Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Çukurova Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi ve bilimsel dergide yayın kurulu başkanı olan bir akademisyen tarafından verilen akademik bir sunumdur. Sunumda biyomühendislik perspektifinden insan bilimi, zeka kavramı ve eğitim üzerine kapsamlı bir tartışma yapılmaktadır.
- Video, insan bilimi (antropoloji) konusundan başlayarak Homo erectus'tan Homo sapiens'e kadar olan evrim sürecini anlatmakta, ardından biyolojik sistemlerden zeka kavramına geçiş yapmaktadır. Daha sonra eğitim ve bilgi kavramları, eğitim sisteminin yapısı ve amacına odaklanarak, bilgisayarların insan zekasına kıyasla sınırları ve sosyal ekosistem üzerindeki etkiler ele alınmaktadır.
- Sunum boyunca karikatürler kullanılarak konular somutlaştırılmakta, katılımcılarla etkileşimli bir şekilde eğitim kavramının farklı tanımları incelenmekte ve optimum bireysel gelişme kavramının tartışmalı yönleri ele alınmaktadır. Ayrıca Türkiye'deki eğitim kurumları, bilgisayarların karar verme yeteneği ve bireysel farklılıkların önemi gibi konular da tartışılmaktadır.
- 00:36Akademik Kamp ve Sunum Tanıtımı
- Konuşmacı, akademik kamplarının ilk eğitimden başlayarak çeşitlendiğini ve insan ve bilgi konularına geldiğini anlatıyor.
- Çukurova Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi olan konuşmacı, bilimsel dergide yayın kurulu başkanlığı yapıyor.
- Sunumda gösterilecek karikatürlerin kaynakları belirsiz olanları da dahil olmak üzere, bunun için özür dilediğini belirtiyor.
- 02:45İnsanın Tanımı
- Türk Dil Kurumu'na göre insan, toplum halinde bir kültür çerçevesinde yaşayan, düşünme ve konuşma yeteneğine sahip canlıdır.
- İnsan, evreni bütün olarak kavrayabilen ve değiştirebilen canlı olarak tanımlanmaktadır.
- "İnsan" kelimesi huy ve ahlak yönünden üstün nitelikli kimse olarak da kullanılmaktadır.
- 04:14Antropoloji ve İnsanlık Tarihi
- Antropoloji, insanın geçmişini incelenen bir bilim dalıdır ve arkeologlarla birlikte çalışarak buluntulardan yorum yapar.
- Homo erectus, 1,8 milyon yıl öncesine kadar giden ayakta durabilen canlıdır ve "Turkanaboy" adı verilen bir iskelet bulunmuştur.
- Homo erectus, avcılık veya leş yiyicilikle geçinmiş, Neandertaller ise yaklaşık 250-300 bin yıl öncesine kadar yaşamıştır.
- 06:52Homo Sapiens ve İnsanlık Gelişimi
- Homo sapiens, Latince "aklıllı insan" anlamına gelir, 200 bin yıl önce Afrika'da ortaya çıkmıştır.
- Modern davranışlarını 50 bin yıl önce kavuşmuş, dik duruş, gelişmiş beyin, soyut düşünme yeteneği ve konuşma dillerini kullanabilmektedir.
- Bu yetenekler araç gereç yapımına imkan sağlamış ve insanı insan yapan nitelikler olarak ortaya çıkmıştır.
- 08:19Zeka ve İnsanlık Gelişimi
- İnsanlık tarihindeki gelişimi, dönüşümü sağlayan unsurlar olarak şans, çevreye uyum ve zeka öne çıkıyor.
- Zeka, insan için hem donanım hem yazılım niteliğinde bir özellik olarak değerlendiriliyor.
- İnsan, bilgisayara benzetilirse, dış görünüşte el, ayak gibi organlar, iç görünüşte ise kalp, mide gibi sistemler bulunur.
- 12:47Biyolojik Sistemler ve Reaksiyonlar
- Hücrelerde enzimatik reaksiyonlar gerçekleşir ve metabolik süreçler enzimlerle katalizlenir.
- Fiziksel aktivitede kaslarda laktik asit birikimi olabilir, bu da kas ağrısına neden olur.
- Yemek yedikten sonra sindirim sistemini daha iyi çalıştırabilmek için kan hücum eder ve bu durumda hafif bir üşüme hissedilir.
- 14:04Vücuttaki Savunma Mekanizmaları
- Vücutta ateşlenme, virüsle savaşmak için ortaya çıkan bir savunma mekanizmasıdır.
- Kıymık batan bir parmakta, çevrede iltihap oluşur ve vücut bu şekilde koruma işlemi yapar.
- Eğer iltihaplanma kontrol edilemezse, enfeksiyon vücuda yayılabilir ve ateşlenme ile birlikte başka savunma mekanizmaları devreye girer.
- 15:42Hücre Düzeyindeki Reaksiyonlar
- Anabolik reaksiyonlarda moleküller bir araya gelirken, katabolik reaksiyonlarda moleküller parçalanır ve her iki durumda da enerji açığa çıkar.
- Vücuttaki enerji üretimini veya enerji ihtiyacını hücre düzeyinden giderek karşılarız.
- Hücre içindeki mekanizmaları açıklamak için sekiz punto büyüklüğünde yazıyla çizildiğinde, bir hücre için bin yüz seksen sekize sekiz yüz kırk milimetre boyutunda bir kağıt gerekiyor.
- 17:22Hücreden Canlıya Geçiş
- Döllenmiş hücre (zigot) kademe kademe gelişir ve üçüncü haftanın sonunda hücre farklılaşması başlar.
- Hücre farklılaşması sırasında farklı görevler için farklı hücre tipleri ortaya çıkar.
- Her organ için ayrı bir hücre tipi vardır ve bu hücreler yüklenecekleri görevler kapsamında şekillenirler.
- 19:05Hücrelerin Özel Yetenekleri
- Akciğerlerde alveoli adı verilen küçücük parçacıklar bulunur ve bu parçacıkların oluşturduğu yüzey alanı doksan metrekare civarındadır.
- Akciğerlerdeki bu yapı, kandan oksijeni alıp karbondioksiti verme görevini görür.
- Hücreler tanımlı ve belirli doğal süreçlere bağlı olarak yaşam sürerler.
- 20:35Mutasyon ve Riskler
- Her bir milyon hücre bölünmesinde bir mutasyon (DNA kopyalamasında hata) oluşur.
- Toplam hücre sayısı yüz trilyon ve günlük yenilenen hücre sayısı üç yüz milyon olduğunda, mutasyon riski oldukça yüksektir.
- Mutasyonların bir kısmı kabul edilebilir, bir kısmı ölüme neden olabilir, bir kısmı ise genetik arızalara yol açabilir.
- 21:34Düşünme ve Zeka
- Düşünmek, beyinde duyum ve bilinç merkezleri bulunmasıyla mümkün olur.
- Beyin tek başına yeterli değildir, diğer organlar da sistemin çalışması için gerekli olan görevleri yerine getirir.
- Zeka, düşünme, akıl yürütme, gerçekleri algılama, yargılama, sonuç çıkarma ve karar verme yeteneklerini kapsar.
- 23:43Bilgi ve Zeka Ölçümü
- Düşünme ve zeka tanımlarında temel varsayım bilgidir.
- Bilgi, gördüğümüz, duyduğumuz, hissettiğimiz, tattığımız ve kokladığımız her şeydir.
- İnsanların %68,3'ü IQ testinde ortalama ve ortalama üstü zeka aralığında bulunur.
- 26:14Bebeklerin Korkusu ve Bilgi Alma
- Bebekler ihtiyaçlarını karşılamak için iletişim kurar ve korkudan ağlar.
- Bebekler için her şey bilinmeyen bir şeydir, bu nedenle en küçük değişiklikler bile onları korkutabilir.
- Bebekler bilgiyi deneyimleyerek öğrenirken, yetişkinler başkalarının çıkarmış olduğu bilgiyi öğrenir.
- 27:53Bilgi ve Eğitim
- Bilgili olmak için deneyim daha üst kümeyi oluşturur, çünkü bebekler deneyimleyerek bilgi sahibi olurlar.
- Eğitim, bilginin sistematik bir şekilde verilmesi ve davranışlarımızda sistematik bir etki yaratmasıdır.
- Tüm bilgimiz deneyimlerden kaynaklanmaz, her şeyi deneyimleyerek öğrenmek bir yaşamı bile yetersiz kalır.
- 29:22Bilimsel Keşifler ve Eğitim
- Elektrik akımı manyetizma yaratır kuralını Örstet keşfetmiş, ancak Amper yasası haline getirmiştir.
- Bilim tarihinde keşifler meraktan kaynaklanır ve tesadüf sözcüğü bilim için aşağılayıcı değildir.
- Eğitim, saptanmış esaslara göre davranışlarda belli gelişmeler sağlamaya yarayan planlı etkiler dizisidir.
- 33:09Eğitim Tanımları
- Eğitim, seçilmiş ve kontrollü bir çevrede sosyal yeterlilik ve optimum bireysel gelişmeyi sağlayan süreçtir.
- Eğitim, bireyin yaşantısı yoluyla davranışlarında kasıtlı olarak istenen değişimi meydana getirir.
- Eğitim, hayatta gerekli olan bilgi ve kabiliyetleri sistematik şekilde verir.
- 37:28Eğitim Sistemindeki Sorunlar
- Konuşmacı, Türkiye'de Kur'an kurslarının örgün eğitim sistemi içinde yer aldığını ve Diyanet'in web sayfasında strateji raporları ve yıllık faaliyet raporları olduğunu belirtiyor.
- Eğitim sisteminin toplumun standartlarını, inançlarını ve yaşama yollarını bireyin kazanmasını sağladığını, bu da ülkenin %99,90'unun Müslüman olduğu iddiasıyla birlikte toplumun standartlarını belirlemek anlamına geliyor.
- Konuşmacı, eğitim sisteminin sadece bilgi vermekle kalmayıp, toplumda değeri olan yetenek, tutum ve davranış biçimlerini geliştirmeye odaklandığını, bu da sistem uyumlu bireyler yaratmaya yönelik olduğunu savunuyor.
- 40:21Eğitimde Bilgi ve Sorgulama
- Konuşmacı, eğitimde bilgi toplamak amacının önde olması yerine, somut gerçekleri bilimsel temel alarak sorgulamayı öne çıkarmalıyız diyor.
- Sorgulamak ile kural tanıma arasında ayrım yapabilme yeteneğinin önemli olduğunu vurguluyor.
- Bilgi çağında her yerden bilgiye erişim olduğundan, bilgi toplamak için zorluk yaşanmaması gerektiğini, ancak bilgiyi sadece hissetmek, duymak, koklamak veya tadmakla sınırlamamak gerektiğini belirtiyor.
- 44:25Bilgi ve Zeka
- Bilginin tanımları incelendiğinde, insanın düşünmesi, zekasını kullanması ve bir ürün çıkarması gerektiği görülüyor.
- Düşünme işleminde eski bilgilerle karşılaştırma yapıldığını, matematik problemlerini çözerken lisede ve üniversitede öğretilen bilgilerin kullanıldığını belirtiyor.
- Konuşmacı, bilgisayarların zeki olmadığını, sadece programcının izin verdiği ölçüde bilgiye erişebildiklerini ve bilgiyi içselleştirebildiklerini, ancak karar veremeyeceklerini, sadece önerebileceklerini savunuyor.
- 50:27İnsiyatifi Bilgisayarlara Bırakmanın Tehlikeleri
- Günümüzde insansız hava araçları ve silah taşıyan teknolojiler bulunmasına rağmen, tehditleri algılayıp otomatik olarak harekete geçmeyi bilgisayarlara bırakmak doğru değildir.
- İnsanlar bilgisayarların bilemediği siyasi ve dünya ülkeleriyle ilişkiler gibi bilgilere sahiptir, bu nedenle insiyatifi bilgisayarlara bırakmak yerine insanların karar vermesi gerekir.
- Türk-Rus uçağı olayında, kararın bir robot tarafından verilmesi yerine insanın karar vermesi daha doğru olmuştur.
- 53:21Bilgisayarların Eksiklikleri
- Bilgisayarların en büyük eksikliği, insanlara kıyasla merak ve özgürlük gibi özelliklerin bulunmamasıdır.
- İyi bir bilgisayar milyonlarca aynı şekilde üretilirken, insan doğası gereği farklılaşmak zorundadır ve aynı insandan ikincisini bulmak veya yapmak mümkün değildir.
- Merak, insan ve farklılık ilişkisinde temel rol oynar; merak yoksa hiçbir şey olmaz.
- 54:49Farklılık ve Tolerans
- İnsanlar yaşla birlikte farklılıklara daha hoşgörülü hale gelir, ancak çocuklar farklılıklara yabancı olup tepki verirler.
- Okul yıllarında çocukların farklılıkları ifade etmek için "şişko", "budur", "kör topal" gibi lakaplar takılır, bu durum topluluğun gücünü hissetmek için kullanılır.
- Olgunlaştıkça farklılıklara tahammül edilir ve insanlar farklılıkları bir zenginlik olarak görmeyi başarabilirler.
- 56:18Merak ve Özgürlük
- Bireysel farklılaşmayı sağlayacak şey merak ile birlikte özgürlüktür, özgür olmayan birey merak etmeye cesaret edemez.
- Çocukların meraklı ve cesur olması için korku, ayıp gibi engellerin aşılması gerekir.
- Mahalle, çevre, aile, arkadaşlar, öğretmenler ve gelenekler bir ekosistem oluşturur ve bu ekosistem sadece kendi koşullarına uygun yaşamları besler.
- 58:32Değişim ve Adaptasyon
- Eğer bir ekosisteme uygun yaşam koşullarına sahip değilseniz ya sistemi değiştirmelisiniz ya da kendinizi değiştirmelisiniz.
- Sistemi değiştirmek yıllara, kuşaklara yayılan bir süreçtir ve her iki seçenek de zorlu bir yolculuk gerektirir.
- Hayvanat bahçesi benzetmesiyle, kendinizi bir hayvanat bahçesinde hissediyorsanız, bu sistemin çıkardığı yaptırımlar (mahalle baskısı) aslında yasal unsurlar değildir.