Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, İslamiyet öncesi Türk toplumlarının çeşitli yönlerini anlatan bir eğitim içeriğidir. Konuşmacı, Türk toplumunun hukuk, din, dil ve edebiyat, bilim ve sanat alanlarındaki özelliklerini detaylı şekilde açıklamaktadır.
- Video, Türk toplumunda sözlü hukuk kurallarından oluşan töre sistemi ile başlayıp, İslamiyet öncesi Türklerdeki din ve inanış türlerini anlatmaktadır. Ardından Türk alfabeleri, Orhun Abideleri ve Türk edebiyatı hakkında bilgiler verilmektedir. Son bölümde ise Türklerde bilim ve sanat alanındaki gelişmeler ele alınmaktadır. Video, konuyla ilgili örnek sorular ve cevapları da içermektedir.
- Türklerde Hukuk
- İslamiyetten önceki Türk toplumlarında her alanda sözlü hukuk kurallarından oluşan töre geçerli olmuştur.
- Töre, halk arasındaki adetler, kurultay'ın aldığı kararlar ve hükümdarın buruklarından oluşmuştur.
- Kurultay gerektiğinde törede değişiklik yapma hakkına sahiptir ve kanun töre kurallarında değişiklik yapılmasını teklif etme yetkisi vardır.
- 00:54Türklerde Hukukun Üstünlüğü
- Kaan da dahil herkesin töre hükümlerine uymak zorundaydı, bu da Türklerde hukukun üstünlüğü anlayışının olduğunu göstermektedir.
- Türklerde töreye yani hukuk kurallarına uymamak en büyük suç sayılmıştır.
- 01:29Türklerde Din ve İnanış
- İslamiyetten önceki Türklerde en yaygın inanış gök tanrı inancı olmuştur, ayrıca şamanizme inananlar da olmuştur.
- Türkler orta Asya'dan başka coğrafyalara göç ederek oralardaki topluluklardan etkilenerek farklı dinleri benimsemişlerdir.
- Uygurlar gök tanrı inancını terk ederek Çin'in etkisiyle Budizm ve Maniheizm inançlarını benimsemişlerdir.
- Macarlar, Tuna Bulgarları, Kumanların bir kısmı ve Peçenekler Hıristiyanlık inancını benimsemişlerdir.
- Hazarlar ise Musevilik, Hıristiyanlık ve İslamiyet inançlarını benimsemişlerdir.
- Ölümden sonraki hayata inanan Türkler, ölenlerin arkasından törenler düzenlemişlerdir ki bu cenaze merasimine "yu" adını vermekteyiz.
- Türk hükümdarları ve kahramanlarının mezarlarının başına insan biçiminde yontulmuş taş dikilmiştir ki bunlara "balbal" adı verilmiştir.
- 03:23Türklerde Dil ve Edebiyat
- İslamiyet'ten önceki Türkler otuzsekiz harfli Göktürk (Orhun) ve onsekiz harfli Uygur alfabelerini kullanmışlardır.
- Göktürk alfabesi Türklerin kullandığı ilk alfabedir, Yenisey yazıtları bu alfabenin ilk şeklini, Göktürk kitabeleri ise en gelişmiş halini göstermektedir.
- Göktürklere ait olan Orhun abideleri Türk tarihinin ve Türk edebiyatının en önemli kaynakları kabul edilmektedir.
- Uygurlardan da günümüze Karabalgasun ve Moenchur yazıtları ulaşmıştır.
- Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin olan Orhun abidelerinde Türklerde sosyal devlet anlayışının varlığını gösteren ifadeler yer almıştır.
- Bu abidelerde Türklerde devlet anlayışı, devletin ve halkın karşılık sorumlulukları, vatan sevgisi gibi konular yer almıştır.
- Bu kitabeler 1893'te Danimarkalı Türkolog Tomsen tarafından okunmuştur.
- Orhun abideleri ile ilgili olarak anıtların olduğu yerde yalnızca dikilitaşlar değil, yüzlerce heykel, balbal şehir harabeleri, taş yollar ve su kanalları da bulunmuştur.
- Orhun abidelerini ilk kez 1889'da Rus tarihçisi Yardinste bulmuştur.
- 1890'da bir Fin heyeti, 1891'de de bir Rus heyeti burada incelemelerde bulunmuşsa da bu heyetler abidelerdeki yazıları çözememişlerdir.
- Danimarkalı Tomsen 1893 yılında otuzsekiz harfli alfabeyi çözerek bu yazıtları okumayı başarmıştır.
- Orhun abidelerinde yazılar yukarıdan aşağıya doğru yazılmış ve sağdan sola doğru da istiflenmiştir.
- 06:48Türklerde Sözlü Edebiyat
- İslamiyetten önceki Türklerde sözlü edebiyat da çok gelişmiştir ve bu konuda birçok destan ortaya konulmuştur.
- Alper Tunga destanı İskitlere aittir, Şu destanı da İskitlere aittir.
- Oğuz Kağan destanı Hunlara aittir, Ergenekon destanı Göktürklere aittir.
- Türeyiş ve Göç destanı Uygurlar dönemine ait destanlardır.
- Manas destanı dünyanın en uzun destanı olarak bilinmektedir ve Kırgızlar dönemine aittir.
- Dede Korkut hikayeleri Oğuzlarla Kıpçaklar arasındaki mücadeleler sonucu ortaya çıkmıştır ve Oğuzlara aittir.
- 07:57Türklerde Bilim ve Sanat
- İslamiyetten önceki Türkler oniki hayvanlı Türk takvimini düzenlemişlerdir, bir topluluk takvim yapabiliyorsa astronomi yani gökbilimi alanında ilerlemiş demektir.
- İslamiyet öncesi Türklerde göçebe yaşamdan dolayı sanat eserleri taşınabilir özellikte olmuştur.
- Çoğunlukla deri, ahşap, metal, taş işçiliğine ve çadır sanatına dayanan eserler meydana getirilmiştir.
- Özellikle deriden yapılan sanat eserleri, İslamiyet önceki Türklerin göçebe dönemde hayvancılıkla uğraştıklarını da düşünecek olursak, Türklerin uğraş alanlarının sanatlarına etki ettiğini göstermektedir.
- İslamiyet önceki Türkler sanatta "hayvan üslubu" denilen bir tarz kullanmışlardır, bu tarzda meydana getirilen eserlerde genelde hayvan figürlerine, hayvanların birbirleriyle mücadelelerini gösteren sahnelere yer verilmiştir.
- Dokumacılığın bir dalı olan halıcılık da ilk dönemlerden itibaren Türklerde önem kazanan bir sanat dalı olmuştur.
- Türkler resim sanatının temelini Uygurlar döneminde atmışlardır, bu dönemde meydana getirilen freskler resim sanatının temelini oluşturmuştur.
- 09:52Türklerde Sanat Buluntuları
- Aşkabat yakınlarında Anadolu'daki bir kurganda yapılan kazıda en alt katta evleri kerpiçten yapılmış bir köy bulunmuştur.
- Çıkan eşyalar arasında el değirmenleri ve evlerde kömür haline gelmiş buğday ve arpa taneleri, üzerleri boyanmış ve şekillerle süslenmiş kilden yapılma çömlekler, insan ve hayvan heykelleri çıkmıştır.
- Bu durumla ilgili olarak sanatla uğraşıldığı, heykeller, çok değişik şekillerde süslenmiş, boyanmış çanak çömlekler sanatla uğraşıldığını göstermektedir.
- Bir yerleşim alanı olduğunu köy ifadesinden anlamaktayız.
- Tahıl ürünlerinin tanındığını buğday ve arpa tanelerinin varlığından çıkarmaktayız.
- Topluluk halinde yaşanıldığına köy kelimesinden ulaşmaktayız.
- Üretim gereçlerinin ortak kullanıldığını, yani tarlaları sürmek için kullanılan bir takım araçların, yemek yapma veya günlük diğer ihtiyaçları karşılamak için kullanılan araç ve gereçlerin ve burada görülmüş olan el değirmenlerinin herkes tarafından ortak kullanıldığını gösteren bir ifadeye paragrafta yer verilmemiştir.
- 11:42Türk Kültüründen Buluntular
- Orta Asya'da milattan önce 1200-700 yıllarına ait Karasuk kültüründen dört tekerlekli araba, keçeden çadır, koyun yaprağından eşya bulunmuştur.
- Milattan önce 700 yılları arasındaki Tagar kültüründen ise çok sayıda ok uçları, toka, taç, bilezik gibi üzerleri kabartma hayvan başı işlemeli süs eşyaları ve hançerler bulunmuştur.
- Tagar kültürü zaman bakımından Karasuk kültüründen sonradır, çünkü Karasuk kültürü 1200-700 yılları arasında varlığını sürdürmüştür ve bu dönem bittikten sonra Tagar kültürü başlamış ve 700-100 yılları arasında varlığını sürdürmüştür.