Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan hukuk dersi formatında hazırlanmış eğitim içeriğidir.
- Video, hukukun kaynakları konusunu kapsamlı şekilde ele almaktadır. İlk olarak hukukun yazılı ve yazısız kaynakları (anayasa, kanun, yönetmelik, örf ve adet hukuku, hakim hukuku) açıklanmakta, ardından normlar hiyerarşisi incelenmektedir. Daha sonra hukukta boşluk kavramı (kanun boşluğu, hüküm bulunmaması boşluğu, kural dışı boşluk, kural içi boşluk) detaylı olarak anlatılmakta ve son bölümde hukukun temel dalları (kamu hukuku, özel hukuk, karma hukuk dalları) açıklanmaktadır.
- Videoda her konu, örneklerle desteklenmekte ve konunun pekiştirilmesi için soru çözümleri sunulmaktadır. Özellikle hakimin karar verirken izlemesi gereken yol, örf ve adet hukukunun özellikleri, mahkeme kararlarının bağlayıcılığı ve hukukun dalları arasındaki farklar gibi önemli konular detaylı şekilde ele alınmaktadır.
- Hukukun Kaynakları ve Hakimlerin Uygulama Yolu
- Hukukun kaynakları, hukukta boşluk türleri ve temel hukukun önemli bölümlerinden biridir, özellikle önlisans sınavlarında sıkça sorulan konulardan biridir.
- Medeni Kanun'un 1. maddesi, hakimlerin uyuşmazlıkları çözerken izlemeleri gereken yolu belirtmektedir.
- Hakimler önce kanuna (yazılı kaynaklara) bakmalı, sonra örf ve adet hukukuna (yazısız kaynaklara) ve en sonunda kanunda ve örf ve adette çözüm bulunamazsa kendilerini kanun koyucu yerine koyup hukuk yaratmalıdır.
- 02:23Kanun ve Yazısız Kaynaklar
- Hakimler karar verirken bilimsel görüşlerden (doktrin) ve içtihatlardan (yargısal kararlardan) yararlanabilirler, ancak bunlara uymak zorunda değiller.
- Yazılı kaynaklar hakim için bağlayıcıdır (aslı), yani hakimler bunlara uymak zorundadır.
- Yazısız kaynaklar ise hakim için yardımcıdır, yani hakimler bunlara uymak zorunda değildir.
- 04:01Normlar Hiyerarşisi
- Yazılı kaynaklar arasında birlik ve bütünlük olmalıdır, bu durumu "normlar hiyerarşisi" olarak adlandırırız.
- Hukuk piramidinde en üstteki norm anayasadır, diğer tüm normlar anayasanın maddelerine aykırı olamaz.
- Anayasanın altındaki normlar: temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası anlaşmalar, kanunlar, milletlerarası anlaşmalar ve olağanüstü halde çıkarılan cumhurbaşkanı kararnameleridir.
- 07:25Diğer Normlar ve Hiyerarşisi
- Olağan dönemde çıkarılan cumhurbaşkanı kararnameleri kanunun altındadır.
- Beşinci sırada yönetmelikler yer alır, bu yönetmelikler kanun ve kararnamenin uygulamasını göstermek ve onlara aykırı olmamak üzere çıkarılır.
- Yönetmelikler anayasaya, kanuna ve kararnamelerine aykırı olamaz.
- 08:41Atsız Düzenleyici İşlemler
- Atsız düzenleyici işlemler, isimleri anayasada yazılmayan, idarenin kural koyduğu işlemlerdir.
- Valiler ve bakanlar genelge, yönerge, tebliğ, sirküler ve genel emirler gibi atsız düzenleyici işlemler çıkarabilirler.
- Bu işlemler yönetmelik benzeri işlemlerdir ve anayasaya aykırı olamazlar.
- 09:18Hakimlerin Bağlı Olduğu Kaynaklar
- Hakimler öncelikle anayasaya, ardından temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası anlaşmalara bağlıdırlar.
- Daha sonra kanun, olağanüstü hal cumhurbaşkanı kararnameleri, olağan dönem cumhurbaşkanı kararnameleri, yönetmelikler ve atsız düzenleyici işlemlere bağlıdırlar.
- Bu kaynaklara "yazılı kaynaklar" denir ve kanun boşluğu (kanun hükümleri bulunamaması) durumunda hakimler örf ve adet hukukuna başvururlar.
- 10:13Örf ve Adet Hukuku
- Örf ve adet hukuku sadece özel hukuk için geçerlidir; medeni hukuk, borçlar hukuku ve ticaret hukuku için uygundur.
- Örf ve adet hukuku, kamu hukukunda, ceza hukukunda, vergi hukukunda ve idare hukukunda geçerli değildir.
- Örf ve adet hukuku olabilmek için süreklilik, genel inanış ve devlet desteği gibi üç özelliğe sahip olmalıdır.
- 12:47Hakimlerin Karar Verme Süreci
- Hakimler kanun hükümleri bulamadıklarında örf ve adet hukukuna başvururlar, bulamazlarsa kendileri hukuk yaratırlar.
- Hakimler karar verirken doktrine (bilimsel görüşlere) başvurabilirler ancak bunlar asli bir kaynak değildir ve hakimleri bağlayıcı değildir.
- Hakimler daha önceki mahkeme kararlarına başvurabilirler ancak bunlar da asli bir kaynak değildir ve bağlayıcı değildir.
- 14:33Bağlayıcı Mahkeme Kararları
- Anayasa Mahkemesi kararları tüm devlet kurumlarını (yasa, meclis, idare ve yargı) bağlar ve kanuna eşdeğerdir.
- Yargıtay ve Danıştay'ın genel kurulları yılda bir kez toplanarak daireler arasında görüş ayrılıklarını çözmek için iştahı birleştirme kararları çıkarırlar.
- İştahı birleştirme kararları hakimleri kanunlar kadar bağlar ve resmi gazetede yayımlanır, hukukun asli kaynağı olarak kabul edilir.
- 18:28Hukukun Kaynakları
- Hukukun asıl kaynakları (bağlayıcı kaynaklar) yazılı ve yazısız kaynaklara ayrılırken, yardımcı kaynaklar doktrin (bilimsel görüşler) ve benzer mahkeme kararlarıdır.
- Anayasa, kanun, yönetmelik asıl yazılı kaynaklardır; örf ve adet ise asıl yazısız kaynaktır.
- Hukuk normlarının hiyerarşik sıralaması: Anayasa, temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası anlaşmalar, kanun/milletlerarası anlaşmalar/olağanüstü cumhurbaşkanı kararnameleri, olağan cumhurbaşkanı kararnameleri, yönetmelikler, isimsiz düzenlemelerdir.
- 21:25Hukukta Boşluk Türleri
- Kanun boşluğu, yazılı kaynaklarda hüküm bulunmaması halidir; hukuk boşluğu ise yazılı ve yazısız kaynaklarda hüküm bulunmamasıdır.
- Kanun boşluğu ikiye ayrılır: Kraliçe boşlukta kanun koyucu bilerek kuralı tamamlamaz ve hakime takdir yetkisi bırakır; kural dışı boşluk ise gerçek/açık boşluk ve örtülü boşluktur.
- Gerçek/açık boşlukta yazılı bir kuralın bulunmaması vardır; örtülü boşlukta ise kanunun yazılışıyla amacı birbirine uyuşmazlık gösterir.
- 23:52Boşlukların Çözümü
- Kraliçe boşluklar hakimin takdir yetkisini kullanmasıyla çözülür; hakim yeni kural koymaz, var olan durumdan sonuç çıkarır.
- Gerçek/açık boşlukta hakim öncelikle örf ve adet hukukuna bakar, bulunmazsa hukuk yaratır.
- Örtülü boşlukta kanunun yazılışıyla amacı uyuşmazlık gösterir ve hakim bu durumu nasıl çözeceğini belirler.
- 27:30Hukuk Boşlukları
- Kanun amacına ulaşmamakta olan durumlarda, hakim olaya özgü olarak kanunu daraltarak lehine işlemler için geçerli, aleyhine işlemler için geçersiz olarak uygular.
- Kanun boşluğu iki şekilde olabilir: yazılı kurallarda hüküm bulunmaması veya yazılı ve yazısız kurallarda hüküm bulunmaması.
- Kural dışı boşluklar, kural içi boşluklar (kanun koyucu iş yerini bilerek doldurmamış) ve kural dışı boşluklar olarak ayrılır.
- 28:35Açık ve Örtülü Boşluklar
- Gerçek veya açık boşluk, yazılı kurallarda somut olaya ilişkin hüküm bulunmamasıdır; bu durumda hem kanun hem örf ve adet hukukunda hüküm bulunmazsa hukuk boşluğu oluşur.
- Örtülü boşluk, kanun var ancak sözüyle özü uyuşmuyor veya başka kanun maddeleriyle çelişen durumlardır; bu durumda hakim kanunu daraltarak adaletli hale getirir.
- Hukuk yaratma, hakimin kıyas ve örneklemeye başvurarak genel kurallara aykırı olmayan orijinal bir kural koymasıdır; bu kural başka bir davada bağlayıcı değildir.
- 29:55Hukuk Yaratmanın Özellikleri
- Hukuk yaratma, üst yargı denetimine tabidir; istinaf mahkemesine götürülebilir ancak anayasa mahkemesine götürülemez çünkü kanun olmadığı için anayasa mahkemesi'nde iptal edilemez.
- Yargıtay'ın iştahı birleştirme kararları hariç, hukuk yaratmalar başka hakimler için veya aynı hakimin başka davalarında bağlayıcı değildir.
- Yargıtay'ın iştahı birleştirme kararları ise hakimleri için bağlayıcıdır.
- 33:59Hukukun Dalları
- Hukukun dalları temelde ikiye ayrılır: kamu hukuku ve özel hukuk; son dönemde kamu ve özel hukuk hükümlerini barındıran karma hukuk dalları da oluşmuştur.
- Kamu hukuku, taraflardan birinin mutlaka devlet olması, devletin üstün konumda olması, kamu yararı düşüncesi egemen olması ve kamu gücünün kullanılması özelliğine sahiptir.
- Özel hukuk, bireysel yararlar söz konusu olup tarafların eşit olduğu kişiler arası ilişkileri düzenler; devlet özel hukuk ilişkilerinde taraf olabilir ancak eşit konumdadır.
- 36:27Kamu Hukuku ve Özel Hukuku
- Anayasa, devletin şekli, nitelikleri, temel hak ve özgürlükler, devlet organları ve organların arasındaki ilişkiden bahsediyor.
- İdare hukuku, idari teşkilat, idarenin yapılanması, örgütlenmesi ve idarenin personelinden bahsediyor.
- Ceza hukuku suç içeren davranışları ve verilecek ceza ve güvenlik tedbirlerini, vergi hukuku ise devlete olan borçları (devletin alacakları) konu alıyor.
- 37:15Yargılama Hukuku ve Diğer Hukuk Dalları
- Yargılama hukuku, bir uyuşmazlığın çözümünde hangi yolların izleneceği konusunu anlatan "şekli kanun" olarak adlandırılır.
- İcra iflas hukuku, borcunun yetecek kadar mal varlığına el konulması (icra) ve borcunun bütün mal varlığına el konulması durumunda (iflas) düzenler.
- Devletler genel hukuku, devletler arası ilişkileri (kıta sahanlığı, hava sahası, savaş, mülteciler) ve devletlerle uluslararası kuruluşlar arasındaki ilişkileri konu alır.
- 39:10Kamu Hukuku ve Özel Hukuku Arasındaki Farklar
- Kamu hukukunun genel özelliği devletin üstün tarafları, kamu yarar amacı güder ve kamu gücü kullanmasıdır.
- Özel hukuklu taraflar eşittir, birinin diğerine üstünlüğü yoktur; bu medeni ve boşluk hukuklarında da böyledir.
- Medeni hukuk ilk yedi maddesinden sonra dört kitaptan oluşur (kişiler, aile, miras, eşya), boşluk hukuku ise ayrı bir kitapta düzenlenmiştir.
- 41:09Karma Hukuk Dalları ve Soru Çözümü
- Karma hukuk dallarında hem özel hukuk hükümleri hem kamu hukuku hükümleri bulunur; iş hukuku, hava, toprak, çevre, bankacılık ve fikir ve sanat eserleri hukuku bunlardan örnektir.
- Kamu hukukunda örf adet hukuku bir hukuk kuralı olarak uygulanmaz, her şey kanuna bağlıdır.
- Borçlar hukuku özel hukuk dalıdır, medeni hukuk, ticaret hukuku ve devletler özel hukuku da özel hukuk dallarıdır.