Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Her Şeyin Kökeninde" adlı programın bu bölümünde, dilbilim mezunu ve tarih lisansı ile edebiyat master ve doktora yapmış Pelin Battle ile İngilizce'nin kökeni ve tarihsel gelişimi ele alınmaktadır.
- Video, İngilizce'nin Hint-Avrupa dil ailesinden ve Germenik dillerden biri olduğunu açıklayarak başlıyor, ardından Angle, Saksan, Jut ve Friz gibi Germen kabilelerinin İngiltere'ye göçü, Roma istilası, Viking ve Norman etkileri ile dilin evrimsel sürecini kronolojik olarak anlatıyor. Eski İngilizce, Orta İngilizce ve Erken Modern İngilizce dönemleri detaylı şekilde inceleniyor ve günümüzdeki farklı İngilizce lehçeleri (Amerikan, İngiliz, Avustralya, Güney Afrika, Kanada) ele alınıyor.
- Videoda ayrıca İngilizce'nin dünya dili haline gelmesi, Samuel Johnson'un 1755'te hazırladığı ilk İngilizce sözlüğü ve Oxford İngilizce Sözlüğü'nün tarihi de anlatılmaktadır. İngilizce'nin 2 milyon kelimeye sahip olması ve bu sayede iş makalesi yazmak için elverişli olduğu, ancak şiirsel metinler yazmak için Türkçe'nin daha iyi olduğu vurgulanmaktadır.
- 00:54İngilizce'nin Kökeni ve Önemi
- Bu bölümde İngilizce'nin kökeni konuşulacak ve konuşmacılar dilbilim ve edebiyat uzmanlarıdır.
- İngilizce günümüzde dünyanın en çok konuşulan dili olup, yaklaşık 2,60 milyar insanın konuştuğu düşünülüyor.
- İngilizce'nin yaygınlaşmasının nedeni İngiliz İmparatorluğu'nun etkisi ve ticaret, diplomasi alanlarında en çok rağbet edilen dili olmasıdır.
- 04:11Dil Öğrenme Yöntemleri
- Dil öğrenmek için pratik yapmak, özellikle yerel konuşanlarla sohbet etmek çok önemlidir.
- Dil öğrenirken sadece okuyarak ve ezberleyerek değil, kulak duyması ve dolması gerekir.
- Dilin matematiğini anlamak için gramer altyapısını öğrenmek de önemlidir.
- 06:45Lingua Franca Kavramı
- Lingua franca, bir dönem en çok kullanılan, pek çok insanı iletişim kurmasını sağlayan, rağbet edilen dil anlamına gelir.
- Her dönemde imparatorlukların kullandığı diller ön plana çıkıyor ve hem entelejansya'nın tercih ettiği hem de halkın kullandığı diller farklı olabiliyor.
- Lingua franca deyimi Levant bölgesinden geliyor ve ticareti kolaylaştırmak için insanların kolay iletişim kurmasını sağlayan bir dil anlamına gelir.
- 09:41Dilin Değişim Özellikleri
- Dil asla statik durabilen bir şey değil, her saniye neredeyse bir dilin öldüğü bir istatistik vardır.
- İngilizce dünyanın en zengin dili olması ve en fazla sinonim ve enjektif sahip olması, İngiltere'nin gittiği yerlerden kelimeler almasıyla oluşmuştur.
- Dil bir canlı organizmadır ve değişir, birey olarak dilin değişimine engel olamayız.
- 11:08Dilin Evrimi ve Değişimi
- Dilin evrimi, sokak dili ve gençlerin kullandığı dillerin sürekli değişmesiyle ilgili bir süreçtir; Türk Dili Kurumu gibi kurumlar bile bu değişimi tamamen engelleyemez.
- Toplulukların kullandığı ve anlaştığı dillerin değişmesi, hatta kısaltmaların yaygınlaşması gibi durumlar, kimsenin hayatına zarar vermiyorsa kabul edilmelidir.
- Fransızca gibi günümüzde mükemmel görülen diller bile, Latince'nin bozulup İtalyanca, İspanyolca ve sonunda Fransızca olmasına dayanmaktadır.
- 12:06İngilizce'nin Kökeni
- İngilizce, yüzyıllar boyunca pek çok istila, kavim göçü ve savaşın sonucu olarak mürekkep bir dil olarak ortaya çıkmıştır.
- İngilizce, Cermenik dil ailesinin bir kuzey kanadı olarak İzlanda ve İskandinav ülkelerinden gelirken, batı kanadında Flemenkçe ve Almanca gibi diller bulunur.
- Cermenik dillerin doğu kanadında Ermenice, Yunanca ve Arnavutça gibi diller yer alır ve tüm bu diller Hint-Avrupa dil ailesine aittir.
- 13:55Hint-Avrupa Dil Ailesi
- Hint-Avrupa dil ailesi, dünyadaki en fazla dilin mensup olduğu aile grubudur ve Bangladeş'ten İzlanda'ya kadar pek çok dili kapsar.
- Bu dil ailesi, dünya nüfusunun yaklaşık %42'sini oluşturan yaklaşık yarım milyar insanın konuştuğu dilleri içerir.
- Hint-Avrupa dillerinin evrimi hakkında farklı teoriler vardır; bir hipoteze göre MÖ 4500-2500 yılları arasında Kuzey Karadeniz bölgesinden yayılmışlardır.
- 15:42Dil Evrimi ve Göçler
- Dilin evrimi, göçebe toplulukların yerleştikleri bölgelerde yerel dillerle sentezlenmesiyle gerçekleşmiştir.
- Proto-Hint-Avrupa dili, farklı bölgelere yerleştiğinde farklı karakterler kazanmıştır; örneğin İspanya'ya yerleştiğinde İspanyolca olmuştur.
- Cermenik dillerin üç temel ayrımı vardır: Batı Cermen, Kuzey Cermen ve Doğu Cermen dil grupları.
- 18:07Diller Arasındaki Bağlantılar
- Dillerin özlerine bakıldığında birbirine çok alakasız gelebilirler, ancak etimolojilere ve gramerlere bakıldığında benzerlikler ortaya çıkar.
- Bazı kelimelerin müziğine bakıldığında ortak köklerini görebiliriz; örneğin "madre" (İspanyolca), "mother" (İngilizce) ve "mat" gibi kelimelerin hepsinin "anne" kökeninden çıktığı anlaşılır.
- Bazı kelimeler binlerce yıldır kullanılmaya devam etmiş ve farklı dillere entegre olmuşlardır; İngilizce'de "ay" kelimesi en eski kelimelerden biridir ve 20.000 yıl öncesine kadar gider.
- 20:06İngilizce'nin Tarihi
- İngilizce, bin yıllık bir hikaye ve büyük bir değişimin ürünüdür.
- Roma askerleri İngiltere'yi istila ettiğinde 400 yıl boyunca hegemonya sağladı ve Latinceyi oraya taşıdı.
- Roma'nın çekilmesinden sonra Danlar, Angle'lar, Pickler gibi barbar istilaları İngiltere'yi etkiledi ve günümüz İngilizcesi bu kavimlerin dillerinin bir karışımıdır.
- 23:08İngilizce'nin Kökeni ve Anglosakson Dönemi
- İngilizce kelimesinin kökeni, İngiliz adalarına gelen Jutlar, Saksonlar, Angle'lar ve Frezyalılar gibi kabile göçleriyle geliyor.
- Angle'lar, Saksonlar ve diğer kabileler arasında dinişen ilişkiler vardı, ancak Angle'lar ve Saksonlar bir araya gelince dilleri birbirine etkilemiş ve bileşim oluşturmuşlar.
- Roma hakimiyeti sonrasında İngiltere'de kalan bu kabileler, Angle'lar ve Saksonlardan önceki kabilelerin dilleriyle de etkileşim halinde kalmışlar.
- 24:47İngiltere'deki Yerel Dil Çeşitliliği
- İngiltere'deki bazı aksanlar bize farklı bir dil gibi gelse de, İskoçlar, Galler ve İrlandalılar gibi yerel toplulukların kendi dillerini korumaya çalışıyorlar.
- İrlandalılar, Keltçe'yi öğrenme zorunluluğu gibi düzenlemelerle kendi dilini korumaya çalışıyorlar.
- İngilizce'nin evrimi, 500-600'lü yıllardan itibaren gelip giden istilacıların kendi dillerini taşımaları ve yerel ağızlarla karışmasıyla başlamıştır.
- 26:36Eski İngilizce Dönemi
- Eski İngilizce günümüzde anlamaya çalışsak büyük ihtimalle anlayamayız çünkü Alman dillerine çok daha yakın bir fonetiğe sahip ve Cermen dillerinden beslenmiş bir dildir.
- Eski İngilizce'de pek çok Latince kelime girmemiş, ancak Mersian, Northumbrian, Kentish ve West Saxon gibi beş farklı lehçe bulunuyordu.
- Cermen göçmenler İngiltere'ye göç ettikten sonra Romalılardan kalmış olan Latinceyi istilacı bir dil olarak kabul ederek silmişlerdir.
- 27:58Eski İngilizce Örneği ve Hristiyanlığın Yayılması
- Beowulf, batı dilleri edebiyatındaki ilk eski İngilizce metin olarak kabul edilir ve günümüz İngilizcesiyle çok az benzerlik gösterir.
- 600'lü yıllar civarında Hristiyanlık İngiltere'ye yayılır ve kilisenin yazılı dilinin Latince olmasıyla yaklaşık 400 kelime daha dilin içine girmiştir.
- Viking istilası 8. yüzyıldan itibaren başlamış ve 10. yüzyılın başlarına kadar İngilizce'yi etkilemeye devam etmiştir.
- 32:03Norman İstilası ve Dil Bileşimi
- Normanlar 1066 yılında İngiltere'yi istila edince sarayda Latince'ye daha yakın bir Norman İngilizcesi konuşulmaya başlanmış, ancak yerel halk Cermen İngilizcesini konuşmaya devam etmiştir.
- Örneğin, Normanlar "beef" (et) kelimesini kullanırken, yerel halk "pig" (domuz) ve "kettle" (et) gibi kelimeleri kullanıyordu.
- Zamanla bu iki dil bir arada kullanılmaya başlanarak İngilizce'nin günümüzdeki en zengin dil olmasının nedeni, farklı kavim göçleri ve istilacı toplulukların dilin farklı yerlere taşınması olmuştur.
- 33:31İngilizce'nin Norveç Etkisi
- İngilizce'de Norveç dillerinden gelen kelimeler hala kullanılmaktadır, örneğin "lack" (bacak), "head", "skill" ve "sky" (gökyüzü) gibi kelimeler.
- Bu kelimeler genellikle kısa ve öz olup, İngilizce'ye yerleşmiş ve Norveç'teki karşılıklarıyla ortak köklere sahiptir.
- Dillerin tarihsel gelişimiyle değişmesi doğal bir süreçtir ve farklı dillerden beslenmesi engellenemez.
- 35:15İngilizce'nin Kelime İçi Yapısı
- Günümüz İngilizcesi ortalama iki milyon kelimeye sahip olup, her gün artmaktadır.
- Oxford Sözlüğü her yıl sözlüğüne farklı dillerden onlarca kelime eklemektedir.
- Ortalama İngiliz, Amerikalı veya Avustralyalı elli bin kelimeyi kullanırken, Türkiye'de ortalama insan beşyüz kelime kullanmaktadır.
- 36:31Orta İngilizce Dönemi
- Eski İngilizce'den sonra orta İngilizce'de Normanların istilasıyla dil ferahlamış ve müzikalleşmiştir.
- Normanlar 1066'da İngiltere'ye ayak bastıklarında Fransızca'ya yakın bir dil getirmişlerdir.
- Normanların saraylarında Fransızca'ya yakın bir dil konuşurken, halk eski İngilizcenin nüveleri olan Anglo-Sakson dillerini konuşmuştur.
- 38:07Chaucer ve Orta İngilizce
- Geoffrey Chaucer, orta İngilizce'nin en önemli meyvelerini veren ve kaydeden bir yazardır.
- Chaucer'ın "Canterbury Hikayeleri" adlı eserindeki "Belh Kadını" karakteri, orta İngilizce'nin en güzel örneklerinden biridir.
- Chaucer'ın İngilizcesi günümüz İngilizcesine kıyasla daha zor anlaşılır olmasına rağmen, birçok tanıdık kelime içerir.
- 40:30İngilizce'nin Modernleşmesi
- 1300'lere kadar Norman dili hakim olmasına rağmen, 1300'lere gelindiğinde İngilizce daha dominant bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır.
- 1362'de Edward III, parlamentoda ilk kez İngilizce konuşan kral olmuştur.
- 1258'de yayınlanan "Oxford'un Şartları" İngilizce yazılmış ilk temel belgelerden biridir.
- 41:38Erken Modern İngilizce ve Shakespeare
- Erken modern İngilizce, 15. yüzyıldan itibaren kullanılan ve Shakespeare ile taçlanmış bir İngilizce safhasıdır.
- Shakespeare, günümüzde kullandığımız pek çok İngilizce kelimenin mucidi olup, bazı kaynaklara göre 1700-2200 kelime üretmiştir.
- Shakespeare, sadece kelime üretmekle kalmamış, pek çok deyim ve oksimoron da icat etmiştir.
- 43:48İngilizce'nin Dünya Diline Çıkışı
- Erken modern İngilizce, Birinci Elizabeth döneminde yaşanan Rönesans döneminde gelişmiştir.
- Kraliçe Elizabeth döneminde İngiltere dünya imparatorluğu kurmuş ve İngilizce'nin lingua franca olmasının önemli zamanlarından biridir.
- İngilizlerin gemicilik konusunda güçlenmesiyle İngilizce Amerika, Hint Yarımadası ve Filipinler gibi bölgelere götürülmüştür.
- 46:05İngilizce Sözlüklerin Tarihi
- Samuel Johnson, 1755'te "Dictionary of the English Language" adlı ilk İngilizce sözlüğünü topladı ve bundan sonra pek çok İngilizce sözlük ortaya çıktı.
- Oxford İngilizce Sözlüğü'nün tarihçesi, "The Prof" ve "The Madman" adlı kitapta anlatılmış olup, sözlüğün en büyük katkı sağlayıcısı bir tımarhanede yaşayan bir katil olduğu ortaya çıktı.
- Samuel Johnson 1755'ten itibaren kelimelerin tanımlarını toplamış ve günümüz İngilizcesinin sistematik bir okumasını ve çalışmasını yapmış.
- 48:17İngilizcenin Farklı Lehlere
- Günümüz İngilizcesi Amerikan İngilizcesi ve İngiliz İngilizcesi olmak üzere iki ana lehceden oluşur.
- İngiliz İmparatorluğu döneminde İngilizlerin yayıldığı her yerde yerel dillerle zenginleşmiş İngilizce lehceleri oluştu.
- Amerika'nın içinde bile yedi farklı lehce olduğu belirtiliyor ve Amerikalılar İngilizcesini sadeleştiriyorlar.
- 49:05Webster Sözlüğü ve İngilizce'nin Gelişi
- Noah Webster 1806'da "color" gibi kelimelerdeki "u" harflerini atarak İngilizcesi basitleştirmeye çalıştı.
- Bazıları günümüz Amerikan İngilizcesinin Shakespeare İngilizcesine daha yakın olduğunu düşünse de konuşmacı bunu kabul etmiyor.
- 49:51İngilizce Öğrenmek ve Kullanmak
- İngiliz İngilizcesi aksan olarak daha güzel ve anlaşılır bulunuyor, ancak Amerika'da da farklı diyalekler var.
- Konuşmacı, İngilizce'nin 2 milyon kelime ile dünyada en fazla kelimeye sahip dil olduğunu ve kendini ifade etmek için en elverişli dil olduğunu belirtiyor.
- İş makalesi yazmak için İngilizce kolaylaştırırken, şiirsel metinler için Türkçe daha iyi olabilir.