Buradasın
İlk Türk Devletlerinde Kültür, Medeniyet ve İslamiyet Öncesi Türkler
youtube.com/watch?v=4m1c-1jOmNoYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Tarih Öğretmeni" YouTube kanalında yayınlanan bu eğitim videosu, bir öğretmen tarafından AYT ve TYT sınavlarına hazırlık amacıyla sunulmaktadır.
- Video, iki ana bölümden oluşmaktadır: İlk bölümde ilk Türk devletlerindeki devlet yönetimi, kültür ve medeniyet konuları ele alınırken, ikinci bölümde İslamiyet öncesi Türklerin din, ekonomi ve kültür hayatı incelenmektedir. İçerikte il/el kavramı, hükümdarlık ünvanları, kut anlayışı, ikili teşkilat, meclis ve hükümet gibi devlet yönetimi konuları ile gök tanrı inancı, atalar kültü, şamanizm gibi dini inançlar, göçebe yaşam, hayvancılık, tarım ve ticaret gibi ekonomik faaliyetler detaylı olarak anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca Türklerin kullandığı alfabe türleri, Türk destanları, Orhun yazıtları ve bilim-sanat alanındaki katkıları (takvim, matbaa, kağıt kullanımı, halı sanatı) hakkında bilgiler verilmektedir. Öğretmen, sınavlarda çıkabilecek soru tiplerini belirterek öğrencilerin önemli kavramları ve kelimeleri hatırlaması için ipuçları da sunmaktadır.
- 00:09İlk Türk Devletlerinde Devlet Yönetimi
- İlk Türk devletlerinde devlete "il" veya "el" adı verilirdi, bu kavramlar AYT'de sorulabilir.
- Türklerde hükümdarın farklı ünvanları vardı: ilteris, ilteber, şanyü, tanhu gibi, ancak sultan ve padişah gibi ünvanlar İslamiyet'ten sonra ortaya çıkmıştır.
- Türk devletlerinde devlet hanedanın ortak malıdır ve hanedan üyesi her erkek (babaları, çocukları, amcaları, dedeleri) bir gün yönetici konumuna gelebilirdi.
- 02:18Kut Anlayışı ve Yönetimin Etkileri
- Kut anlayışı, hükümdarın Allah tarafından seçilmiş ve yönetme yetkisi verilmiş bir kişi olduğu inancıdır.
- Bu anlayış, taht kavgalarına, iç savaşlara, istikrarsızlığa ve devletin bölünmesine sebep olmuştur.
- Hükümdarlık sembolleri arasında nevbet (bando takımı), ota (çadır), sancak, kotuz (sorguç), gay ve tuğda bulunur, ancak ok hükümdarlık sembolü değildir.
- 05:06İkili Teşkilat ve Meclis
- Türk devletlerinde devlet ikiye bölünürdü: doğuyu asıl yönetici, batıyı ise yabgu (hükümdarın kardeşi) yönetirdi.
- Türk meclislerine genellikle kurultay denir, ayrıca toy ve kengeş adı da verilir.
- Kurultayda savaş, barış kararları gibi önemli meseleler görüşülür ve boy beyleri, hakan, hatun, yabgu gibi önemli kişiler yer alır.
- 06:08Devlet Görevlileri ve Toplum Yapısı
- Devlet görevlileri arasında aygıcı (vezir), todun (vergi memuru), tarkan (komutan), apa (sivil yönetici), toygun (kurultay üyelerinin tamamı), bakan, buyruk, tam gıcı (damgacı), tigin (hükümdarın erkek çocukları) ve shot (taşra görevinde yer alan tiginler) bulunur.
- Toplum yapısında oguş (aile), oruk (soy aileler birliği), bot (boy kabileler) ve budun (millet) kavramları kullanılır.
- Türk ordusu ücretli askerlerden oluşmaz, daimi olup kadın erkek fark etmez ve temeli atlı askerlerden oluşur.
- 09:13Hukuk ve Din
- Türklerde yazılı olmayan hukuk kurallarına töre adı verilirdi.
- Hükümdarın başkanlık ettiği siyasi suçlara bakan yüksek mahkemeler vardı ve bunlara yargı adı verilirdi.
- Yargıların idaresindeki mahkemelerde kötü suçlara bakılırdı.
- 09:46Türklerin İnançları
- İslamiyet öncesi Türklerin en yaygın inancı gök tanrı inancıydı, ayrıca tabiat kuvvetlerine, ağaçlara ve atalar kültüne inanıyorlardı.
- Şamanizm, büyücülük ve sihir de yaygın inançlar arasındaydı.
- Türkler öldükten sonra dirileceklerine inanıyor, bu nedenle eşyaları, özellikle atı ve silahı ile beraber gömülüyorlardı.
- 11:59Türklerin Ekonomik Hayatı
- Türkler göçebe bir hayat sürüyor, yaylak ve kışlaklarda yaşıyor, hayvancılık temel geçim kaynağıydı.
- Koyun, keçi ve at en çok besledikleri hayvanlardı, hem beslenmede hem giyimde hayvanlar önemli bir yer tutuyordu.
- Türkler arpa ve buğday yetiştiriyor, ticarette ipek yolu üzerinde mücadele ediyor, para bastırıyor ve kağıt para kullanıyorlardı.
- 13:06Çin-Türk Mücadelesi ve Kürk Yolu
- Çin-Türk mücadelesinin temeli ipek yoluna hakim olmaktı.
- Kürk yolu, Hazar ve Bulgar ülkelerinden başlayıp Ural, Sibirya ve Altaylar üzerinden Çin'e giden yoldu.
- 13:37Türklerin Yazı, Dil ve Edebiyatı
- Türkler tarih boyunca Göktürk, Uygur, Soğut, Brahmi, Süryani, Arap, Kiril ve Latin alfabelerini kullanacaklar.
- Göktürk (Orhun) alfabesi otuzsekiz harften meydana geliyor ve Orhun nehri kıyısındaki kitabelerde rastlandığı için bu ismi almıştır.
- Uygur alfabesi onsekiz harften oluşuyor ve Uygurlar Sod alfabesinden yararlanarak oluşturmuşlardır.
- 14:43Türk Destanları
- Oğuz Kağan destanı Oğuzlar'a, Alper Tunga destanı İskitler'e, Bozkurt ve Ergenekon destanları Göktürklere aittir.
- Göç destanı ve Türeyiş destanı Uygurlara, Manas destanı ise Kırgızlara aittir.
- 15:54Orhun Yazıtları
- Türklerin en eski kitabeleri Yenise kitabeleri ve Orhun kitabeleridir.
- Orhun kitabeleri Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk adlarına dikilmiş olup, Yolluk Tigin isimli bir Türk prensi tarafından yazılmıştır.
- Orhun yazıtları Türk tarihinin ve Türk edebiyatının ilk yazılı belgeleridir ve o zamanki Türklerin yaşayış tarzını öğrenmemizi sağlar.
- 17:23Bilim ve Sanat
- Türkler bir yıl üçyüzaltmışbeş gün altı saat olarak hesaplıyor ve oniki hayvanlı Türk takvimini oluşturuyorlar.
- Uygurlar matbaa ve kağıdı kullanıyorlardı.
- Türkler eşya ve binalarda hayvan üslubunu kullanıyor, halıda ise Türklerin dünya medeniyetine sunduğu önemli bir katkı vardır.