Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Doğan Mertdemir adlı tarih akademisyeninin İslam denizcilik tarihi ve özellikle Selahattin Eyyubi dönemindeki deniz gücü hakkında yaptığı bir sunum veya ders anlatımıdır.
- Video, İslam denizciliğinin tarihsel gelişimini kronolojik olarak ele almaktadır. Hz. Ömer döneminde denizcilikin savunma gücü olarak gelişmesinden başlayarak, Emevi, Abbasi, Endülüs Müslümanları, Fatimiler ve Eyyubiler dönemlerindeki denizcilik gelişmeleri anlatılmaktadır. Ayrıca Selahattin Eyyubi'nin deniz gücü, deniz teknolojileri ve efsaneleşmesi detaylı olarak incelenmektedir.
- Videoda İslam denizciliğinin deniz teknolojisindeki yenilikleri (civadda yelken sistemi, dümen teknolojisi, şini ve harraka gemileri, püskürtülen sıvı ateş teknolojisi), gemilerin bakım süreçleri ve kalafatlama teknikleri gibi konular ele alınmaktadır. Son bölümde ise konuşmacı, Türkiye'de ortaçağ akademik dergisi projesi olan Messos dergisinin editörlüğünü ve gelecek projelerini paylaşıyor.
- Doğan Mertdemir'in Akademik Yolculuğu
- Doğan Mertdemir, 2010 senesinden beri tarih alanında eğitim almaya başlamış ve ortaçağ ilgisini artırmıştır.
- Lisans eğitiminden sonra Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü'nde yüksek lisans eğitimine başlamış ve İslam denizciliği üzerine çalışmayı tercih etmiştir.
- Eyyubiler'in denizcilikteki varlığı üzerine çalışmanın sebebi, bu alanda yeterli çalışma olmaması ve Haçlı-Islam ilişkilerini anlamak için deniz gücünün önemidir.
- 01:03Yüksek Lisans Çalışmaları ve Mekan Yaklaşımı
- Yüksek lisans tezi olan "Selahattin Devrinde Akdeniz'de Eyyubi Deniz Kuvvetleri" 2017 senesinde tamamlanmıştır.
- Çalışmalarında Arap kaynakları ve motivasyonları araştırmakla birlikte, mekan üzerine de yoğunlaşmaktadır.
- Akdeniz'i anlamak için mekanın önemini vurgulayan Mertdemir, mekan teorileri, mekan sosyolojisi ve mekan felsefesi alanlarını da çalışma alanına katmıştır.
- 02:21Mekan Yaklaşımının Önemi
- Mertdemir, denizcilik çalışmaları yaparken sadece donanma ve denizcilik boyutlarına bakmak yerine mekan boyutundan da bakmayı önemsiyor.
- Deniz mekana ne katıyor, mekan denize ne katıyor sorularını sorgulayarak, mekanı yeniden üretmeyi hedefliyor.
- Çalışmalarında disiplinlerarası bir yaklaşımla mekan ve denizi bir arada ele almaya çalışıyor.
- 03:09"Salahattin'in Gemileri" Kitabı
- "Salahattin'in Gemileri" kitabı 2019 yılında piyasaya sürülmüş olup, daha önce hazırlanan yüksek lisans tezinden üretilmiştir.
- Kitap, tez metninden farklı olarak daha geniş kitleye hitap edebilmek için düzenlemeler ve eklemeler yapılmıştır.
- Kitap üç bölümden oluşmakta olup, ilk bölüm antik dönemden İslam dönemine kadar olan denizcilik macerasını anlatmaktadır.
- 04:14Mekanın Denizcilik Üzerindeki Etkisi
- Antik dönemden başlayarak İslam dönemine kadar olan denizcilik macerasının anlatımı, mekanın denizcilik üzerindeki etkisini anlamak için gerekliydi.
- Salahattin döneminde kullanılan gemilerin hammaddesi sin tacı (Acacia nilotica) olarak belirtilmiş olup, bu ağaç antik dönemde de kullanılmıştır.
- Denizcilik bir bilim olduğu için, İslam'ın neyi miras aldığını ve neyi miras bıraktığını anlamak için tarihsel süreçteki değişimleri takip etmek önemlidir.
- 05:26Kitabın İçeriği ve Yapısı
- Kitabın ikinci bölümü, gemiler, tersaneler, gemi üretimi ve tipolojileri hakkında çok teknik bilgiler içermektedir.
- Eyyubi döneminde "Divanı Usul" (filolar divanı veya denizcilik bakanlığı) adı verilen, İslam denizciliği için benzersiz ve önemli bir kurum bulunmaktadır.
- Kitabın üçüncü bölümünde, Selahattin dönemindeki denizcilik faaliyetleri, deniz gücünün kara, deniz ve mekan açısından incelenmiştir.
- 07:36Kaynaklar ve Yöntem
- Çalışmada Eyyubi dönemi kaynakları, Selahattin döneminde yazılmış kaynaklar ve Selahattin yakın adamlarının kronikleri kullanılmıştır.
- Haçlı güçlerinin yazdıkları kaynaklar ve Selahattin'den sonra yazılmış İslam kaynakları da değerlendirmeye dahil edilmiştir.
- Özellikle İskenderiye'deki Kıpti Kilisesi'nin kroniği, denizcilik ve Selahattin hakkındaki önemli bilgiler sağlayan, Türk tarihçiliğinde az kullanılan bir kaynak olarak kullanılmıştır.
- 10:02İslam Denizciliğinin Ortaya Çıkışı
- İslam, bir din olduğu kadar bir medeniyet ve kültür dairesi olup, içinde bulunduğu birçok devlet ve hilafetin denizcilik faaliyetlerini kapsar.
- İslam, çöllün ortasında, denize yakın bir noktada ve karasal bir ortamda ortaya çıkmıştır.
- İslam denizciliğinin kısa sürede gelişmesinin sebebi, Akdeniz'de yüzyıllarca hüküm sürmüş Doğu Roma İmparatorluğu'nun mirasında bulunmaktadır.
- 12:45Hz. Ömer Dönemi ve Denizcilik
- Hz. Ömer çöl kültürünün içinde doğmuş ve asabiyet unsurlarının içerisinde yükselmiş bir kişiydi, bu nedenle denizcilik konusunda ilerlemesi beklenemezdi.
- Hz. Ömer döneminde denizcilik bir saldırı gücü değil, sadece savunma gücü olarak kaldı; Mısır ve Suriye'de birçok sahil güvenlik yapısı (ribat ve miras) inşa edildi.
- Muaviye, Hz. Ömer'den denizcilikle ilgili çalışmalara başlamak istese de kabul ettiremedi, ancak Hz. Osman döneminde bu durum değişti.
- 14:09Hz. Osman Dönemi ve Denizcilik Gelişimi
- Hz. Osman döneminde Muaviye'nin denizcilik kurumunun saldırı gücü haline gelmesi için çalışması kabul edildi ve İslam filosu Kıbrıs'ı vergiye bağladı.
- İslam deniz gücü, Doğu Roma-Bizans mirasını doğru kullanarak gelişti; Zatsevari Savaşı'nda Bizans karşısında kazandığı zaferde sadece Bizans'ın kıptileri kullanılmıştı.
- İslam denizciliği, devraldığı topraklarda ve mekanın sağladığı perspektifle ilerlemişti.
- 16:16İstanbul Hayali ve Denizcilik
- İslam devletlerinin ortaya çıkışından Fatih Sultan Mehmet'e kadar "İstanbul hayali" (o zaman Konstantiniyye olarak biliniyordu) denizcilik için motivasyon sağladı.
- Deniz gücüne sahip olmak için gemi, deniz savaş gücü, nitelikli personel ve savaş aletlerine ihtiyaç vardı.
- Ege adalarını ele geçirmenin temel motivasyonu İstanbul'a ulaşmaktı; Girit emirliği döneminde adalarda hakimiyet kuruldu ancak İstanbul seferinin başarısız olması sonucunda terk edildi.
- 18:02Kıbrıs'ın Önemi ve İslam Denizciliği
- Kıbrıs'ın sahibi olmak Doğu Akdeniz'de farklı bir güç ifadesi anlamına geliyordu ve bu İslam denizciliğinin ilk motivasyonlarından biriydi.
- Emevi dönemi bir deniz imparatorluğu olarak görülürken, Abbasi dönemlerinde daha karasal bir devlet imajı verdi.
- Harun Reşid döneminde tekrar bir deniz gücü oluştu ve Batı Akdeniz'de Endülüs Müslümanları aktif bir deniz gücüne sahipti.
- 20:15İslam Denizciliğinin Mirası
- Fatimiler tamamen bir Akdeniz gücü olarak ortaya çıktı ve Fatih'in mirası Fatimiler'den Eyyubiler'e, sonra Memlükler'e devredildi.
- Memlüklerin yıkılmasına kadar Mısır İslam denizciliğinin en önemli merkezi haline geldi.
- Osmanlı denizcilik mirasının İslam denizcilik mirasından farklı bir mirasın devamında olduğu, Selçuklu ve Çaka Bey mirasının farklı bir şekilde ilerlediği belirtiliyor.
- 21:53Selahattin Eyyubi'nin Efsanesi
- Selahattin'in günümüzde efsaneleşmesinin en önemli sebebi Kudüs'ün fethi olmasına rağmen, en büyük başarısı bu değil.
- Selahattin farklı bir adamdı; sultanlarla, krallarla naif ilişkiler geliştirmiş ve İslam hukukuna daha riayet ederek davranmıştır.
- Selahattin'in efsanesi Avrupa kaynaklarına dayanır; Avrupa'da "şövalye", "adil sultan" veya "ideal sultan" olarak tanınmıştır.
- 24:19Kudüs'ün Tarihi ve Selahattin'in Ortaya Çıkışı
- Kudüs'ün politik konumu, Selahattin'in ismini akla getiren önemli bir faktördür.
- Kudüs Hz. Ömer tarafından ele geçirildikten sonra Şii-Sünni çekişmelerine maruz kalmış, daha sonra Türkler vasıtasıyla Sünni tarafa geçmiş ve uzun süreli bir Haçlı hakimiyetine uğramıştır.
- Selahattin, Haçlıların yerleştiği dönemde Tekrit kentinde dünyaya gelmiş ve amcası Şirkuk'un ölümü üzerine Mısır vezirliğini ele geçirmiştir.
- 27:10Selahattin'in İmajı ve Deniz Gücü
- Selahattin, Fatımi anti-hilafetin yerine Abbasi hilafeti adına hutbe okutarak İslam dünyasında farklı bir imaj yaratmıştır.
- Selahattin hem Haçlılarla hem de Fatimilerle savaşmış, Haçlı varlığını yok etmiş ve Suriye sahillerinin büyük kısmını geri almıştır.
- Deniz gücü, Selahattin'in idareyi kurmasında büyük önem taşımış ve onun efsanesini beslemiştir.
- 29:50Denizcilik ve Savaş Gemileri
- Denizcilik hem savunma hem de saldırı gücü olarak kullanılmıştır.
- İslam savaş gemileri, Bizans'tan miras alınan dramoon tipi gemilerin İslam'a uyarlanmış halleri olarak ortaya çıkmıştır.
- Kara yelkenli gemiler ve kara yelken sisteminin denizde ilerlemesi çok daha yavaştı.
- 30:55İslam Denizcilikteki Yenilikler
- İslam devleti, Akdeniz ile Hint Okyanusu arasındaki diyalog sayesinde Hint Okyanusu'nun denizcilik geleneklerini Akdeniz'e aktardı.
- Civadda yelkeni (üçgen yelken sistemi) Akdeniz'de İslam gemilerine uyarlandığında, üç direk ve üç yelkenli sistemi ortaya çıktı ve daha büyük gemiler yapılmaya başladı.
- İslam denizciliği, Akdeniz'e dümen teknolojisini getirdi; bu teknoloji, önceki uzun kürek sistemine göre daha etkili bir gemi yönlendirme yöntemiydi.
- 33:01Çinlilerin Deniz Gemileri
- Çinliler, Eyyub döneminde esas savaş gücünü oluşturan kırk metre uzunluğunda, yaklaşık yüz kırk küreye sahip gemiler kullanıyordu.
- Çift kürek sistemleri ve üçgen yelkenlerle donatılmış gemiler, hız ve savaş kapasitesi açısından dönemin en önemli gemileriydi.
- Deniz savaşlarında önce ok atışıyla başlanıp, sonra köprü atılarak kara tipi savaşa geçiliyordu.
- 34:17Harraka Gemileri
- Harraka (ateş atan) gemiler, İslam dünyasında sıkça kullanılan ve şiirlerde de bahsedilen önemli bir savaş gücüydü.
- Bu gemilerin ön tarafında püskürtme sistemi bulunuyordu; küçük bir körük yardımıyla sıvı ateş püskürtülüyordu.
- Suyun üstünde sönmeyen bu ateş, sönmemiş kireç ve diğer karışım malzemeleriyle hazırlanıyordu.
- 38:13Diğer İslam Gemi Tipleri
- İslam gemi tipleri arasında savaş gemileri olan Harraca ve Şine tipi gemiler bulunuyordu.
- Şine tipi gemiler, Osmanlı'da kadırga olarak bilinen, bordası alçak ve genellikle iki katlı gemilerdi.
- Ayrıca at taşıma gemileri (Tai) gibi nakliye gemileri de kullanılıyordu.
- 39:42İslam Gemilerinin Bakımı ve Kalafat Teknolojisi
- İslam gemilerinin taşıma ve asker kapasiteleri vardır ve bunlar artırılabilmektedir.
- Geminin ömrü iki yıldır ve bu süre sonunda tekrar kızağa çekilerek kalafatlanmalıdır.
- Kalafat, ahşap plakaların birleşim yerlerini doldurmak için hayvan yünü ve zift kullanılarak yapılan bir işlemdir.
- Zift, sıcakken akışkan ve soğuduğunda kırılmaz, su geçirmez hale gelen bir malzemedir ve bu sayede gemi su geçirmez hale gelir.
- 41:35Nef Silahı ve Sahil Güvenliği
- Nef, hem gemi gücü hem de sahil güvenlik gücü olarak kullanılmıştır.
- Nef şişeleri seramikten yapılmış, kalın cidarlı olup içinde neft bulunur ve fitil boşluğu vardır.
- Nefler denize döküldüğünde veya gemilere fırlatıldığında korkunç bir alev çıkarır ve suyla söndürülemez.
- Selahattin Antakya'ya giderken, Sicilya donanması onun geçmesini engellemek için neflerle siperler oluşturmuştur.
- Haçlılar nef silahının ne olduğunu bilmezler ve bu teknoloji onları şok etmiştir.
- İslam kuvvetleri, Haçlıların nef'e karşı zırh teknolojisini geliştirmesine karşılık yeni bir nef formülü oluşturarak savaşında avantaj sağlamıştır.
- 44:38Yeni Projeler ve Çalışmalar
- Haçlı devletleri tarihi üzerine Türkiye'de tatminkar olmayan çalışmaların olduğu, dünya literatürüne katkı sağlayan bir eserin Türkçe'ye çevrilmesi planlanmaktadır.
- İslam savaş tarihi ve İslam savaş teknolojileri üzerine ikinci bir çeviri çalışması da gündemdedir.
- İslam denizciliği ve Doğu Akdeniz'de mekan üzerine doktora çalışması devam etmektedir.
- İslam sahil güvenliği üzerine bir kitap bölümü ve nef silahının formülleri üzerine bir çalışma yayınlanma aşamasındadır.
- Ege adalarındaki İslam fetihleri üzerine de bir çalışma yayınlanacak olup, İslam denizciliğinin Ege'de nasıl ilerlediği ve hangi medeniyetle karşılaştığı incelenecektir.
- 48:02Yeni Bir Ortaçağ Dergisi Projesi
- Yakında bir akademik derginin açılışını yapacaklar ve çalışmalar başlamış durumda.
- Türkiye'de ortaçağ dergiçiliği sınırlı olup, Selçuklu Araştırmaları Dergisi ve OAT Dergisi önemli örnekler.
- Az ortaçağ odaklı dergi bulunduğu için Messos isimli yeni bir ortaçağ dergisi projesine girilmiş.
- 48:49Dergi Projesinin Detayları
- Türkiye'de ortaçağ çalışmalarına yeni bir soluk getirmeyi amaçlayan Messos dergisi projesi.
- Felsefe, filoloji, tarih, sosyoloji ve edebiyat gibi disiplinlerden akademik usule uygun yazılar içeren bir dergi.
- Aralık ayında yayın hayatına başlayacak ve Türkiye'nin bir ortaçağ akademik dergisi daha olacak.