Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Gündem Ötesi" adlı televizyon programında, Profesör Dr. Osman Nuri Küçük ile sunucu arasında gerçekleşen bir sohbet programıdır. Konuşmacı, ilahi tahsil yapmış bir akademisyen olarak kendini tanıtmaktadır.
- Programda İbnu'l-Arabi ve Mevlana gibi tasavvuf ehli ariflerin felsefi ve dini görüşleri ele alınmaktadır. Konuşmada tasavvufun insanın kendini bilme serüveni olduğu, İbnu'l-Arabi'nin tasavvuf tarihindeki yeri, namazın sembolik anlamları, kehanetler, kerametler ve keşfi kubur gibi konular tartışılmaktadır. Ayrıca, İbnu'l-Arabi'nin kelime icat etmediği ancak kelimelerin derin anlamlarını keşfettiği ve Batı'daki etkisi de konuşulmaktadır.
- Programda ayrıca Yavuz Sultan Selim'in İbnu'l-Arabi'nin mezarını buldurması, Hz. Mevlana ile İbnu'l-Arabi arasındaki ilişkiler, Hz. Mevlana'nın cenaze namazını Sadrettin Konevi'nin kıldırdığı gibi tarihsel bilgiler de paylaşılmaktadır. İzleyicilerden gelen sorulara cevap verilerek program ilerlemektedir.
- 00:31Programın Tanıtımı
- Programın konuğu Profesör Doktor Osman Nuri Küçük, ilk kez bir televizyon programına konuk olarak katılmaktadır.
- Konuk, annesinin ameliyat sürecinde kendisine yardımcı olan Profesör Dr. İlhan Elmacı ve ekibine teşekkür etmektedir.
- Programda İbnu'l-Arabi ve Mevlana gibi tasavvuf ehli ariflerle ilgili konular ele alınacaktır.
- 02:13İbnu'l-Arabi Hakkında
- İbnu'l-Arabi'ye ilgili olarak "küfür içinde dini bozdu" veya "tahrif etti" gibi eleştiriler vardır.
- Konuk, İbnu'l-Arabi'nin tasavvuf alanında Einstein'e benzer bir yerde olduğunu ve "Şeyhi Ekber" unvanıyla anıldığını belirtmektedir.
- İbnu'l-Arabi kendi kafasından bir sistem ortaya koymak yerine, gelenekleri sistematize edip isimlendirilmemiş olana kelimelerle isim vermiştir.
- 06:28İbnu'l-Arabi'nin Eserleri ve Tasavvuf
- İbnu'l-Arabi'nin toplam 545 eseri vardır ve günümüzde 245 eseri intikal etmiştir.
- Tasavvufi gelenekte "insan, Allah'ın ya da kainattaki döngünün besin zincirinin en son halkasında yer aldığı için kendisinden önceki bütün varlık türlerini barındırır" denir.
- İbnu'l-Arabi insanı "alemin özeti" olarak tanımlamıştır ve tasavvufun hareket noktası insanın kendini bilme serüvenidir.
- 09:33Arifin Tanımı
- Arif, Allah'ı azametiyle, sıfatıyla tanımaz, özüyle tanır.
- Arif, Allah'ın her türlü tecellisine secde eder ve Allah'ı herhangi bir şeyle sınırlandırmaz.
- Bu nedenle arifin dini herhangi bir şeyle sınırlandırılamaz.
- 10:12İnanç ve Hakikat
- Her inanış mensubu, soyut zeka düzeyi gelişmediği için inanma ihtiyacını çevresindeki bir şeye yansıtır, bu yansıması itibariyle yanlış olabilir ama inancı itibariyle hakikat kırıntısı vardır.
- Mevlana, fil hikayesiyle dünyadaki hakikati arayan insanların durumunu anlatır; fili neresinden tutuyorsa oraya göre tanımlayan insanlar, sözleri tümüyle gerçeklik ifade etmese de anlamsız değildir.
- İbn Arabi, "Onun tapındığı şeye değil de ondaki inanca saygı göster" diyerek, her inanış mensubunun inancındaki özü bulmayı vurgular.
- 11:26Zaman ve İnanç
- Hz. Peygamber döneminde "dehriy" denilen bir grup, zamanı yaratıcı olarak görürken, Peygamber onları uyarır: "Dehre sövmeyiniz, zamana hakaret etmeyiniz" çünkü Allah "Ben zamanım" buyurmuştur.
- Niyazi Mısır, "Kabe'de, Puthanede çağırırım, dost dost" sözüyle her inanış mensubunun inancındaki özü bulmayı vurgular.
- Arif, namaza durduğu esnada Cenab-ı Hakk'ın sadece kıble cihetinde olmadığını bilir, ancak şeriat sahibi olduğu için kıbleye yönelir.
- 13:03Mevlana ve İbn Arabi'nin Kabe Ziyareti
- Hz. İbnu'l-Arabi'nin "Futuhat-ı Mekkiyye" adlı ansiklopedik eseri, Mekke'de inen ilahi açılımları anlatır ve yirmi üç yılda tamamlanmıştır.
- Hz. Mevlana da göç esnasında babasıyla birlikte Kabe'yi ziyaret etmiş ve daha sonra da hac yolculuğu yapmıştır.
- Mevlana, "Ben Hz. Muhammed'in yolunun, toprağının bendesiyim, kulunun kölesiyim" diyerek müslüman olduğunu belirtmiştir.
- 14:30Namaz ve İnanç
- Mevlana, namazı klasik bir din alemi gibi "namaz kılın, daha fazla ibadet edin" tarzından ziyade Allah ile sevgiliyle münacat olarak, karşılıklı diyalog şeklinde ele alır.
- İbn Arabi, namazda her bir cümleyi bitirdiğimizde insanın adeta karşıdaki kişinin cevabını bekler gibi duraksaması gerektiğini, fasıla olması gerektiğini vurgular.
- İbn Arabi'ye göre namazda ayakta duruş mineralik düzeyi, rüku bitkisel düzeyi, secde hayvanlık düzeyini sembolize eder ve namaz insanın varoluşunun bir tiyatrosudur.
- 17:16Hak Kavramı ve Kehanet
- İbn Arabi, "Hak eşittir, haktır" sözünde hak kavramına özel anlamlar yükler; sufi literatüründe hak, evrenin sayma sistemi olarak düşünülür.
- İnsanlar özü itibariyle aynıdır, farklı boyutlarda, şekillerde olabilirler ama hakikatini kavradıklarında herkes özü itibariyle aynı olduğunu anlar.
- Hz. Mevlana, "Sufi, şimdinin çocuğudur, geçmiş ve gelecek için feda etmez" diyerek, sufi'nin şu andaki anı yaşamasını vurgular.
- 20:48Gelecek ve İrade
- Hz. Mevlana'ya göre, geçmiş ve gelecek hakikati gözümüzden gizleyen birer hicaptır, perdedir, yanılsamadır; sufi her ikisini de ateşe atar ve anı yaşar.
- Dinin tasarladığı mümin tipi, iradesine sahip olan insan tipidir.
- Hz. Peygamber'in "Kahine inanan, kahine giden bana indirileni inkar etmiştir" hadisi, kehanetlerden bir takım şeyler beklemek dinin gayesiyle çatıştığını gösterir.
- 21:47İbni Arabi ve Cifir İlmi
- İbni Arabi, cifir ilmi (harflere verilen sayı kıymetiyle geçmiş ve gelecek hadiselere dair işaretler çıkarmak) ve Kur'an'daki bazı ayetlere dayanarak Osmanlı Devleti hakkında soy silsilesi anlamına gelen bir risale almıştır.
- Arapça'daki her bir harfin rakamsal bir karşılığı vardır ve İbni Arabi, sayıların ilahi mertebeden alınmış olduğunu söylemiştir.
- Bu konudaki ilk örnek Hz. Süleyman'ın öğrencilerinden ve Pisagor bağlantısından hatırlanan bir isimdir, felsefe tarihinde Pisagor bu sözü ilk kez söyleyen kişidir.
- 23:00Pisagor'un Felsefesi ve Evrensel Senfoni
- Pisagor "Tanrı matematiğin diliyle konuşur" diyerek evrenin matematiksel bir kurgu üzerine kurulduğunu belirtmiştir.
- Pisagor, gök cisimlerinin dönüşlerini hissedebilmek için yeterli arınmayı gerçekleştirince kalp kulağıyla evrensel senfoniyi hissedebilecek hale gelmiştir.
- Gök cisimleri insanı etkilemektedir, çünkü ayın medcezir etkisi gibi insanın yüzde yetmiş'i su olduğundan gök cisimleri insanı etkilemez demek mümkün değildir.
- 25:16Müzik ve İnsan İlişkisi
- Farabi döneminde bir devlet başkanının sarayına davet edilen Farabi, kanunun ilk primitif halini çıkararak farklı düzenlemelerle insanların duygularını etkilemiştir.
- Hz. Mevlana, müziğin insanın bilinçaltına erişmede bir araç olarak kullanılması nedeniyle tasavvuf tarihinde ilk defa zikirlerden önce rebabı kullanmıştır.
- Hz. Mevlana, rebabı kullanarak insanların kendi bilinçaltına girmesini sağlamış ve bu yolla Allah ile insan arasında kurulan genetiksel bir kod olan "elest bezmi"ne ulaşmıştır.
- 27:44Kelime ve Varoluş
- Arapçada kelimenin kök anlamı "bir yarıktan çıkan şey" demektir ve Allah'ın bütün mahlukatın özü olan "rahmani nefes"dir.
- Allah'ın rahmani nefesi alan her varlık genetik olarak var olur ve Allah'ın kelimeleridir.
- Hz. Mevlana'ya göre, insanlar Allah'ın eşsiz müziğinin etkisiyle kendilerinden geçer ve güzel bir ses duyan herkes kendi varlık arketipini hatırlar.
- 31:09İbni Arabi ve Osmanlı İmparatorluğu
- Yavuz Sultan Selim, Mısır seferini kazandıktan sonra İbni Arabi'nin kaybolmuş mezarını buldurmuş, üzerine türbe ve cami yaptırmıştır.
- Abdülhamit, Osmanlı'nın son padişahı olarak bu camiyi restore ettirmiştir.
- İbni Arabi'nin eserinde "Hizada kalesin fişin zahra muhsin içine girdiği zaman muhittin'in kabri ortaya çıkacak" şeklinde bir ifade bulunmaktadır.
- 32:07Yavuz Sultan Selim'in Rüyası
- Yavuz Sultan Selim sefere çıkmadan önce tabi'lerden rüya görür ve orda bölgenin velilerinin toplandığını görür.
- Rüyada velilerin arasında İbni Arabi'nin Yavuz'un seferi kazanacağını ve bölgeyi ele geçireceğini savunduğu görülür.
- Tasavvufa göre bu tür rüyalar "keşfi kubur" olarak adlandırılır ve bazı insanların kalp hassasiyeti sayesinde enerji merkezlerini daha net hissedebilmesi anlamına gelir.
- 34:19Velilerin Öngörülerinin Örnekleri
- Yavuz Sultan Selim'in rüyasında Muhyiddin'in kabrinin ortaya çıkacağı ve İbnu'l-Arabi'nin vefatının kendisinden 300 yıl sonra olacağı belirtilmiştir.
- Hz. Mevlana, Konya kuşatması sırasında Mogolların gelecekte Müslüman olacağını bir şiirinde ifade etmiştir.
- Hz. Peygamber de bazı kişilerin cennetle müjdelediği "Aşere-i Mübeşşere" olarak bilinen özel isimler arasında yer almıştır.
- 36:31Tasavvuf ve Ulemalar Arasındaki Fark
- Tasavvufi düşünce, cennetle müjdelenenler olayını sadece tarihe hapsederken, yüzey ulema bunu sadece geçmişteki bir olay olarak görür.
- Sufiler, bu olaydan ders çıkararak "Allah'ın dostlarına korku ve hüzün yoktur" ayetini dünyadan geçmeden önce cennetle müjdelenme olarak yorumlar.
- İbnu'l-Arabi'ye göre, müminin ölüm vakti gelince ona diğer dünyayı göstererek ikna edilir ve diğer tarafa gitmeye razı hale gelir.
- 37:57Ölüm ve Geçiş Anlayışı
- Hz. Mevlana ölümü "şey" olarak tanımlamış, yani bir taraftan bakıldığında ölüm, öbür taraftan bakıldığında doğuştur.
- Mevlana'ya göre, eğer Saki (Allah) vücut kadehini kırarsa, koltuğunun altında başka bir kadeh daha vardır, bu anlamda ölüm bir geçiş anlayışıdır.
- Tüm velilerin bu geçiş anlayışının ortak bir özelliği olduğunu söyleyebiliriz.
- 38:58Ebced Hesabı ve Hurufilik
- Ebced hesabı, Arapça'daki her harfin rakamsal bir karşılığına dayanan bir ilimdir.
- Hurufilik akımı, her şeyi harflerine göre şifrelerine göre açıklamaya çalıştığı için bir müddet sonra dinin temel metnine zarar vermiştir.
- Hurufilerin teorileri, belirli duaları belli sayıda okunmasıyla cennetteki belirli yerlere gireceğinizi vaat eden "dinin piyango kısmı" olarak nitelendirilmiştir.
- 42:27Allah'ın İsimleri ve Tanrı Tasavvurları
- İbni Arabi'ye göre Allah'a verilen bütün isimler, insanın kendini düşünmesinden dolayı Allah'a yansıttığı ve peygamberler vasıtasıyla getirilen isimlerdir.
- İnsanların kendi özelliklerini Allah'a yansıttığından farklı tanrı tasavvurları ortaya çıkıyor, ancak cenabı Hak peygamberleri aracılığıyla doğrusunu gönderiyor.
- Allah'a "alim" isminin konulması, insanda o düşünceyi mevcut olmasından kaynaklanıyor.
- 43:22Cennetin Mertebeleri
- Cennette doksandokuz mertebedir ve bu mertebeler tekdüze değil, farklı seviyelerde yer alır.
- Hz. Peygamber'e sorduklarında "firdevs cennetini isteyin" demiştir, firdevs cenneti en üst düzeydeki ideal seviyedir.
- Mü'minin hedefi daima daha yüksektir, bazı sufiler için Allah'ın zatını bilen ve seven kimse için cennet bir alt mertebedir.
- 45:01Hz. Mevlana ve İbni Arabi'nin İlişkisi
- Hz. Mevlana ailesi, Afganistan sınırları içindeki bir yerden göç edip Şam'a geçerken İbni Arabi'yi görmüş olabilirler.
- İbni Arabi'nin vefatından Hz. Mevlana'nın doğuşu 33 yıl sonra olmuş, bu nedenle ikisi doğrudan tanışamamıştır.
- Hz. Mevlana, İbni Arabi'nin fikirlerine ve düşüncelerine haberdardır çünkü İbni Arabi'nin manevi oğlu Sadrettin Konevi ile Konya'da birlikte yaşamıştır.
- 46:59Hz. Mevlana ve İbni Arabi'nin Farklılıkları
- Hz. Mevlana daha çok aşk ve gönül adamıdır, geleneğimizde "Kutbul Aşık" (aşıkların önderi) olarak anılır.
- İbni Arabi'ye ise "Kutbu Arif" (bilgeliğin önderi) unvanı verilir, tasavvufun entelektüel bilginin önderidir.
- Her ikisi de aynı fikirleri anlatır ancak farklı yöntemlerle: biri kemanla, diğeri piyano ile. Hz. Mevlana'da insanın en üst mertebesi aşk ve muhabbetir.
- 47:58İbn Arabi ve Felsefi Anlayış
- İslam dünyasında taassup konusu günümüzde de en fazla muzdarip konularından biridir.
- İbn Arabi'nin fikirleri tam olarak anlaşılamayınca, "kafir" denmesi gibi yanlış anlaşılmalar yaşanmıştır.
- Voltaire, 18. yüzyıl Fransız Aydınlanmasının simgelerinden biri olup, İbn Arabi hakkında "Müslümanlardan bir düşünür çıkmış" demiştir.
- 48:49İbn Arabi'nin Eserlerinin Önemi
- Arapça okuyanlar Kur'an'ın son derece daha derin yorumlarıyla ilerlemiş kişilerdir.
- İbn Arabi'nin kavramları üzerine çalışan bir insan için binelliyedi sayfalık bir sözlük vardır.
- İbn Arabi, yeni bir dili doğuran bir düşünçtür ve kendi kavramları için başlı başına bir sözlük gereklidir.
- 50:13İbn Arabi'nin Kavram Anlayışı
- İbn Arabi eserlerinde kelimeleri kök anlamında değil, metafizik kavramlarla birleştirerek kullanmıştır.
- İbn Arabi kavramlara "miraç yaptırmıştır", bu peygamberin metodudur.
- Hz. Peygamber de kelimelerin kök anlamını kullanarak yeni kavramlar yüklemiştir.
- 52:22Kelimelerin Kök Anlamı ve İbn Arabi
- İbn Arabi, kavramların özünü ifade etmektedir.
- "Cebir" kelimesinin kök anlamı "kemiği tamir etmek" iken, Allah'ın "Cebbar" ismi bu anlamda kullanılmıştır.
- Ariflerin yaptığı, kelimenin kök anlamını bize tekrar hatırlatmaktır.
- 54:31İbn Arabi'nin Etkisi ve Anlaşılması
- İbn Arabi'ye kafir denilmesine rağmen, 1973'te İngiltere'de İbn Arabi sosyetenin açılışı olmuştur.
- İbn Arabi'yi anlamak için önceki felsefe geleneğini bilmek gerekir.
- İbn Arabi'yi anlamak için ya dini ilimlerde çok ileri düzeye geçmek ya da hayat tecrübesinden geçmek gerekir.