Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan ekonomi dersi formatındadır.
- Ders, iktisadi büyümenin tanımı ve reel GSYH değerlerinin hesaplanması ile başlayıp, ülkeler arası gelişmişlik sıralamasının güvenilirliğini etkileyen unsurları ele almaktadır. Ardından Türkiye'nin 2002-2021 yılları arasındaki kişi başına düşen GSYH değerleri incelenmekte, satın alma gücü paritesi kavramı detaylı şekilde açıklanmaktadır. Son bölümde ekonomik kalkınmanın sadece üretim artışıyla değil, gelir dağılımında adalet, sosyal organizasyon ve kadınların çalışma hayatındaki rolünün artmasıyla da gerçekleştiği vurgulanmakta ve sürdürülebilir büyüme kavramı ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca Türkiye'nin 2013 sonrası kişi başına düşen gelirindeki düşüş eğilimi, 2020 yılı için satın alma gücü paritesi ile hesaplanan kişi başına düşen gelir değeri (28.200 dolar) ve Avrupa Birliği İstatistik Ofisi'nin 2020 yılı için 37 ülkeyi kapsayan satın alma gücü paritesi ile hesaplanan GSYH değerleri ve gelişmişlik sıralaması da incelenmektedir.
- 00:03İktisadi Büyüme ve Gayrisafi Yurtiçi Hasıla
- İktisadi büyüme, ülkenin belli bir dönemde reel GSYİH değerinin artmasıdır ve üretim kapasitesinde niceliksel olarak ölçülebilen artış ifade eder.
- Reel GSYİH, Las Verez Fisher endeksi ile hesaplanır ve Dünya Bankası Atlas yöntemiyle her ülkenin reel GSYİH değerini Amerikan dolarına çevirerek ülkeler arası gelir seviyelerini karşılaştırır.
- Bu sıralama, küresel gelirin ülkeler arasında nasıl bölüşüldüğüne ilişkin gerçek bilgileri vermez çünkü ülkelerin reel GSYİH değerlerinin güvenilirliğini etkileyen unsurlar vardır.
- 01:14GSYİH'nin Güvenilirliğini Etkileyen Unsurlar
- Ticarete konu olmayan malların üretim miktarının veya bu miktarın GSYİH'ye oranının büyük olması, özellikle düşük gelirli ülkelerde öz tüketim için yapılan üretim fiyatlanmadığı için GSYİH'ye dahil edilmez.
- Hizmet sektörlerinde fiyatlandırma zorluğu, özellikle eğitim ve sağlık gibi hizmetlerin kamusal olması ve fiyatlamasına ilişkin standart yöntemlerin bulunmaması, doğru hesaplama yapılmasını engeller.
- Hükümetlerin politik nedenlerle döviz kurunu olduğundan daha düşük göstermesi ve bilgiye ulaşabilme derecesinin düşük olması, gelişmekte olan ülkelerin kişi başına düşen gelirini daha büyük hesaplanabilir.
- 03:46Diğer Güvenilirlik Etkileyen Unsurlar
- Kayıtdışı yasadışı ekonomi, özellikle uyuşturucu ekonomisi gibi fiyatlanmadığı için GSYİH hesabına dahil edilmez ancak ülkeye gelir sağlar.
- Uluslararası ticaretin dışında kalan malların çokluğu, küresel dünyaya yeterince eklemlenmemiş ülkelerde döviz kuru hesaplarının sapmasına neden olabilir.
- Ev içi hizmetlerin fiyatlandırılamaması, özellikle piyasalaşmadığı ülkelerde yaratılan gelir ve refahın daha fazla olduğu halde gelir olduğundan olması gerekenden daha düşük çıkmasına neden olur.
- 07:30Satın Alma Gücü Paritesi
- Tüm fiyatlama sorunlarının çözüldüğü halde, Amerikan doları cinsinden hesaplanan GSYİH karşılaştırmasına güvenemeyiz çünkü ülkelerde enflasyon düzeylerinin farklı olması nedeniyle bir doların satın alma gücü farklıdır.
- Satın alma gücü paritesi ile GSYİH hesaplamasına yer verilir.
- Türkiye ekonomisi için 2002 itibariyle Atlas yöntemiyle hesaplanan kişi başına düşen gelir 3.608 dolar, 2009'da 9.440 dolar iken, son sekiz yıldır sürekli bir düşüş halinde.
- 09:30Kişi Başına Düşen GSYİH Hesaplama
- Kişi başına düşen GSYİH, o dönemde hesaplanan GSYİH'nin reel değerini yıl ortasındaki nüfusa bölerek hesaplanır.
- Aynı yıl ortasındaki nüfus değişkenini kullanmak, daha doğru bir hesaplama yapmayı sağlar.
- Bu yöntemle hesaplanan GSYİH, Amerikan doları cinsinden Atlas yöntemi ile hesaplanır ve dolara çevrilmesiyle birlikte belirli değerlere sahip olur.
- 10:57Türkiye Cumhuriyeti Ekonomisi ve Kişi Başına Düşen Gelir
- Türkiye Cumhuriyeti ekonomisi tarihi içinde en yüksek kişi başına düşen gelir 2013 yılında gerçekleşmiştir.
- 2013'ten sonra Cumhuriyet ekonomisi boyunca hiç rastlanmadığı şekilde sekiz yıl boyunca sürekli düşüş göstermiştir.
- 2009'da tek haneli sürekli azalış şeklinde hesaplanmış kişi başına düşen gelir, 2021 için kişi başına düşen gelir değeri henüz tam olarak hesaplanmamıştır.
- 12:00Satın Alma Gücü Paritesi
- Dünya Bankası satın alma gücü paritesi ile kişi başına düşen gelir değerlerini hesaplamaktadır ve bu değerler Atlas yöntemi ile hesaplanan gelirden daha büyüktür.
- 2020 yılında satın alma gücü paritesi ile hesaplanan kişi başına düşen gelir 28.200 dolardır.
- Satın alma gücü paritesi, ülkeler arasındaki fiyat farklılıklarını ortadan kaldıran para birimi dönüştürme oranıdır ve alternatif bir döviz kuru hesaplama yöntemidir.
- 14:39Satın Alma Gücü Paritesi Örnekleri
- Satın alma gücü paritesi ile hesaplanan kişi başına düşen gelir, ülkeler arasındaki gelişmişlik sıralamasını daha sağlıklı ve etkin bir şekilde gösterir.
- 2020 yılında satın alma gücü paritesi ile hesaplanan en yüksek kişi başına düşen gelir Katar'a aittir (138.900 dolara yakın).
- Amerika Birleşik Devletleri'nin kişi başına düşen geliri 67.426 dolara yakın olup, Türkiye'nin 28.200 dolara göre daha yüksek bir satın alma gücüne sahiptir.
- 18:38Tek Fiyat Kanunu
- Satın alma gücü paritesinin dayandığı temel teori tek fiyat kanununa dayanır.
- Tek fiyat kanunu, tüm küresel dünyada tam rekabet koşullarının geçerli olduğu, devlet modellerinin olmadığı ve taşıma maliyetlerinin olmadığı varsayımıyla her ülkede mevcut döviz kurundan bir doların satınalma gücü aynı olacaktır.
- Bu teoriye göre, her ülkede her malın fiyatı aynı olacaktır.
- 19:36Satın Alma Gücü Paritesi ve Fiyat Farkları
- AB'de 5 dolar olan dana etinin Türkiye'deki fiyatı 30 TL'dir, bu da Türkiye'de dana etinin ABD'ye göre 1,20 kat daha pahalı olduğunu gösterir.
- Arbitraj faaliyeti (ucuz yerden alıp pahalı yerde satmak) sayesinde küresel piyasalarda malların fiyatları mevcut döviz kurundan birbirine eşitlenir.
- Türkiye'de döviz talebi arttıkça dolar değeri yükselir ve 5 doların her ülkede satın almak için aynı değere sahip olması sağlanır.
- 22:42Satın Alma Gücü Paritesi Hesaplamaları
- ABD'de bir kilo dana eti için yapılan 1 dolarlık ödemenin Türkiye'deki karşılığı 1,20 dolardır.
- Türkiye'de 10.000 dolarla 1666 kilo et satın alınabilirken, ABD'de aynı miktarda et 8.333 dolara denk gelir.
- Aynı 10.000 dolarla ABD'de 2 kilo et satın alınabilirken, Türkiye'de 60.000 TL'ye (12.000 dolar) 66 kilo et satın alınabilir.
- 26:04Kişi Başına Düşen Gelir ve Satın Alma Gücü
- Türkiye'deki kişi başına düşen gelir 10.000 dolarsa, satın alma gücü paritesi ile hesaplanan kişi başına düşen gelir 8.333 dolardır.
- Türkiye'de kişi başına düşen gelirin Atlas yöntemi ile hesaplanan kişi başına düşen gelirin 3,5 katı kadar satın alma gücü paritesi ile hesaplanan gelirine kavuşulur.
- Kişi başına düşen geliri arttırmanın yolu arzı yanlı politikalardan, yani üretimi arttıracak ve üretim kapasitesini artıracak politikalardan geçer.
- 28:36Ekonomik Büyüme ve Kalkınma Arasındaki Fark
- Ekonomik büyüme nicel yönü ağır basan bir kavramdır ve gelişmiş ülkelerin sorunudur.
- Gelişmekte olan ülkelerde hem ekonomik hem de ekonomik kalkınma sorunları bulunmaktadır.
- Ekonomik kalkınma sadece üretim artışıyla veya reel GSYİH değerlerinin artmasıyla sağlanamaz, ekonomik büyümeden farklı bir olgudur.
- 29:11Ekonomik Kalkınmanın Göstergeleri
- Ekonomik kalkınma gelir dağılımında adaletle kendini gösterir ve gelir dağılımını ölçen Gini katsayısının azalması gerekir.
- Sosyal organizasyonlarda iyileşme, kadınların erkeklerin aynı iş ortamında ve insan onuruna yarışır çalışma koşullarında çalışması kalkınmanın göstergeleridir.
- Son yıllarda satın alma gücü paritesi ile hesaplanan GSYİH'den başka çevre uyumlu GSYİH değerleri de hesaplanmaktadır.
- 29:58Çevre Uyumlu GSYİH ve Sürdürülebilir Büyüme
- Birleşmiş Milletler'de kalkınmanın temel göstergesi sadece GSYİH'nin değil, aynı zamanda çevre uyumlu GSYİH'nin artmasıdır.
- Çevre uyumlu GSYİH, GSYİH'nin reel değerinden kaynakların tükenme maliyetinin çıkarılmasıyla hesaplanır.
- Sürdürülebilir büyüme, 1990'lı yıllarda Pakistanlı iktisatçı Mahbub'ın geliştirdiği bir kavramdır ve kalkınma konusunda çevre uyumlu GSYİH'nin artmasıyla ancak gözlenebilir.
- 31:02Çevre Uyumlu GSYH Hesaplaması
- EDP harfleri ile gösterilen çevre uyumlu GSYH, çevre tükenme maliyeti ile kaynakların tükenme maliyetinin farkı olarak hesaplanır.
- Kaynakların tükenme maliyeti sadece üretim kaynaklarının gelecek nesillere aktarılmasını kapsarken, çevresel tükenme maliyeti tüm çevresel kaynakları kapsar.
- Çevre uyumlu GSYH, kaynakların tükenme maliyetini GSYH'den çıkararak hesaplanırken, daha spesifik çevre uyumlu GSYH ise çevresel tükenme maliyetini de çıkararak bulunur.
- 32:20Avrupa Birliği İstatistik Ofisi'nin GSYH Hesaplamaları
- Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (Eurostat), 2020 yılı için 37 ülkeyi kapsayacak şekilde (27 AB ülkesi ve 10 ülke) satın alma gücü paritesi ile GSYH değerlerini hesaplamıştır.
- 37 ülke arasında Türkiye, Kuzey Makedonya, Arnavutluk, Sırbistan, Karadağ, Bosna Hersek ve Birleşik Krallık bulunmaktadır.
- Eurostat, 27 AB ülkesinin kişi başına gelir ortalamasını 100 endeksi ile eşitleyerek, diğer ülkelerin GSYH değerlerini sıralamıştır.
- 35:06Türkiye'nin GSYH Sıralaması
- Türkiye'nin kişi başına düşen geliri 2020 yılında 64 olarak hesaplanmış, AB ortalamasından %36 daha düşük bir değer almıştır.
- En yüksek kişi başına düşen gelir Lüksemburg'da 266 olarak bulunmuş, AB ortalamasından %166 daha büyük bir değer almıştır.
- En düşük kişi başına düşen gelir Arnavutluk'ta 41 olarak hesaplanmış, AB ortalamasından %50 daha düşük bir değer almıştır.
- 36:21Fiili Bireysel Tüketim Endeksi
- Eurostat, 27 AB ülkesinin ortalamasını 100 kabul ederek fiili bireysel tüketim endeksi hesaplamıştır.
- Fiili bireysel tüketim, sadece hane halkının satın aldığı mal ve hizmet miktarını değil, devletin ve sivil toplum kuruluşlarının sağladığı sağlık ve eğitim gibi hizmetleri de kapsar.
- Türkiye'nin fiili bireysel tüketim endeksi 72 olarak hesaplanmış, AB ortalamasından %28 daha düşük bir değer almıştır.
- 38:38Roma Kulübü ve Büyüme-Kalkınma İlişkisi
- 1970'ler itibarıyla dünyada büyümenin sınırlarına ulaşıldığı ve önümüzdeki 40 yıl içinde petrol kaynaklarının sonuna geleceği öngörülmüştür.
- Roma Kulübü, 1968'de kurulmuş, akademik, sanayi, mühendislik ve sivil toplum temsilcilerinden oluşan saygın bir örgüttür.
- Roma Kulübü'nün "Büyümenin Sınırları" raporu, büyümenin kalkınmayı sağlayamadığını ve hatta geriye gidiş olabileceğini savunmuştur.