Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Zehra ve Eyüp adlı öğrencilerle birlikte İslam öncesi Türk devletlerindeki kültür ve medeniyet konusunu anlattığı eğitim dersidir. KPSS sınavına hazırlık amacıyla hazırlanmış olan ders, öğretmen-öğrenci etkileşimleriyle ilerlemektedir.
- Video, İslam öncesi Türk devletlerinin siyasi yapısı, hukuk sistemi, askerlik organizasyonu, bilimsel başarıları, sanat dalları, ekonomi ve edebiyatı gibi konuları kapsamlı şekilde ele almaktadır. Ders içeriği Türk devletlerinin temel unsurları, yönetim sistemleri, toplumsal yapı, hukuk kavramları, askerlik sistemi, bilimsel başarılar, sanat dalları, ekonomi ve edebiyatı hakkında detaylı bilgiler içermektedir.
- Videoda ayrıca Türklerin kullandığı alfabeler, takvimler, dinleri, inanışları ve ekonomik faaliyetleri gibi konular da incelenmektedir. Dersin sonunda öğretmen, öğrencileri konuyu pekiştirmek için 15 soruluk bir sınav yaparak konuyu test etmektedir.
- 00:03Giriş ve Kitap Bilgilendirmesi
- İkinci videoda İslam öncesi Türk devletlerinde kültür ve medeniyet konusu ele alınacak.
- Videoda stüdyo, kamera ve personel değişiklikleri yapıldı, yeni öğrenci Zehra katıldı.
- Kitaplar ve soru bankası bir sonraki hafta yayınlanacak, EKPSS sınavının zorlaştığı için içerikler daha ince hazırlanıyor.
- 01:55İslam Öncesi Türk Devletlerinde Devlet Yönetimi
- İslam öncesi Türk devletlerinde devlet yönetimi, ordu, sanat, bilim ve edebiyat gibi kültür alanları incelenecek.
- Türk devletinin yönetim şekli coğrafya, kut anlayışı ve cihan hakimiyeti gibi faktörlerle etkilenmiştir.
- Türk devletinin üç temel unsuru bağımsızlık, halk ve teşkilatçı yapısıdır.
- 03:34Hükümdarın Görevleri ve Yetkileri
- Hükümdarın görevleri arasında halkı doyurmak, giydirmek ve halkın ihtiyaçlarını karşılamak, ordunun başında sefere çıkmak yer alır.
- İlk Türk devletlerinde belirli bir veraset anlayışı yoktur, tahta çıkacak kişi belli değildir.
- Gök tanrı'nın hükümdarı donattığı yetkiler arasında kut (siyasi), küç (askeri) ve unleash (ekonomik) yetkileri vardır.
- 06:17Kut Anlayışı ve Diğer Önemli Kavramlar
- Kut, hükümdara yönetme gücünün tanrı tarafından verilmesi anlayışıdır ve hükümdarın otoritesini güçlendirir.
- Kut anlayışı, taht kavgalarına sebep olduğu için merkezi otoriteyi zayıflatır.
- Türk cihan hakimiyeti, nizam-ı alem (tanrı adına dünyaya adalet ve hukuk getirme) ve kızılelma (sürekli kendini geliştirme) gibi kavramlar Türk ideallerinin önemli unsurlarıdır.
- 09:22İslam Öncesi Türk Devletlerinde Görülmeyen Semboller
- İslam öncesi Türk devletlerinde hutbe, cami, halifenin gönderdiği tıraz kıyafet gibi semboller görülmez.
- Sultan ve padişah gibi unvanlar İslam öncesi Türk devletlerinde yoktur, bunlar İslam'la gelmiştir.
- 11:00İkili Yönetim Sistemi
- Türklerde fetihlerle sınırlar genişledikçe tek kişinin devleti yönetmesi zorlaşınca ikili yönetim sistemi uygulanmıştır.
- Doğu'da Kaan (hakan) siyasi yetkiye sahipken, batıda Yabgu daha çok askeri işlerle ilgilidir.
- Bu sistem ilk kez Asya Hun Devleti'nde görülmüştür.
- 12:10Kurultay ve Töre
- Kurultay, günümüzün bakanlar kuruluna benzer, karar alma yetkisi olan bir meclistir ve hakan'ı görevden alabilir.
- Töre, hakan'ın isteği ve kurultayın kararıyla değişebilir.
- Kurultay'a katılan üyeler "buat toygun" olarak adlandırılır.
- 14:24Devlet Görevleri
- Aygucu vezir demektir ve hükümeti ifade eder.
- Tigin hükümdarın oğludur, Selçuklu'da melik, Osmanlı'da şehzade olarak bilinir.
- Ataman hükümdarın oğluna eğitim veren kişidir, Selçuklu'da atabey, Osmanlı'da lala olarak adlandırılır.
- 17:24Sosyal Hayat ve Toplumsal Sıralama
- Anneye "ök", babaya "kank" denir ve monogami tipi evlilik (tek eşlilik) mevcuttur.
- Düğünlere "türün", halkın katıldığı eğlencelere "şölen", kaldığı çadırlara ise "yurt" denir.
- Toplumsal sıralama: oğuş (aile), uruk (sülale), boy, budun (millet), il (devlet) şeklindedir.
- 19:19Türk Hukuk Sistemi
- Türkler konar göçer yaşam tarzı nedeniyle sözlü hukuk kurallarına (töre) önem vermişlerdir.
- Törelerin oluşumunda kut anlayışı, hakanlar tarafından koyulan kurallar ve kurultayda alınan kararlar etkili olmuştur.
- Türklerde adalet (kölelik), eşitlik (tüzlük), iyilik (uzluk) ve insanlık (sekiz kişilik) değişmez hukuk kurallarıdır.
- 21:31Türk Hukuk Sisteminde Hapis Cezası
- Türklerde hapis cezaları on günü geçmez çünkü konar göçer yaşam tarzında uzun süreli hapis cezası uygulanamaz.
- Büyük suçlar için ceza idam (ölüm) olurken, küçük suçlar için ceza on gün hapis cezasıdır.
- Tüz, devlet ile halk arasında yazısız olan hukuk kuralları ve sözleşmelerdir.
- 23:20Türk Ordusu ve Askerlik
- Türklerde ordu millet anlayışı vardır; savaş zamanı herkes asker olur ve paralı askerlik çok görülmez.
- Hazarlar, Türk devletlerinde ordusuna parasıyla ücretli asker alan tek devlettir.
- Metehan'ın tahta çıkışı (MÖ 209) bugünkü Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kuruluşunu göstermektedir.
- 25:09Türk Ordusunun Etkileri
- Türkler dünyayı en çok ordu ve askerlik alanında etkilemiştir.
- Metehan onluk sistemi (onbaşı, yüzbaşı, binbaşı) bulmuş, bu sistem günümüzde hala devam etmektedir.
- Türkler et konservesi yapımını ve ceket-pantolon giyim tarzını Avrupa'ya tanıtmışlardır.
- 27:03Türk Ordusunun Taktikleri ve Terimleri
- Türklerde askere "su" veya "er" denir, komutanlara "tarkan" ve ordunun başında bulunan kişiye "subaşı" adı verilir.
- "Su uyur, düşman uyumaz" atasözünde "su" aslında "asker" anlamına gelmektedir.
- "Su içene yılan bile dokunmaz" atasözünün doğrusu "su içen yılana bile dokunulmaz" şeklindedir.
- 29:15Türk Bilim ve Sanatı
- Konar göçer yaşayan Türkler bilim ve sanatla çok fazla ilgilendirmemişlerdir.
- Matematik, tıp ve eczacılık gibi alanlarda faaliyetlerinin yanı sıra en çok ilerledikleri alan takvimlerdir.
- Türklerin bulduğu oniki hayvanlı Türk takvimi, Çinliler ve Tibetliler tarafından da kullanılmıştır.
- 30:23Takvimler ve On İki Hayvan Türk Takvimi
- On İki Hayvan Türk Takvimi'nde kişinin hangi hayvanı gösteriyorsa o hayvanın yanında doğmuş olur.
- Hicri takvim, Müslümanların Mekke'den Medine'ye göçünü esas alan bir takvimdir.
- Celali takvim, Selçuklu Sultanı Melikşah tarafından Ömer Hayyam'a hazırlatılmıştır.
- Miladi takvim, Hz. İsa'nın doğumunu başlangıç kabul eder ve 1 Ocak 1926'dan beri Türkiye Cumhuriyeti'nde kullanılmaktadır.
- Takvimler arasında dörtü güneş yılı esaslı (365 gün 6 saat), biri ise ay yılı esaslı (354 gün) olan Hicri takvimdir.
- 32:08Türk Sanat Dalları
- Türk sanat dalları arasında dokumacılık, çadırcılık, kilimcilik, halıcılık ve pazarı halısı bulunmaktadır.
- Dünyanın en eski halısı Türkler'e aittir ve Hunlara ait olan "Altın Elbiseli Adam" eseri de önemlidir.
- Türkler minyatür sanatında (küçülterek yansıtma sanatı) gelişmiş, heykelcilikte ise taşıyabilecekleri küçük heykeller yapmıştır.
- Türkler konar-göçer yaşam tarzı nedeniyle büyük mimari eserler yapamamış, ahşap işlemeciliği, resim ve duvar resmi (fresco) gibi sanat dallarında da gelişmişlerdir.
- 33:19Türk Dinleri ve İnanışlar
- Türklerin dinleri arasında Gök Tanrı dini, Budizm, Manezis, Musevilik, Hristiyanlık ve İslamiyet bulunmaktadır.
- Konar-göçer yaşam tarzı nedeniyle Türkler farklı dinlerle etkileşim halinde olmuş ve bunlardan yararlanmıştır.
- Türklerde atalar kültü, mezar ziyareti, cenaze töreni (yuh), kurgan mezar ve balbal (mezar taşı) gibi inanışlar vardır.
- Balbal, küçük insana benzeyen heykelciklerdir ve bir kişinin mezarına dikilen balbal sayısı, o kişinin kahramanlığına işaret eder.
- Gök Tanrı inancı ile İslamiyet inancı arasında benzerlikler vardır, özellikle "Allah yukarıda" inancı Gök Tanrı'dan gelmektedir.
- 36:32Mezar İnancı ve Ahiret İnancı
- Atalar kültü mezar inancı anlamındadır ve mezar ziyareti kült inanç olarak görülür.
- Ahiret inancına kanıt olarak ev şeklinde mezar yapmak, ölüyle at ve hazinenin gömülmesi ve hükümdarların karılarını yanlarına gömürlerini gösterilebilir.
- Cenaze töreni (yuh) aslında ölünün ortada kalmaması için yapılan bir törendir ve ahiret inancına kanıt olarak gösterilemez.
- 39:00Ekonomi ve Ticaret
- Türklerin ekonomisinde ticaret, hayvancılık ve kısa sürede çıkacak ürünlerde tarım bulunmaktadır.
- Hunlar da buğday yetiştirirken, Kapgan Kağan Çin'den ziraat aleti ve tohum istemiştir.
- Türklerin en önemli ticaret yolları arasında Çin'den Avrupa'ya giden ipek yolu ve Hindistan'dan Avrupa'ya giden baharat yolu bulunmaktadır.
- Türklerin parayı ilk kullanan devleti Köktürkler'dir ve kendi adına para bastıran ilk Türk hükümdarı Baga Tarkan'dır.
- Kullanılan para cinsleri arasında yarmak (madeni para), kuanpoyu (bez para) ve şav (kağıt para) bulunmaktadır.
- 41:57Türk Alfabeleri
- Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler arasında Köktürk, Uygur, Soğt, Kiril, Fars, Arap ve Latin alfabesi bulunmaktadır.
- Köktürklerin Orhun alfabesi ve Uygurların Uygur alfabesi, Türklerin kendileri üretmiş iki milli alfabe örneğidir.
- Kiril alfabesi milli bir alfabe değildir.
- 43:03Sözlü Edebiyat
- Sagu, cenaze törenlerinde yakılan ağıtlara verilen isimdir.
- Destan, kahramanlık hikayelerine verilen isimdir.
- Dede Korkut hikayeleri ve koşup (bugün bildiğimiz şiir) önemli sözlü edebi formlardır.
- 43:38Önemli Destanlar
- Alper Tunga destanı İskitlere, Oğuz Kağan destanı Asya Hun Devleti'ne aittir.
- Ergenekon ve Bozkurt destanları Köklere, Türeyiş ve Göç destanları Uygurlara aittir.
- Manas destanı bilinen en uzun destan olup Kırgızlara aittir.
- 44:59Yazılı Edebiyat
- Yenisey yazıtları Kırgızlara aittir ve Türk tarihinin bilinen en eski kitabesidir.
- Orhun abideleri, Türk edebiyatının ilk yazılı eseridir ve Kutluk Devleti'ne aittir.
- Orhun abideleri Moğolistan sınırlarında bulunur ve üç kişi adına dikilmiştir: Vezir Tonyukuk, Bilge Kağan ve hükümdarın kardeşi Kül Tigin.
- 46:05Orhun Abideleri
- Vezir Tonyukuk ilk Türk tarihçisi olarak kabul edilir.
- Orhun abideleri siyasetname özelliği taşır ve halkın devlete karşı sorumlulukları anlatılır.
- İlk çözümlenen kelime "Tengri" olup bunu çözen kişi filolog William Thomson'dur.
- 47:39Tarih Soruları
- Video, İslam öncesi Türk devletleri ile ilgili 15 soru içerir ve öğrencilere soruları çözme fırsatı tanır.
- Sorularda Türk devletlerinin yönetim anlayışları, toplumsal kurumları ve edebi eserleri ele alınır.
- Orhun abideleri, Türk tarihindeki ilk yazılı edebi eser olarak vurgulanır.
- 53:44İslam Öncesi Türk Devletleri Hakkında Sınav Soruları
- 7. ve 10. yüzyıllar arasında kuvvetli teşkilatı, canlı ticari faaliyeti ve dini hoşgörüsü olan iktisadi refahlı Türk devleti Hazarlar'dır.
- "Yüeçilerin kendisinden toprak istemesi üzerine benden ne istediyse verdim. Çünkü onlar benim malımdı. Ama toprak benim değil milletimindir. O toprağı korumak için savaşır canını bile veririm" diyen Asya Hun Devleti hükümdarı Denizli'dir.
- İslam öncesi Türklerde Gök Tanrı Kaan'a tanrı ülkesinde bolluk ve bereketi arttırması anlamına gelen ekonomik yetki olan "ülüş" yetkisi verilmiştir.
- 55:16Diğer Sınav Soruları ve Değerlendirme
- 552 yılında kurulan Köktürk Devleti'nin en parlak zamanını yaşatan hükümdar Mukan Kağan'dır.
- İslam öncesinde Hungerme Mücadelesi adı Etsen olarak geçen, Cesur Kavimlerin Efendisi ve Tanrı'nın Kırbacı olarak bilinen kavim Atilla'dır.
- İslam öncesi Türklerde Hazarlar ordusunda ücretli asker almıştır.
- İslam öncesi Türk devletleri hükümdarlarının kullandığı ünvanlardan biri olmayan "sultan" ünvanıdır.
- 56:45Sınav Sonucu Değerlendirmesi
- 15 soruluk sınavda 13, 14 veya 15 doğru yapanların bir şey yapmaya ihtiyacı yoktur.
- 11-12 doğru yapanlar video, ders defterini eline alıp tekrar etmelidir.
- 10 ve altında doğru yapanlar bu iki videoyu tekrar izlemelidir.