Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Koç Üniversitesi Ekonomi Bölümü'nde öğretim üyesi olan bir akademisyenin Bilim Kulübü'nde yaptığı akademik bir sunumdur. Konuşmacı, 1999 yılında New York Üniversitesi'nden doktora derecesi almış ve 2005 yılından beri Koç Üniversitesi'nde görev yapmaktadır.
- Sunum, 2020 yılında iktisat alanındaki Nobel Ödülü'nün Paul Milgram ve Bob Wilson adlı iki iktisatçıya verilmesi üzerine ihale teorisi üzerine odaklanmaktadır. Video, ihalelerin ne olduğunu, türlerini (açık artırma, açık azaltma, kapalı zarf usulü) ve stratejik analizlerini detaylı şekilde ele almaktadır. Ayrıca, Google Form üzerinden interaktif bir ihale oyunu düzenlenmekte ve katılımcıların ikinci fiyat kafalı zarf usulü ihale stratejilerini uygulamaları gösterilmektedir.
- Sunumda ayrıca kazananın laneti (winner's curse) fenomeni, FCC'nin telekom lisanslarını ihale yöntemiyle dağıttığı "gelmiş geçmiş en büyük oktion" örneği ve Paul Milgram'ın ihale teorisi çalışmalarının detayları da açıklanmaktadır. Video, Türkiye'deki ihale uygulamaları hakkında kısa bir bilgiyle sonlanmakta ve soru-cevap bölümüne geçileceği belirtilmektedir.
- 00:01Konuşmacının Tanıtımı
- Konuşmacı, 1999 yılında New York Üniversitesi'nden oyun teorisi üzerine doktora derecesi almıştır.
- 2005 yılına kadar Columbia Üniversitesi'nde yardımcı doçent olarak çalışmış, 2005'ten beri Koç Üniversitesi Ekonomi Bölümü'nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.
- Araştırmaları oyun teorisi üzerine olup, özellikle ihaleler üzerine çalışmalar yapmaktadır.
- 01:28Konuşmanın Amacı
- Bilim Kulübü, 2020 yılındaki İktisat Nobel Ödülü'nün oyun teorisyenlerine ve özellikle ihale teorisyenlerine verilmesi nedeniyle konuşmacıdan ihaleler ve Nobel ödülünü alan bilim adamlarının katkıları hakkında konuşma yapmasını istemiştir.
- Konuşmada ihaleler tanıtılacak ve bir iki ihale oyunu Google Form üzerinden oynanacaktır.
- Katılımcılar, Zoom'daki el kaldırma fonksiyonunu kullanarak soru sorabilir veya chat penceresinden yorum yapabilirler.
- 04:34Nobel Ödülü Kazananlar
- 2020 yılında İktisat alanındaki Nobel Ödülü, Paul Milgram ve Bob Wilson adlı iki iktisatçı tarafından kazanılmıştır.
- Nobel ödül sayfasında, bu iki bilim insanının ihale teorisine olan katkıları ve yeni ihale formatları geliştirmeleri nedeniyle ödül aldıkları belirtilmiştir.
- Paul Milgram, 20 Nisan 1948'de Detroit, Michigan'da doğmuş, 1979 yılında Stanford Üniversitesi'nden iktisat doktorasını almış ve şu anda hala Stanford Üniversitesi'nde kürsü sahibidir.
- 05:37Paul Milgram'ın Çalışmaları
- Paul Milgram'ın çalışma alanları oyun teorisi, bilgi ekonomisi ve ihaleler üzerine olup, ihaleler üzerinde hem kuramsal önemli katkıları hem de ihale tasarımı konusunda dünyada lider kabul edilen tasarımcılardan biridir.
- Octionomics adlı bir şirketi olan Milgram, web üzerinden ihale platformları tasarlayarak bu işi iş olarak da yapmaya başlamıştır.
- Bob Wilson, 1937 yılında Geniva, Nebraska'da doğmuş, 1963 yılında Harvard'dan işletme bölümünden doktora derecesi almış ve şu anda emekli bir profesördür.
- 07:59Nobel Ödülü Alınma Anı
- Nobel ödülünü kimin aldığı belli olunca ödül komitesi ödül alanları telefonla arar, ancak Paul Milgram uyuyormuş ve telefonunu kapatmış.
- Nobel komitesi Bob Wilson'a ulaşmış ve Wilson, komşu komşu evlerde oturan Paul Milgram'ı uyandırmaya çalışmıştır.
- Video, Bob Wilson'ın Paul Milgram'ın evinin önünde onu uyandırmaya çalıştığı anı göstermektedir.
- 13:00İhale Kavramı ve Önemi
- İhale, ekonomik işlemlerin yapıldığı bir pazardır ve ABD'de yaklaşık %30 iş alım satımı ihale yoluyla yapılıyor.
- İhaleler sadece müzayede gibi görünen şeyler değil, antika eşyaları, sanat eserleri, devlet işletmelerinin özelleştirilmesi, hazine senetleri ve Google arama sonuçlarında sıralama gibi alanlarda da kullanılıyor.
- Lobi faaliyetleri de bir nevi ihale olarak düşünülebilir, çünkü kimin daha fazla para harcaması önemli olabilir.
- 16:45İhale Türleri
- İhaleler iki temel türde yapılır: açık ihaleler (açık artırma ve açık azaltma) ve kapalı zarf usulü ihaleler.
- Açık artırma ihalelerinde düşük fiyattan başlayıp fiyat yavaş yavaş artar, en son yüksek fiyatı ödemeye razı olan kişi kazanır.
- Açık azaltma ihalelerinde (Dutch auction) yüksek fiyattan başlayıp fiyat yavaş yavaş düşer, ilk durduran kişi kazanır.
- 17:57Kapalı Zarf Usulü İhaleler
- Kapalı zarf usulü ihalelerde herkes teklifini bir zarfın içine koyup ihaleyi düzenleyen kişiye verir, en yüksek teklifi veren kazanır.
- İlk fiyat (first price option) formatında kazanan kendi yazdığı teklifi öder.
- İkinci fiyat (second price option) formatında kazanan ikinci en yüksek teklifi öder.
- 19:53İhale Edilen Objeye Atfedilen Değer
- İhaleleri birbirinden farklı kılan şey sadece formatları değil, ihaleye ihale edilen objeye atfedilen değerdir.
- Değer özel olabilir (kişiye özel değer) veya ortak olabilir (ortak değer).
- Genellikle rastladığımız durum, atfedilen değerin hem özel hem de ortak bir bileşen olmasıdır.
- 23:35Özel Değer Durumunda İhale
- Özel değer durumunda, bir katılımcı için bir objenin değeri diğerlerinden bağımsızdır.
- Açık arttırma ihalesinde, bir katılımcı için optimal strateji, fiyat atfettiği değere ulaşıncaya kadar teklif vermeye devam etmektir.
- Herkes bu stratejiyi uyguladığında, en yüksek değeri biçen kazanır ve ikinci en yüksek değere yakın bir fiyat öder.
- 26:21İkinci Fiyat Kafalı Zarf Usulü İhale Kuralları
- İhalede herkes teklifini diğerinden bağımsız olarak belirleyecek, en yüksek teklifi veren kazanacak ve ikinci en yüksek teklifi ödeyecek.
- Örnek olarak dört G lisansı için ihale oynanacak ve Google Form üzerinden gerçekleştirilecek.
- Katılımcıların değer atfettiği miktar, TC kimlik numarasının son iki hanesi veya Koç Üniversitesi kimlik numarasının son iki hanesi olacak.
- 28:00Google Form Kullanımı
- Google Form'da iki soru var: ilk soruda kimlik numarasının son iki hanesi, ikinci soruda teklif verilecek miktar sorulacak.
- Teklifler sıfır ile doksandokuz arasında olacak ve en yüksek teklifi veren kazanacak.
- Kazanan, atfettiği değerden ikinci en yüksek teklifi ödeyecek, iki en yüksek teklif varsa rastgele biri seçilecek.
- 30:11Oyun Kuralları ve Sonuçlar
- Kaybederse kazancı sıfır, kazanırsa atfettiği değerden ikinci en yüksek teklifi ödeyecek.
- Otuzbeş kişi katıldı ve değerler eşit bir şekilde dağıldı.
- İhaleyi doksanaltı teklif veren kişi kazandı, doksanbir lira ödeyecek ve yedi liralık bir kar elde edecek.
- 36:46İkinci Fiyat Kapalı Zarf Usulü İhalede Strateji
- İkinci fiyat kapalı zarf usul ihalede baskın strateji, kendi değerinizi teklif etmektir.
- Eğer değeri 97 olan biri olsaydı, 97 vererek kazanacaktı ve Gülbahar bir lira kazanma şansını kaybedecekti.
- Kendi değerinizi teklif etmek, düşük teklif vermekten daha optimaldir çünkü araya giren bir değer varsa, kendi değerinizi teklif ederek kazanabilirsiniz.
- 40:14İkinci Fiyat Kapalı Zarf Usulü ve Açık Arttırma Karşılaştırması
- İkinci fiyat kapalı zarf usul ihaleyle açık arttırma stratejik olarak birbiriyle aynıdır.
- Açık arttırma da en yüksek değeri veren kazanır ve ikinci en yüksek değeri öder.
- İkinci fiyat kapalı zarf usul ihalede de en yüksek teklifi veren kazanır ama verdiği teklifi ödeyecek.
- 41:24Birinci Fiyat Kapalı Zarf Usulü İhalede Strateji
- Birinci fiyat kapalı zarf usul ihalede, kendi değerinizi teklif etmek artık optimal değildir.
- Beklenen kari, atfettiğiniz değer eksi teklifiniz çarpı kazanma olasılığınızdır.
- Teklifi düşürdükçe kar marjınız artar ama kazanma olasılığınız düşer, bu dengeyi bulmak karmaşıktır.
- 43:52İhale Formatı Seçimi
- Devletin elde ettiği geliri maksimize etmek için hangi ihale formatını kullanması gerektiği önemli bir sorudur.
- William Vicry, 1996'da ihale teorisine katkılarıyla Nobel Ödülü'nü almış ve iki gün sonra vefat etmiştir.
- Özel değer durumunda, açık artırmada, açık azaltmada, ilk fiyat kapalı zarf usulünde ve ikinci fiyat kapalı zarf usulünde beklenen gelir aynıdır.
- 47:21Kazananların Laneti ve Optimal Teklif Stratejisi
- Ortak değer işi "winners curse" (kazananların laneti) denilen bir durumu getirir; bu durumda katılımcılar genellikle tahminlerinin en yüksek olduğu durumda gerçek değerden daha yüksek teklif verirler.
- Bob Wilson, ortak değerleri analiz eden ilk kişi olup, optimal teklif stratejisinin kendi tahmininin en yüksek olduğu durumda gerçek değerden daha düşük bir teklif vermek olduğunu göstermiştir.
- Eğer bilgi artarsa (örneğin balık sayısını tam olarak söylerseniz), katılımcılar daha agresif şekilde teklif vereceklerdir ve bu da balık satıcısının beklenen kazancını arttıran bir şeydir.
- 52:05İhale Tasarımı ve Linkage Principle
- Doğalgaz ruhsatı gibi ilintili değer durumlarında, açık arttırma usulü ihale kapalı zarfa göre daha iyi gelir getirir çünkü katılımcılara daha fazla bilgi verir.
- Pal Migrom ve Bow-Weber'ın "linkage principle" (bağlantı prensibi) olarak adlandırdıkları teoriye göre, katılımcılar ne kadar bilgi sahibi olursa o kadar iyi gelir açısından olur.
- Katılımcı sayısını arttırmak için kapalı zarf daha iyi olabilir çünkü açık arttırmada değeri tahmini en yüksek olan kişi kazanır, ancak kapalı zarfta kendi değerlerinden daha düşük fiyat verenler bile kazanma şansı bulabilir.
- 55:32Simültan Açık Arttırma ve FCC Option
- Simültan açık arttırma, bir round'da herkesin tekliflerini kapalı zarflar vermesi ve açıklanması, sonra ikinci raund'da tekrar teklif vermesi şeklinde uygulanabilir.
- En problematik durum birden fazla ilin ilintili objenin satıldığı durumdur; örneğin California ve Washington eyaletleri için telekom lisansları aynı anda satılabilir.
- Bu tür ihaleler "FCC Option" olarak adlandırılır ve Amerika'daki Federal Communications Commission ihalesidir.
- 56:43FCC İhalesi ve Oyun Teorisi
- FCC, telekom lisanslarını (4G lisansları gibi) ihale yöntemiyle satmaya başlamıştır, daha önce bu lisanslar lotar veya keyfi yöntemlerle dağıtılıyordu.
- 1990'ların başında ihale yöntemi kullanılmaya karar verildi ve Milgron Wilson, Preson Mae, John Mc Milan gibi oyun teorisyenlerinden teklifler geldi.
- FCC, simultain açık artırma formatını benimseyerek 600 milyon dolar gelir elde etmiş, ekonomistler bunu gelmiş geçmiş en büyük oktion olarak nitelendirmiştir.
- 57:38İhale Tasarımının Avantajları
- FCC ihalesinde California ve Washington gibi eyaletler ayrı ayrı satılıyor, firmalar birbiriyle ilintili olan eyaletleri almak istiyor.
- Simultain açık artırma formatı, firmaların ortak değer problemine çözüm sunuyor ve birbiriyle ilintili objeleri almama riskinden koruyor.
- Kombinatorial saat ihaleleri ve Paul Milgram'ın ünlü olduğu "ince oction" gibi diğer ihale tasarımları da var, bunlar daha karmaşık matematiksel problemlerdir.
- 59:52İnce Oction İhale Tasarımı
- İnce oction, gelmiş geçmiş en komplike ihale tasarımı olarak nitelendiriliyor ve ters birkaç aşamadan oluşuyor.
- Bu tasarımda önce eski sahipler FCC'ye satıyor, sonra ekonomistler bu lisansları paketler halinde yeni almak isteyen firmalara satıyor.
- Frekansları paketler haline getirmek teknik olarak çok önemli ve 600 bin tane constraint'i olan, exponancial artan zorlukta bir matematiksel problem oluşturuyor.
- 1:02:18Kaynaklar ve Öneriler
- Nobel sayfasında hem popüler hem de bilimsel bir tanıtım yazısı bulunuyor ve referanslar mevcut.
- Paul Milgram'ın yazdığı ve başkalarının yazdığı kitaplar bu konulara ilgi duyanlar için tavsiye ediliyor.
- Oyun teorisi, bilgi ekonomisi ve ihale teorisi tarzı dersler almak faydalı olabilir.