Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Kızılelma adlı bir programda sunucu Ahmet Bey ile Çankırı Karatekin Üniversitesi öğretim görevlisi Dr. İsa Yıldırım arasında geçen bir röportajdır. Program, Türk milliyetçiliğinin İkinci Dünya Savaşı dönemindeki durumunu ele almaktadır.
- Video, Türk milliyetçilerinin Almanya ile ilişkilerini, Nuri Killigil (Nuri Paşa) gibi önemli figürlerin hayatını, 1943'te Stalingrad yenilgisinden sonra Türkiye'nin politika değişikliğini ve 1944-1945 yıllarında yaşanan Türkçü-Turancı davasını kronolojik olarak anlatmaktadır. Ayrıca, İsmet İnönü'nün 19 Mayıs konuşması sonrası başlayan tutuklama ve işkence süreçleri, dava süreci ve dönemin basında Türk milliyetçilerinin nasıl eleştirildiği de detaylı şekilde ele alınmaktadır.
- Programda ayrıca Hüseyin Nihal Atsız ve Alparslan Türkeş gibi Türkçü-Turancı aktivistlerin durumu, Sovyetler Birliği'nin Türkiye'ye gönderdiği notalar ve Türk milliyetçilerinin ırk üstünlüğü savunmadıkları, sadece millet ve devlet sevgisiyle faaliyetlerini sürdürdükleri vurgulanmaktadır. Video, Türk milliyetçiliğinin tarihsel gelişimi ve günümüzdeki durumu üzerine değerlendirmelerle sonlanmaktadır.
- 00:25Programın Başlangıcı ve Konunun Tanıtımı
- Programın başlangıcında, dün sabah meydana gelen makine kimya endüstrisindeki vahim patlamadan dolayı şehit olan işçiler için Allah'tan rahmet dileniyor.
- Programın konusu, İkinci Dünya Savaşı'nda Türk milliyetçilerinin durumu olup, konuk olarak Çankırı Karatekin Üniversitesi öğretim görevlisi Dr. İsa Yıldırım ile birlikte konu ele alınıyor.
- 01:53İkinci Dünya Savaşı'nın Nedenleri ve Türkiye'nin Durumu
- İkinci Dünya Savaşı'nın nedeni, Birinci Dünya Savaşı'nın sonucudur; Almanya'nın Versay Antlaşması'nı kabul etmesi ve Hitler'in 1933'te iktidara gelmesiyle savaşa girmesiyle başlamıştır.
- Türkiye, İkinci Dünya Savaşı'nda silahlı tarafsızlık ilan etmiş, ancak Almanya'ya yakınlık beslemiş, çünkü Birinci Dünya Savaşı'nda Almanlarla ittifak yapmış ve Alman subayları Osmanlı cephelerinde savaştırmıştır.
- Savaşın seyrine göre Türkiye'nin politikası değişmiş, doğu cephesindeki savaşın gidişatı Türk milliyetçilerinin durumunu tamamen etkilemiştir.
- 05:17Türk Milliyetçileri ve Almanya İlişkileri
- Türkiye'de Nuri Paşa gibi silah sanayinde önemli kişiler Almanlarla tanışmış ve Alman subaylarla ittifak görüşmeleri yapılmıştır.
- Bu görüşmelerin hiçbiri hükümetten gizli değil, hükümet bunları bilmektedir.
- Türk milliyetçileri, Almanya'nın Sovyetlere karşı kazanması durumunda Kırım, Kafkasya ve diğer Türk cumhuriyetlerine bağımsızlık verilmesini istemiştir.
- 07:37Nuri Killigil ve Silah Sanayiindeki Yeri
- Nuri Killigil, Enver Paşa'nın kardeşi olup çocukluğundan itibaren silahlara merak duymuş ve 1930'da bir silah fabrikası kurmuştur.
- Nuri Paşa, sadece silah üretmekle kalmayıp çeşitli tasarımlara da girişmiş, ilk defa 9 milimetrelik tabancaları üretmiştir.
- İkinci Dünya Savaşı zamanında Türkiye'nin ihtiyacı olan silahların pek çoğu ve bombalar Sütlüce fabrikasında üretilmiştir.
- 09:59Nuri Paşa'nın Hayatı ve Ölümü
- Nuri Paşa, Araplar ve Filistin halkının mücadelesine yardım ederek silah ve cephane temininde bulunmuştu.
- Nuri Paşa'nın fabrikası 2 Mart 1949'da bir patlamada infilak etmiş, Paşa işçileri kurtarmaya çalışırken hayatını kaybetmiş.
- Nuri Paşa'nın vücut parçaları sadece birkaç kalmış, bu nedenle cenaze namazı kılınmamış.
- 11:01Türk Milliyetçileri ve Almanya İlişkileri
- Nuri Paşa, Ahmet Bey, Hüseyin Hüsnü Erkilet ve Ali Fuat Cebesoy gibi Türk milliyetçileri Almanya ile görüşmeler yapmışlar.
- Nuri Paşa, Almanların kabadır, mağrur ve zalim olduğunu görerek onların mağlup olacağını öngörmüş.
- Türk hükümeti, Sovyetlerin yenilmesinden emin olmak isteyerek Türk milliyetçilerinin diğer Türk toplumlarının bağımsızlığına destek verdiği görüşmeleri açıkça dile getirmemiş.
- 12:501940'larda Türk Milliyetçiliği ve Basın
- 1940'larda Türk milliyetçileri, Hüseyin Nihal Atsız, Zeki Velid Togan ve Rehaus Türkan gibi kişilerin basında faaliyet gösterdiği önemli bir dönemdi.
- Orhun dergisi, Hüseyin Nihal Atsız'ın çıkardığı önemli bir dergi olup, Şükrü Saraçoğlu'nun "Türkçü Turancı Dava" adlı mektubunu yayınlamıştı.
- Ergenekon dergisi, Rehaus Türkkan tarafından çıkartılmış ve "Faşizm Tehlikelidir" ve "Türkiye'de Naziler ve Türkiye" başlıklı yazılar nedeniyle kapatılmıştı.
- 14:43Stalingrad Yenilgisi ve Siyasi Dönüşüm
- 1942 yazında ve 1943 Şubat'ında Almanların Stalingrad'da kesin yenilgisi sonrası Türkiye politika değişikliğine girmiş.
- Sovyetlerin Balkanlarda ilerlemesiyle birlikte Türkiye, Almanya sınırına kadar Alman yanlısı olup, Sovyetlere yakınlaşmaya başlamış.
- 1943'ten sonra Türk milliyetçileri karşılaştığı baskılara karşı savunmaya başlamış, kendilerini ırkçı olarak tanımlamamışlar.
- 18:31İsmet İnönü'nün 19 Mayıs 1944 Konuşması
- Nihal Atsız, Orhun dergisinin 15. ve 16. sayılarında Şükrü Saraçoğlu'na açık mektup yazarak Türkçülük konusunu hatırlatmış.
- İsmet İnönü'nün 19 Mayıs 1944 konuşmasında Türkçü Turancı kesim ırkçı olarak nitelendirilmiş ve Almanlarla işbirliği yapmakla suçlanmış.
- Konuşma sonrası Türkçü Turancı kesim hedef haline gelmiş, tutuklamalar ve davalar ortaya çıkmış.
- 19:39Türkçü-Turancı Davası'nın Başlangıcı
- İsmet İnönü'nün 19 Mayıs konuşması sonrasında Hüseyin Nihal Atsız, Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel'i eleştirmiş ve bu durumda Türkçü-Turancı kesime saldırılar başlamıştır.
- Sabahattin Ali bir hakaret davası açmış, ancak davanın sonucunda çok büyük bir ceza çıkmamıştır.
- 3 Mayıs günü Ankara Adliyesi önünde liseli ve üniversiteli gençler toplanmış, bu izinsiz gösteri hükümeti şaşırtmıştır.
- 21:16Tutuklamalar ve İşkenceler
- Nihal Atsız'ın evi arandıktan sonra tutuklamalar başlamış, Nihal Atsız, Zeki Velidi Togan, Reha Oğuz Türkkan, Necdet Sancar, Fetih Evetoğlu ve Alparslan Türkeş dahil 23 kişi tutuklanmıştır.
- İskenceler "tabutluk" adı verilen dik vaziyette duran, dar ve ampullerle aydınlatılmış bir hücrede yapılmıştır.
- İşkenceleri yapanlar Sıkıyönetim Komutanı Sabit Noyan, Savcı Kazım Aluç ve Polis Müdürü Ahmet Demir'dir.
- 23:55İşkencelerin Şiddeti ve Etkileri
- İşkenceler sadece tutuklular değil, ailelerine de psikolojik baskılar yapılmıştır.
- Bedriye Atsız tutuklandığında 4,5 yaşındaki kızı Yağmur evde tek başına kalmıştır.
- Alparslan Türkeş'in maaşı kesilmiş, ailesi zor durumda kalmış, kızı "ırkçı Turancı'nın kızıdır" diyerek çocukların tarafından dışlanmışlardır.
- 25:09Mahkeme Süreci ve Sonuçları
- 7 Eylül 1944'te Topkapı'da birinci örfi idare mahkemesinde "İrkçı Turancı Dava" adıyla yargılamalar başlamıştır.
- Savcı Kazım Aluç, mahkeme sırasında sanıklara "otelde mi kalacaktınız" diyerek işkenceleri onaylamıştır.
- Davada yargılananlar sonunda beraat etmiş, ancak onlara işkence yapanlar 1950 seçimlerinde Demokrat Parti'nin genel afı ile affedilmiştir.
- 30:19İkinci Dünya Savaşı Sonrası Türkiye ve Sovyetler
- İkinci Dünya Savaşı bittiğinde Sovyetler Türkiye'ye notalar vererek Boğazları birlikte savunma teklifinde bulundular.
- Sovyetler, Kars ve Ardahan'ı Gürcistan'a, Edirne ve Trakya'yı ise Bulgaristan'a verme talep ettiğinde, Türkiye Sovyetlerden umut kalmadığını gören hükümet Amerika'ya yaklaşmaya başladı.
- Bu dönemde Truman Doktrini ve Marshall Yardımı gibi Amerika'nın Türkiye'ye verdiği destekler başladı.
- 30:49Türk Milliyetçilerinin Durumu
- Türk milliyetçilerinin üzerindeki baskılar kalkmasına rağmen, daha sonra bazı davalar ve dergilerin kapatılması devam etti.
- Hüseyin Nihal Atsız ve Alparslan Türkeş gibi Türk milliyetçileri maddi sıkıntılar yaşadılar ancak inandıkları düşünceden geri dönmeyip vatan ve milletlerini sevmeye devam ettiler.
- Dava sonucunda basına yansıma oldu ve Amerikancı bir politika izlenmeye başlandı.
- 31:55Sovyetlerin Türkiye'ye Yaklaşımı
- Sovyetler Birliği, Türkiye'nin Almanya ile işbirliği yaptığını ve krom, nikel satmaya devam ettiğini iddia ederek Türkiye'ye güven olmayacağı mesajını İngiltere, Fransa ve Amerika'ya iletti.
- Sovyetler Türkiye'yi yalnız bırakmak istiyor, böylece Türkiye'ye saldırdıklarında kimse yardım etmesin diye planlıyorlardı.
- Los Angeles Büyükelçisi'nin cenazesi getirilmesi, Türkiye'nin Amerikancı bir tutum almasının başlangıcı oldu.
- 33:02Amerikancı Politika ve Ekonomik İlişkiler
- Truman Doktrini ve Marshall Yardımı çerçevesinde Türkiye'ye Amerikan malları akmaya başladı.
- Savaş zamanında karaborsa stokçuluk yaparak zenginleşen kesim, Amerikan sermayesinin Türkiye'ye gelmesini istiyordu.
- 1947 ve 1948'de Türkiye ile Amerika arasında ekonomik ve askeri anlaşmalar yapıldı, bunlara ilk itiraz edenlerden biri Alparslan Türkeş'ti.
- 34:09Basının Rolü ve Bilim İnsanlarının Değerlendirmesi
- dönemin Türk basınında ve yabancı basında Türkçü-Turancı dava eleştirildi, Hikmet Baykurt gibi kişiler dava hakkında şüphe duydu.
- Dava sürecinde Türk milliyetçilerinin üstüne gelen basın, dava bittikten sonra Sovyet düşmanlığı nedeniyle sol ve sosyalizmi kötü göstererek Türkçü-Turancı kesimi yumuşatarak anlattı.
- Bilim insanları, davanın tamamen dış politika nedeniyle Türk milliyetçilerinin kurban edildiği bir olay olduğunu, ortada darbe teşebbüsü olmadığını ve sanıkların suçsuz olduğunu ifade etti.
- 37:18Türk Milliyetçilerinin Alman İlişkileri
- İkinci Dünya Savaşı sırasında Türk milliyetçilerinin Alman hayranlığı yoktu, Nuri Paşa ve Reha Türkkan gibi kişiler Alman faşizminin yanlışlığını vurgulamıştı.
- Türk milliyetçileri Almanya'ya güvenmiyor, savaşın gidişatının belirsiz olduğu için bekleyiş içindeydiler.
- Almanya ile ilişkilerin kesilmesi hükümetin bilgisi dışında hiçbir şey olmadı, her şey rapor ediliyordu.
- 38:51Türk Milliyetçiliğin Algısı
- Atatürk'ten sonra Türk milliyetçilerinin birçok dönemde suçlu gösterildiği bir süreç başladı.
- İkinci Dünya Savaşı döneminde dünyada ve Türkiye'de artan bir milliyetçilik duygusu vardı, Türkiye Cumhuriyeti milleti Türk milleti olarak tanımlandı.
- Türk milliyetçileri hiçbir zaman Almanya'daki nazizm ve İtalya'daki faşizm gibi bir tutum benimsemedi.
- 40:28Türk Milliyetçiliği ve Benzerlikler
- Almanya'daki düşünce ve İtalya'daki faşizmle benzerlik gösteren Türk milliyetçiliği, dönemin solu tarafından Sovyet yanlısı bir hükümet olarak nitelendirilmeye çalışılmıştır.
- 1940'larda Türk milliyetçileri "ülkesini sevmek, devletini sevmek, milletini sevmek" şeklinde milliyetçiliği tanımlarken, ırk üstünlüğü konusunda hiçbir zaman bahsetmemişlerdir.
- Hüseyin Halatsız, Alparslan Türkeş ve dönemin diğer Türk milliyetçileri hiçbir zaman ırkçı tutumlar sergilememişlerdir, ancak Sovyetleri ikna etmek için uydurulmuş iddialar ortaya atılmıştır.
- 42:17Türk Milliyetçilerinin Faaliyetleri
- 1945'ten sonra Türk milliyetçileri zaman zaman hükümet tarafından baskılarla karşılaşsa da, basın yayın faaliyetlerine devam etmişlerdir.
- Türkçü-Turancı dergilerde sadece Türkçülük üzerine yazılar değil, halkın gündelik sorunları, enflasyon, maddi sıkıntılardan bahsedilmiştir.
- Türk milliyetçileri, Türk milletinin eğitim ve kültür seviyesini yükseltmek için dergi ve kitap faaliyetlerine maddi sıkıntılar yaşayarak devam etmişlerdir.
- 44:41Türk Milliyetçiliğinin Değerlendirilmesi
- Türk milliyetçileri, devletin sac-ayağı olduğunu iddia etmişlerdir ve bu konuda inanmış insanlar olarak maddi kaygıları yoktur.
- 1940'larda Türk milliyetçiliği kavramına rahatsızlık duyulmuş, milliyetçilik ilkesi geri çekilmiş ve halkçılık ilkesi sosyalizm adı altında gündeme getirilmiştir.
- Dönemin sol yayınlarında Türk milliyetçileri ve Türkçülük aşağılanırken, sol içinde de kendi içinde bölünmüşlükler yaşanmıştır.
- 47:59Türk Milliyetçilerinin Bedeli
- Türk milliyetçileri büyüklerine bedel ödemek zorunda kalmışlar, ancak bu bedelin bugün karşılığını aldıkları düşünülmektedir.
- Alparslan Türkeş gibi Türk milliyetçileri işkencelere maruz kalsa da, mücadeleye devam etmişlerdir.
- Türk milliyetçileri 15 Temmuz'da ilk sokağa çıkanlar olup, tüm icraatları ve yönlendirmeyi yapmışlardır.