Mikro işletme çalışan sayısı 10 kişiden az olanlar, küçük işletme 10-49 arasında olanlar, orta büyüklükteki işletme 50-249 arasında olanlar, büyük işletme 250-2000 arasında olanlar, dev işletme ise 2002 binden fazla çalışanı olan işletmelerdir.
- Kobi (Küçük ve Orta Büyük İşletmeler) olabilmesi için çalışan sayısının 250'nin altında olması gerekir.
- 08:35İşletmelerin Niteliksel Sınıflandırılması
- İşletme büyüklüklerinin belirlenmesinde niceliksel ölçütlerin yanında yönetim şekli, ilişkileri, sermaye sağlaması, pazarlık gücü ve hukuki statüsü gibi niteliksel ölçüler de kullanılır.
- Küçük işletmelerde yönetim merkezci veya bağımsızdır, örgüt modeli dikeydir ve işletme sahipliği ile yönetimi aynı kişilerde toplanırken, büyük işletmelerde yöneticilerle sahipleri farklıdır.
- Küçük işletmelerde pazarlık gücü zayıfken, büyük işletmelerde büyük miktarlarda satın alma ve satış yaptıkları için pazarda güçlü olurlar.
- 10:46İşletmelerin Diğer Özellikleri
- Küçük işletmelerde işletme içerisinde ve dışındaki ilişkiler daha yoğun olarak gerçekleşirken, büyük işletmelerde çalışan sayısı ve müşteri sayısı çok olduğu için ilişki yoğun değildir.
- Küçük işletmelerde genelde herkes her işi yaparken, büyük işletmelerde uzmanlaşma vardır ve herkes her işi yapamaz.
- Küçük işletmeler kısa vadeli düşük miktarlarda sermaye sağlayabilirken, büyük işletmeler yüksek miktarlarda ve uzun vadeli sermaye sağlayabilirler; küçük işletmelerde özsermaye yaygınken, büyük işletmelerde borçlanma daha çoktur.
- 12:00İşletme Türleri
- İşletmeler yaptıkları iş bakımından mal üreten işletmeler, hizmet üreten işletmeler ve ticaret yapan işletmeler şeklinde sınıflandırılır.
- Mal üreten işletmeler (imalatçı veya üretici işletmeler) gözle görülebilen, elle tutulabilen, üretildiği anda tüketilmek zorunda olmayan, stoklanabilen ürünler ortaya çıkarır.
- Hizmet üreten işletmeler elle tutulamayan, gözle görülemeyen ancak varlığından haberdar olunabilen, üretildiği anda tüketilmek zorunda olan, stoklanamayan ürün gruplarıdır.
- 15:41Ticaret İşletmeleri
- Ticaret işletmeleri mal veya hizmet üretmeyen, kar sağlamak amacıyla belli bir ürünü alıp üzerine belli bir kar marjı koyarak karşı tarafa tekrar satan işletmelerdir.
- Ticaret işletmeleri ürün üreten işletmelerle tüketiciler arasındaki köprü görevi görür ve toptancılar, perakendeciler, distribütörler, acenteler gibi örnekler verilebilir.
- Ticaret işletmelerinde üretim olmadığı için yapılan işler hizmet olarak karşımıza çıkar ve bu işletmelerde hizmet işletmesi olarak algılanabilirler.
- 17:49Sermayenin Mülkiyetine Göre İşletme Sınıflandırması
- Sermayenin mülkiyetine göre işletmeler özel sektör işletmeleri, karma işletmeler, kamu işletmeleri ve yabancı sermayeli işletmeler olarak dört gruba ayrılır.
- 18:19İşletme Türleri ve Sınıflandırılması
- Özel sektör işletmelerinde devletin payı yoktur, karma işletmelerde toplam sermayenin yarısından az, kamu işletmelerinde ise yarısından fazladır.
- Yabancı sermayeli işletmeler, sermayesinin büyük çoğunluğu veya tamamı yabancılara ait olan işletmelerdir.
- Kamu işletmeleri kamu iktisadi teşebbüsleri olarak adlandırılabilir ve belediyeler ve özel idarelere ait işletmeler de kamu işletmesi olarak karşımıza çıkabilir.
- 19:16İktisadi Devlet Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları
- İktisadi devlet teşekkülleri, sermayenin tamamının devlete ait olduğu işletmelerdir ve verimlilik ve karlilik ilkelerine göre çalışırlar.
- Kamu iktisadi kuruluşları da sermayenin tamamı devlete aittir, bakanlar kurulu kararıyla kurulur ve tekel niteliğindeki mal veya hizmetleri verimlilik esasına göre üretim ve pazarlarlar.
- Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi A.Ş. ve Ziraat Bankası iktisadi devlet teşekkülleri, Devlet Demiryolları ve Devlet Hava Meydanları İşletmesi ise kamu iktisadi kuruluşlarıdır.
- 20:21Yabancı Sermayeli İşletmeler
- Yabancı sermayeli işletmelerde işletmelerin sermayesinin büyük çoğunluğu veya tamamı yabancılara aittir.
- Ülkeler yabancı sermayeli işletmeleri çekmek için teşvikler verir, işgücü ucuzluğu veya vergilendirme oranlarının düşük olması gibi tedbirler alırlar.
- Yabancı girişimciler, yatırım yapacağı ülkedeki pazar, ekonomik ve siyasal istikrar, bürokrasi, yasal durum ve altyapı uygunluğu gibi özellikler aramaktadır.
- 21:53Uluslararası İşletmeler ve Çok Uluslu İşletmeler
- Ulusal işletmeler, bir ülkede kurulmuş, sahipliği ve yönetimi kurulduğu ülke insanları tarafından yürütülen, üretimi ve pazarlaması o ülke içerisinde yapılan işletmelerdir.
- Uluslararası işletmeler, bir ülkede kurulmuş ancak faaliyetlerinin bazılarını başka ülkelerde yürüten işletmelerdir.
- Çok uluslu işletmeler, uluslararası işletmelerin daha da büyümüş şeklidir ve toplam üretimin, pazarlamanın, insan kaynakları ve yönetiminin önemli bir kısmı yabancı ülkelerde yapılıyorsa bu işletme çok uluslu işletme olarak adlandırılır.
- 24:27Çok Uluslu İşletmelerin Özellikleri
- Çok uluslu işletmelerde üretim birden fazla dış ülkede yapılmaktadır ve ülke birimleri belli bağımsızlık içinde çalışır.
- Sermaye sahipliği ikiden fazla ülkeye yayılmıştır ve birimlerin tepe yöneticileri genellikle genel merkezden görevlendirilir.
- İhtiyac duyulan finansman uluslararası sermaye piyasalarından sağlanır.
- 25:01Özel Sektör İşletmelerinin Sınıflandırılması
- Özel sektör işletmeleri yasal statüsü bakımından özel işletmeler, kamu işletmeleri, yabancı sermaye işletmeleri ve karma işletmeler olarak sınıflandırılabilir.
- Özel işletmeler tek kişi işletmeleri, şirket şeklindeki işletmeler (adi şirketler, ticaret şirketleri) ve kooperatifler, dernekler, vakıf ve meslek kuruluşlarının iktisadi işletmeleri şeklinde sıralanabilir.
- İşletmelerin sınıflandırılmasında esas kriterlerden biri, ortakların sorumluluğunun bütün mal varlığıyla olup olmayacağıdır.
- 26:24Tek Kişi Şahıs İşletmeleri
- Tek kişi şahıs işletmeleri, elinde bulunan sermaye ile bir iş yapmak isteyen şahısların sermayesi, emeği ve riske katlanması düşüncesiyle kendi başına işletme açmasıdır.
- Bu işletmelerin sermayesi azdır ve piyasada çok fazla bulunurlar; bakkal, araba tamircisi, berber, kırtasiyeci veya yazılım firması gibi basit küçük işletmeler örnek olarak gösterilebilir.
- Tek kişi işletmelerinin en temel özelliği, işletmenin borçlarından dolayı ortaklarının ya da sahibinin koymuş olduğu sermaye ile değil, bütün mal varlığıyla sorumlu olmasıdır.
- 28:08Adi Şirketler ve Ticaret Şirketleri
- Adi şirketler, borçlar kanununa göre iki ya da daha çok kişinin sermaye ve emeklerini birleştirerek tüzel kişiliğe sahip olmaksızın gerçekleştirmiş olduğu ortaklık olarak tanımlanır.
- Ticaret şirketleri, Türk Ticaret Kanunu'na göre kolektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketlerinden ibarettir.
- Şahıs şirketlerinde ortakların sorumluluğunun koymuş olduğu sermaye ile değil, bütün mal varlığı ile olması, sermaye şirketlerinde ise ortakların koymuş olduğu sermaye ile kendi sorumluluklarının sınırlı olması temel farklılıktır.
- 30:26Şahıs Ticaret Şirketleri
- Kolektif şirket, gerçek kişiler tarafından kurulan ve ortakların sorumluluğu şirket alacaklarına karşı sınırlandırılmamış olan bir şirkettir.
- Kolektif şirket sözleşmesi yazılı olarak hazırlanır ve noterlikçe onaylı bir suretinin şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret sicil dairesine tescil ettirilmesi zorunludur.
- Kolektif şirketlerde ortakların her birinin sorumluluğu şirket alacaklarına karşı sınırlandırılmamış olmalıdır ve işletmenin bir ünvana sahip olması gerekir.
- 31:42Komandit Şirketi
- Komandit şirketi, tüzel kişiliğe sahip, sözleşmeye bağlı ve bir ünvanı olan kişi işletmesidir ve iki farklı ortaklık yapısı vardır: komandite ortak ve komanditer ortak.
- Komanditer ortağın sorumluluğu koymuş olduğu sermaye ile sınırlıdır, ancak komandite ortağın sorumluluğu sermaye ile sınırlı değil, bütün mal varlığıyla sınırlıdır.
- Ortaklardan en az biri alacaklara karşı sınırsız sorumlu (komandite ortak) olmak zorundadır, diğerleri ise sınırlı sorumlu olabilirler.
- 33:02Sermaye Şirketleri
- Türk Ticaret Kanunu'na göre sermaye şirketleri (komandit şirketler, limited şirketler, anonim şirketler) bir internet sitesi açmak ve gerekli bilgileri bu siteye aktarmak zorundadırlar.
- Anonim şirketler bir ünvana sahip, esas sermayesi belli paylara bölünmüş olan ve ortakların sorumluluğu taahhüt etmiş oldukları sermaye payıyla sınırlı olan şirketlerdir.
- Anonim şirketler en az beş kişiyle kurulabiliyorken, şu anda bir kişi de sadece kendi başına anonim şirket kurabiliyor, ancak esas sermayesinin elli bin liradan aşağı olmaması gerekir.
- 34:55Limited Şirketler
- Limited şirketler bir veya daha fazla gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret ünvanı altında kurulup ortakların sorumluluğu sınırlı olan şirketlerdir.
- Eskiden limited şirket kurabilmek için en az iki ortağın bir araya gelmesi gerekiyordu, şu anda bir kişi yine limited şirket kurabiliyor ancak ortak sayısı elli'den fazla olamıyor.
- Limited şirketlerin sermayesi en az on bin TL olması gerekiyor.
- 35:44Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketler
- Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler, anonim şirket ile limited şirketin birleşimi gibidir.
- Anonim şirket ortaklarına benzeyenler komanditer (sınırlı sorumluluktakiler), kolektif şirket ortaklarına benzeyenler ise komandite ortaklardır.
- Yönetim sorumluluğunu komandit ortaklar alırlar, fakat komanditerlerin böyle bir hakkı yoktur çünkü sınırsız sorumluluk borca karşı ortaklar borçlarından dolayı bütün mal varlığıyla sorumludur.
- 36:40Kooperatifler
- Kooperatifler en az yedi ortak ile kurulur ve daha çok kar elde etmek değil, ekonomik yardım, dayanışma ve korunma amacıyla bir araya gelmiş kişiler oluştururlar.
- Kooperatife girmek veya çıkmak gönüllülük esasına tabidir ve her ortak bu genel kurulun doğal üyesidir.
- Dönem sonunda elde edilen kar, ortaklara koydukları sermaye ile orantılı olarak faiz geliri şeklinde ödenir.