Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Emrah ve Özkaraca tarafından sunulan bir idare hukuku dersidir. Öğretmen, tahtada notlar alarak ve öğrencilere hitap ederek konuyu anlatmaktadır.
- Ders, idarenin bütünlüğünü sağlayan iki temel hukuki araç olan hiyerarşi ve idari vesayet üzerine odaklanmaktadır. İlk bölümde hiyerarşi kavramı, hiyerarşik yapının oluşumu ve yetkileri detaylı olarak ele alınırken, ikinci bölümde idari vesayet kavramı ve hangi durumlarda uygulanacağı açıklanmaktadır. Son bölümde ise bu iki denetim aracının arasındaki farklar örneklerle pekiştirilmektedir.
- Video, merkezden ve yerinden yönetimdeki hiyerarşik yapıları karşılaştırmakta, YÖK-Üniversite, İçişleri Bakanlığı-Vali-Belediye Başkanı gibi ilişkiler üzerinden idare-vesayet kavramını vurgulamakta ve öğrencilerin sık karıştırabileceği konuları gidermeye çalışmaktadır. Video, idari teşkilat tablosu konusuna geçileceği bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:05İdare Hukuku Dersi ve İdarenin Bütünlüğü
- Emrah ve Özkaraca ile idare hukuku dersi devam ediyor ve idarenin bütünüyle ilgili konular ele alınacak.
- İdarenin bütünlüğünü sağlayan iki hukuki durum vardır: hiyerarşi ve idare vesayet.
- Sınavlarda "idarenin bütünlüğü hukuki aracı" sorusunda doğru seçenekler hiyerarşi ve idare vesayet'tir.
- 01:51Hiyerarşi Kavramı
- Hiyerarşi, bir örgüte içinde çalışan kimselerin alttan üste doğru ast-üst şeklinde birbirleriyle örgütlenmesidir.
- Hiyerarşi olağan bir yetkidir ve kanuna ihtiyaç duymaz; görev başladığında kendiliğinden vücut bulur.
- Hiyerarşi hem hukuki hem yerindelik denetimi içerir ve amir statü işlemleri yapabilir (terfi, disiplin cezası, görevden uzaklaştırma).
- 05:30Hiyerarşik Yetkinin Sınırları
- Amir astın işlemlerini değiştirebilir, düzeltebilir, geri alabilir veya kaldırabilir.
- Amir asrın yerine geçip işlem yapamaz, bu yetki gasmına girer ve yasaktır.
- Hiyerarşik yetki özü itibariyle emir talimat yetkisini içerir, kendiliğinden oluşur ve yasal dayana ihtiyaç duymaz.
- 06:44Kanunsuz Emir
- Kanunsuz emir, amirin verdiği hukuka aykırı bir emirdir.
- Hukuka aykırı emir geldiğinde ilk kez uygulanmaz, ikinci kez yazılı gelirse uygulanır ve sorumluluk üstte kalır.
- Suç teşkil eden emirler asla uygulanmaz, hem emir veren hem alan kişi sorumludur ve müteselsilen (silsile halinde) sorumluluk söz konusudur.
- 11:08Hiyerarşik Amirler
- Merkezden yönetimde (devlet yapısında) hiyerarşik yapı vardır: kaymakam, vali, bakan ve cumhurbaşkanı üst üste bir hiyerarşi oluşturur.
- 2017 anayasa değişikliğiyle cumhurbaşkanı hükümet sistemine göre en üst hiyerarşik amir cumhurbaşkanıdır ve bakanları seçebilir.
- Kamu hizmeti içerisindeki en üst hiyerarşik amir bakan olur, örneğin eğitimle ilgili en üst yazı Milli Eğitim Bakanı'na gider.
- 13:13Yerinden Yönetimde Hiyerarşik Amirler
- Yerinden yönetimde il özel idaresinin başında vali, belediyenin başında belediye başkanı, köyün başında muhtar bulunur.
- Merkezden yönetimdeki kurumlar (cumhurbaşkanı, bakan, vali, kaymakam) birbirine emir ve talimat verebilir çünkü tek bir örgüt içinde hiyerarşik yapı vardır.
- Yerinden yönetim kuruluşları (vali, belediye başkanı, muhtar) birbirine emir ve talimat veremez çünkü ayrı kamu tüzel kişileri olup kendi özerk yapılarına sahiptirler.
- 15:36İdari Vesayet
- İdari vesayet, farklı örgütlerin birbirini denetlemesini sağlayan bir hukuki aracağıdır.
- İdari vesayet, yerinden yönetimin ülke bütünlüğünü sarstığı ve devlet içinde devlet oluşturduğu sakıncalarını gidermek için uygulanır.
- İdari vesayet istisnai bir yetkidir ve kanuna dayanır; kanunda belirtilmediği sürece idari vesayet uygulanamaz.
- 19:11İdari Vesayet ve Hiyerarşi Arasındaki Fark
- Aynı örgüt içinde alttan üste yapılanma hiyerarşi olarak adlandırılır.
- İki farklı örgütün yan yana gelip birbirini denetlemesi idari vesayet olarak adlandırılır.
- Merkezden yönetim yerinden yönetimi denetlemesi idari vesayettir, yerinden yönetim kuruluşları da birbirini idari vesayet olarak denetleyebilir.
- 22:38Hiyerarşi ve İdari Vesayet Arasındaki Farklar
- YÖK ve üniversite arasındaki ilişki idare vesayet olarak nitelendirilir çünkü iki ayrı kamu tüzel kişiliği yan yana gelir.
- Fakülte-universite ilişkisi hiyerarşik yapıya sahiptir çünkü fakülte ayrı bir kamu tüzel kişiliği, bütçesi ve mal varlığına sahip değildir.
- Hiyerarşi geniş ve sert bir yetki olurken, idari vesayet istisnai ve daha yumuşak bir yetkidir.
- 24:30İdari Vesayet Yetkisi
- İdari vesayet yetkisi, denetlenen kuruluşun işlemlerini onama, onama mama, erteleme veya iptal davası açma şeklinde sınırlı bir denetim yetkisidir.
- Hiyerarşide değiştirme, düzeltme, geri alma ve kaldırma gibi geniş yetkiler bulunurken, idari vesayette daha sınırlı bir denetim yetkisi vardır.
- İdari vesayet sadece hukukilik denetimini içerir ve bu denetim işlemler ve organlar üzerine gerçekleşir.
- 27:09Organlar Üzerindeki İdari Vesayet
- İdari vesayet yetkisi, vali, belediye başkanı, muhtar gibi organları denetlemek için kullanılır.
- İçişleri Bakanlığı, vali ve belediye başkanı üzerinde görevden uzaklaştırma yetkisine sahiptir ve bu yetki idari vesayet kapsamında değerlendirilir.
- Danıştay, İçişleri Bakanlığı'nın görevden uzaklaştırdığı vali ve belediye başkanlarını görevden alır.
- 29:23Seçimle Gelen Yetkililerin Görevden Alınması
- Hukukta genel kural olarak seçimle gelen kişiler yargıyla gider.
- Muhtar, seçimle gelip yargıyla gitmeyen tek kişidir ve muhtarı görevden alan il idare kuruludur.
- Vali atanır ancak görevden alması Danıştay'da gerçekleşir.
- 31:17Hiyerarşi ve İdari Vesayetin Karşılaştırılması
- İdarenin tümünü sağlayan iki hukuki aracın biri hiyerarşi, diğeri idari vesayettir.
- Hiyerarşi aynı örgüt içinde alttan üste yapılan denetimdir, idari vesayet ise iki ayrı kamu tüzel kişiliğinin yan yana gelmesi durumundadır.
- Hiyerarşi kendiliğinden oluşurken, idari vesayet kanunla oluşur ve istisnai bir yetkidir.