Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan vatandaşlık dersinin son bölümüdür. Eğitimci, ÖSYM'ye insan hakları kavramı ile ilgili bilgi edinme başvurusu yaptığını ve cevabın geldiğinde videonun altında paylaşacağını belirtiyor.
- Ders, insan hakları kavramının tarihsel gelişiminden başlayarak, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Konseyi gibi uluslararası kuruluşları, Türkiye'deki insan hakları kurumlarını (Anayasa Mahkemesi, ombudsmanlık, İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu) ve Türkiye'nin üye olduğu uluslararası kuruluşları (Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi, NATO, İslam İşbirliği Teşkilatı, AGİT, D-8, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı) hakkında kapsamlı bilgiler sunmaktadır.
- Eğitimci, bu konunun vatandaşlık dersinde en az soru gelme ihtimali olan konu olduğunu belirterek, bu konudan en fazla bir soru çıkabileceğini vurgulamaktadır. Dersin sonunda öğrencilere soru çözmelerini tavsiye etmektedir.
- 00:03İnsan Hakları Kavramı ve Önemi
- Son derste insan hakları kavramı ve ulusal-internasyonal kuruluşlar ele alınacaktır.
- İnsan hakları kavramı ve ulusal-internasyonal kuruluşlar, vatandaşlık dersinde en az soru gelme ihtimali olan konulardan biridir.
- İnsanlar doğuştan mutlak, vazgeçilmez ve evrensel haklara sahiptir ve bu haklar bireyi topluma ve devlete karşı korur.
- 01:20İnsan Hakları Tarihsel Gelişimi
- İkinci Dünya Savaşı insan hakları için bir dönüm noktası olmuştur; yaklaşık 70-80 milyon insanın öldüğü bu savaş sonrası insan hakları evrensel boyutlarda tartışılır hale gelmiştir.
- Birleşmiş Milletler 10 Aralık 1948'de İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'ni yayınlamış ve bu tarih Dünya İnsan Hakları Günü olarak kutlanmaktadır.
- Devletler insan haklarını tanımalı, korumalı ve haklarını koruyamayanlara yardım etmelidir.
- 03:01İnsan Hakları Ayrımı ve Dünyada Gelişimi
- Anayasada üçlü bir ayrım vardır: kişinin hakları ve ödevleri, sosyal-ekonomik haklar, siyasi haklar.
- Fransız hukukçu Wase, hakları tarihsel gelişimine göre birinci, ikinci ve üçüncü kuşak olmak üzere üçlü bir ayrıma tabi tutmuştur.
- İngiltere'de Magna Carta, dünyanın ilk yazılı anayasal belgesidir ve kralın yetkilerini ilk defa sınırlandırmıştır.
- 04:03İngiltere ve Amerika'da İnsan Hakları
- Magna Carta'dan yaklaşık 400 yıl sonra Petition of Rights, 50 yıl sonra Habis Corpus Act ve 10 yıl sonra Bill of Rights ilan edilmiştir.
- Habis Corpus Act, kişilerin yargıç kararı olmadan tutuklanmalarını ve uzun tutuklanmaları yasaklamıştır.
- Amerika Birleşik Devletleri dünyanın ilk yazılı anayasasına sahip devletidir ve 1787 ABD Anayasası'dır.
- 05:42Fransa ve İkinci Dünya Savaşı Sonrası Gelişmeler
- Fransa iç savaşı yaşamış, defalarca kral tahttan indirilmiş ve 17-18 kez ihtilal gerçekleşmiştir.
- 1789 yılında Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi yayımlanmıştır.
- İkinci Dünya Savaşı sonrası insan hakları kavramı daha önemli bir noktaya varmıştır ve 1945'te Birleşmiş Milletler kurulmuştur.
- 07:18Birleşmiş Milletler ve Uluslararası Kuruluşlar
- Birleşmiş Milletler 10 Aralık 1948'de İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'ni yayımlamış ve bu bildiriden sonra onlarca yeni bildiriler de yayımlanmıştır.
- Birleşmiş Milletler'e bağlı Lahey'de uluslararası ceza mahkemesi vardır ve savaş, soykırım, insanlığa karşı suçlar ve saldırı suçlarına bakmaktadır.
- 1949 yılında Avrupa Konseyi kurulmuş, merkezi Strazburg'dadır ve şu an 46 üye devlet vardır.
- 09:17Türkiye'de İnsan Hakları
- Türkiye'de TBMM'ne bağlı İnsan Hakları İnceleme Komisyonu 1990 yılında kurulmuştur.
- Temel hak ve hürriyetlerinin ihlal edildiğini iddia eden her kişi bu komisyona başvurabilir.
- Türkiye'deki en ciddi bireysel başvuru yöntemi Anayasa Mahkemesi'ne başvurudur.
- 09:51Anayasa Mahkemesi ve Kamu Denetçiliği Kurumu
- 2010 yılında hukuk sistemimize giren Anayasa Mahkemesi, bireylerin temel hak ve hürriyetlerinin ihlal edildiğini iddia ederek başvurabileceği bir kurumdur.
- Anayasa Mahkemesi iki bölüm ve bir genel kuruldan oluşur, bireysel başvuruları bölümler inceler ve ciddiyet varsa giderilmesi için karar verebilir.
- Anayasa Mahkemesi'ne başvurabilmek için iç hukuk yolları tüketilmelidir ve aynı anayasa değişikliği ile kamu denetçiliği kurumu (ombudsmanlık) kurulmuştur.
- 11:42Kamu Denetçiliği Kurumu ve Diğer Kurumlar
- Kamu denetçiliği kurumu Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne bağlıdır ve bireyler idarenin eylemlerini şikayet edebilirler, aldığı kararlar tavsiye niteliğindedir.
- Bilgi edinme hakkı 2010 yılında anayasal hak haline gelmiştir, kurum ve kuruluşlar 15 iş günü içerisinde bilgi ve belgeye erişimi sağlamak zorundadır.
- İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu 2016 yılında kurulmuş, Adalet Bakanlığı ile ilişkili bir kurumdur ve insan haklarının korunması, geliştirilmesi ve eşit muamele hakkı esas amacını taşır.
- 13:38Ulusal Kurumlar
- Merkez Bankası 1930 yılında kurulmuş, para basılmasına karar verme yetkisi TBMM'ye aittir, banknot paralar Merkez Bankası'nda, madeni paralar Darphane Müdürlüğü'nde basılır.
- RTÜK (Radyo ve Televizyon Üst Kurulu) Türkiye'de faaliyet gösteren tüm radyo ve televizyonların yayınlarını denetler, üyelerini TBMM seçer.
- Türkiye İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA) 1992 yılında Ankara'da kurulmuş, SSCB dağıldıktan sonra ortaya çıkan Türk devletleriyle sosyal, ekonomik ve kültürel bağların korunması için kurulmuştur.
- 15:45Uluslararası Kuruluşlar
- Türkiye'nin kurucu olduğu uluslararası kuruluşlar arasında Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Teşkilatı, İslam İşbirliği Teşkilatı ve NATO bulunmaktadır.
- Birleşmiş Milletler 1945 yılında kurulmuş, uluslararası barış ve işbirliği amacını taşır, merkezi New York'tadır ve Türkiye kurucu üyeleri arasındadır.
- Avrupa Konseyi 1949 yılında kurulmuş, Türkiye kurucu üyesidir ve en önemli metni Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesidir.
- 17:01Uluslararası Kuruluşların Organları
- Birleşmiş Milletler'in dört ana organı vardır: Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Vesayet Konseyi, Uluslararası Adalet Divanı ve Genel Sekreterlik.
- Güvenlik Konseyi'nde Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Fransa, Çin ve Rusya'nın daimi veto hakkı vardır.
- Birleşmiş Milletler'e bağlı önemli kuruluşlar arasında FAO, UNESCO, Dünya Bankası, IMF, Dünya Sağlık Örgütü, UNICEF ve Uluslararası Çalışma Örgütü bulunmaktadır.
- 19:42Türkiye'nin Üyelikleri
- Türkiye, Avrupa'nın bölünmüşlüğüne son verme hedefiyle kurulan AGİT'in kurucu üyelerindendir.
- Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (ECO) 1961'de kurulmuş olup, Türkiye kurucu üyesidir.
- D-8 ülkeleri, gelişmekte olan sekiz Müslüman ülkeyi (Bangladeş, Mısır, Endonezya, İran, Malezya, Nijerya ve Pakistan) kapsayan 1997'de İstanbul merkezli kurulan bir örgüttür.
- 20:31Diğer Uluslararası Örgütler
- İslam İşbirliği Teşkilatı (İKT) 1969 yılında İsrail'in Mescid-i Aksa'ya saldırısı üzerine kurulmuş olup, Türkiye kurucu üyesidir.
- Ekonomik İşbirliği Örgütü (ECO) 1985 yılında İran-Pakistan-Türkiye arasında kurulmuş olup, Türkiye merkezi Tahran'dadır.
- Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü 1992 yılında kurulmuş olup, Türkiye merkezi İstanbul'dadır.
- 21:28Türk Kültür Örgütleri
- Uluslararası Türk Kültür Teşkilatı (Türksoy) 1993 yılında Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Türkiye tarafından kurulmuş olup, merkezi Ankara'dadır.
- Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi/Keneşi) 2009 yılında kurulmuş olup, Türkiye merkezi İstanbul'dadır.
- G20 (Gelişmekte Olan Yirmi Ülke) Türkiye, Arjantin, Avustralya, Brezilya, Kanada, Çin, Fransa, Almanya, Hindistan, Endonezya, İtalya, Japonya, Meksika, Rusya, Suudi Arabistan, Güney Afrika, Güney Kore, İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği Komisyonu üyeleri arasındadır.
- 22:25Türkiye'nin Üye Olmadığı Kuruluşlar
- Türkiye, NATO'nun kurucu üyeleri arasında olmasa da şu an üyesidir ve merkezi Brüksel'dedir.
- Türkiye, Avrupa Birliği, Gelişmiş Yedi Ülke (G7), OPEC, OAPEC, Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi (NAFTA) ve Latin Amerika Serbest Ticaret Bölgesi (LAFTA) üye değildir.
- Türkiye, Şangay İşbirliği Örgütü'ne de üye değildir.
- 23:53Avrupa Birliği ve Diğer Örgütler
- Avrupa Birliği, 1951 yılında Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu adı altında kurulmuş olup, 1993 yılında Avrupa Birliği Anlaşması yürürlüğe girmiştir.
- Türkiye, 1959 yılında ortaklık başvurusunda bulunmuş, 1987 yılında tam üyelik başvurusu yapmış, 1999'da Helsinki Zirvesi'nde adaylığı resmen onaylanmış ve 2005 yılında müzakerelerin başlaması kararı alınmıştır.
- G7 ülkeleri (Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya ve Kanada) küresel ekonominin yaklaşık %65-70'ini karşılayan ülkelerdir.
- 26:02Dersin Sonu ve Öneriler
- Vatandaşlık dersi 25-30 saat arasında bitmesi gereken bir ders olup, 70-80 video olacak bir ders değildir.
- Dersin bitiminde soru çözmenin öneminden bahsedilmiş ve e-mail adresi paylaşılmıştır.
- Telegram grubunda soru paylaşımları yapıldığı ve slaytların ücretsiz paylaşılacağı belirtilmiştir.