Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen/eğitmen tarafından sunulan kapsamlı bir hukuk dersidir.
- Ders, haklar kavramının tanımı ve özellikleriyle başlayıp, hakların çeşitleri (negatif statü hakları, pozitif statü hakları, aktif statü hakları, siyasi haklar, mutlak haklar ve nispi haklar) hakkında detaylı bilgiler sunmaktadır. Ardından mülkiyet hakkı, kişilik hakları ve ihkak-ı hak yasağı ele alınmakta, son olarak yaptırımlar (müeyyideler) konusu incelenmektedir. Video, idare hukukundaki yaptırımlar ve cebri icra konularına geçiş yaparak sona ermektedir.
- Ders boyunca günlük hayattan örnekler (kira sözleşmesi, mal varlığı türleri, ceza hukukundaki yaptırımlar) kullanılarak konular somutlaştırılmakta ve hakların korunması için mahkemeye başvurulması veya idari yargıya gidilmesi gibi yasal süreçler açıklanmaktadır. Video, bir sonraki derste devam edeceğini belirterek sona ermektedir.
- 00:04Haklar ve Yaptırımlar Kavramları
- Bu derste haklar ve yaptırımlar kavramları, türleri ve özellikleri incelenecektir.
- Hak ve hukuk kavramları bütün dünyada aynı anlama gelir.
- Hak kavramını tanımlamak zordur, tartışmasız kabul edilen bir tanım bulunmamaktadır.
- 01:34Hak Kavramının Tanımı
- Hak, kişilere irade kudreti tanınmak suretiyle hukuk düzeni tarafından korunan menfaattir.
- Hak bir menfaattir ve hukuk düzeni tarafından korunur.
- Hak kavramının karşıtı yükümlülüktür, bu borç veya görev olabilir.
- 04:19Hakların Türleri
- Kamu hukukunda üç türlü hak vardır.
- Anayasadaki temel haklar ve özgürlüklerin hepsi aynı güçte değildir, daha güçlü olanlar negatif statü haklarıdır.
- Negatif statü hakları, devlete "burada yapma, karışma, müdahale etme" anlamına gelir.
- 05:46Temel Haklar ve Özgürlükler
- Temel haklar ve özgürlükler ancak anayasada yazan sebeplerle sınırlanabilir, örneğin koronadan dolayı kamu sağlığını korumak için.
- Temel haklar ve özgürlükler başka kanun çıkarılmak suretiyle sınırlanabilir, ölçülülük ilkesine uymak gerekir ve hakkın özüne dokunmamaya dikkat edilmelidir.
- Pozitif statü hakları devlete yapma değil, yapma emri verir (hastane yapma, okul yapma, işsizliğe çare bulma gibi), aktif statü hakları ise devletten bir şey beklemeyip bizzat harekete geçmeyi gerektirir (oy kullanma, aday olma gibi).
- 07:10Özel Hukukta Haklar
- Özel hukukta en temel ayrım mutlak hak ve nispi hak ayrımıdır.
- Mutlak haklar kişi varlığından veya mal varlığından doğar, en geniş tasarruf yetkisiyle donatılmış ve herkese karşı ileri sürülebilen haklardır.
- Nispi haklar hukuki ilişkiden doğar ve ancak o ilişkinin tarafları arasında ileri sürülebilirler.
- 07:44Mutlak ve Nispi Hakların Örnekleri
- Kira sözleşmesi örneğinde, sözleşme ancak ona taraf olan kişilere borç yükler ve haklar verir, bu nedenle sözleşmenin tarafı olmayan kişi sözleşmeyi karşı taraf olan kişilere karşı ileri sürebilir.
- Mülkiyet hakkı ise herkese karşı ileri sürülebilir, mülkiyet hakkını ihlal eden kişi dışarı atılabilir.
- Mutlak haklar mal varlığı üzerinde ya da kişi varlığı üzerinde olabilir.
- 11:15Mal Varlığı Türleri
- Mal varlığı maddi (elle tutup gözle görülen şeyler) ve gayri maddi (maddi olmayan) olarak ikiye ayrılır.
- Maddi mallar menkul (taşınır) ve taşınmaz (gayrimenkul) olarak ikiye ayrılır.
- Gayri maddi mallar fikri haklar ve sınai haklar olarak ikiye ayrılır.
- 12:17Fikri ve Sınai Haklar
- Fikri haklar telif hakkı, sanat eserleri hakları gibi olup, fikir ürünleri ve sanat ürünleri üzerinde korunur.
- Sınai haklar marka ve patent gibi olup, sanayi üretimine konu olmuş değerlerdir.
- Marka malın ya da hizmetin adıdır ve sürekli afişe edilir, patent ise özel formül veya üretim usulü gibi gizli tutulan değerlerdir.
- 15:10Mülkiyet Hakkı ve Tasarruf Yetkileri
- Mülkiyet hakkı Roma hukukunda "husus fruktus abus" olarak adlandırılan üç tasarruf yetkisi verir: kullanma, yararlanma ve tüketme.
- Kullanma hakkı malın tamamen kullanılmasını, yararlanma hakkı ürün veya semere veren şeylerde ürün ve semere alınmasını, tüketme hakkı ise malın yok edilmesini veya hukuken tüketilmesini (satma, kira gibi) sağlar.
- Mülkiyet en geniş yetkilere veren mutlak haktır, sınırlı ayni haklar ise sadece kullanma ve yararlanma haklarına sahip olmayı içerir (intifa hakkı, rehin hakkı gibi).
- 17:11Kişilik ve Mal Varlığı
- Kişilik, mal varlığından farklı olarak parayla ifade edilemeyen, her insanın değerli, onurlu, şerefli ve haysiyetli olduğu bir kavramdır.
- Kişilik kavramı sadece manevi değerlerden ibaret değildir, vücut bütünlüğü, sağlık, ses ve görüntü gibi maddi şeyler de kişilik kapsamında yer alır.
- Kişilik haklarına saldırı (küfür, dövme, tecavüz, özel yaşamınıza müdahale, video çekme) durumunda, kim olursa olsun hakkınızı o kişiye karşı ileri sürebilirsiniz çünkü kişilik mutlak bir haktır.
- 18:21Kişilik Haklarının Sınırlamaları
- Kişilik hakları tasarruf yetkisi bakımından sınırlıdır; hiç kimse kendisini köle olarak satamaz veya kiralayamaz.
- Eskiden aile reisi (pater familias) aile üyeleri üzerinde mal gibi tasarruf edebilirdi, ancak modern hukukta bu durum değişmiştir.
- Günümüzde velayet sistemi vardır; özellikle 17 yaşındaki kişilerin velileri, onların borç altına sokan hukuki işlemleri yapamazlar.
- 19:37Hakların Korunması
- Bir hakkınız varsa onu isteyebilirsiniz, bu talep yazılı veya sözlü olabilir ve bir davranışın istenmesidir.
- Karşı taraf talebinizi yerine getirmezse, hakkınızı zorla alamazsınız; bu ihkak-ı hak yasağıdır ve suçtur.
- Hukuk devletinde sadece devlet zor kullanma yetkisine sahiptir, bu nedenle hakkınızı almak için mahkemeye gidip dava açabilir veya icra dairesine gidip takip yapabilirsiniz.
- 21:25İhkak-ı Hak Yasasının İstisnaları
- İhkak-ı hak yasağının üç istisnası vardır: meşru müdafaadır, ızdırap halidir ve diğer bir hal.
- Meşru müdafaada, haksız bir saldırıya karşı kendisini veya bir başkasını korumak için kişilere veya mallara zarar vermek mümkündür.
- Meşru müdafaanın şartları: saldırı yakın olmalı, orantılı olmalı ve saldırı haksız olmalıdır.
- 24:01İzdırap Hal
- İzdırap hali, meşru müdafaaya benzer ancak farklıdır; burada biri öbürüne saldırıp da o kişi saldırıyı bertaraf etmiyor.
- İzdırap hali genellikle tabiattan kaynaklanır, örneğin kar fırtınasında kalan dağcılar kulübeye girip kapıyı kırıp içeri dalarlar.
- İzdırap halinde ceza yoktur, ancak özel hukuk bakımından hakkaniyete göre tazminat olabilir.
- 24:59Meşru Müdafaanın İstisnaları
- Meşru müdafaanın bir istisnası ızdırap hali durumudur, örneğin okyanusun ortasında batan bir gemiden kurtulan kişilerin açlıktan ölmek üzere kaldıklarında kaptanın miçoyu kesip yemelerini emretmesi.
- Borçlar Kanunu 64. maddesinde belirtilen borçlar kanunu istisnası da meşru müdafaanın bir örneğidir, örneğin otelde yiyip içip parasını vermeden ayrılmak isteyen bir müşterinin arabasının lastiklerinin patlatılması.
- 26:53Yaptırımlar ve Müeyyideler
- Hukukta yaptırımlar ve müeyyideler konusu, ders kitaplarında verilen ortak tanımın karışık olabileceği için ayrı ayrı anlatılmalıdır.
- Hükümsüzlük çeşitleri, hukuki işlemlerde hükümlerin doğurmaması durumudur ve hem özel hukukta hem de kamu hukukunda görülür.
- Hükümsüzlük çeşitleri yokluk, buttan ve nispi buttan olmak üzere üç ana grupta incelenir.
- 29:05Özel Hukukta Hükümsüzlük Çeşitleri
- Yokluk, hukuki işlemin kurucu unsurlarının eksik olmasıdır; örneğin resmi bir memur önünde ve iki şahit önünde yapılmayan evlilik işlemi yok hükmündedir.
- Buttan, işlemin kurucu unsurları mevcut olmasına rağmen ağır hukuka aykırılıklar içeren durumdur; örneğin akraba evliliği veya ahlaka aykırı sözleşmeler.
- Nispi buttan (iptal edilebilirlik), irade bozukluğu halleri gibi hafif bir hükümsüzlük halidir ve belirli bir süre içinde iptal edilebilir.
- 32:32Kamu Hukukunda Hükümsüzlük Çeşitleri
- Kamu hukukunda da idari işlemlerde hükümsüzlük çeşitleri vardır ve temel dava iptal davasıdır.
- İdare yargıda yokluk ve butlar için kanunda ayrı bir dava formatı yoktur, tespit davası yerine iptal davası açılır.
- İdari yargı işine gelen davalarda bu kararları verir, işine gelmeyen davalarda ise "böyle bir dava hakkı yok" diyerek red kararı verir.
- 33:43Zorlama ve Cibir Çeşitleri
- Zorlama ve cibir çeşitleri bazen bir kişiyi bir davranışta bulunmaya mecbur etmek için, bazen de cezalandırma fonksiyonu taşıyarak uygulanır.
- Ceza hukukundaki yaptırımlar arasında hapis cezası (bir-iki yıldan başlayıp müebbete kadar) ve para cezaları (hakim tarafından verilen adli para cezası ve idare tarafından verilen idari para cezası) bulunmaktadır.
- Müsadere, suç konusu malın devletin el koyup almasıdır; örneğin kaçakçılıkta kullanılan gemiler veya silahla işlenen suçlarda kullanılan silahlar müsadere edilir.
- 35:58İdare Hukukunda Yaptırımlar
- İdare hukukunda ceza hukukuna benzer yaptırımlar bulunur, örneğin idari para cezaları (maske takma, kapalı alanda sigara içmek, trafik cezaları gibi) idare tarafından verilir ve sulh ceza mahkemesine itiraz edilir.
- Öğrencilere verilen disiplin cezaları (kopya çekme, okulda kavga etme gibi eylemlerden dolayı uyarmadan, kınamadan, okuldan uzaklaştırmaya ve atmaya kadar) ve memurlara verilen disiplin cezaları (uyarma ve kınamadan maaş kesmeye, işten atmaya kadar) ideal yargıda itiraz edilir.
- Meslekten ya da sanattan men etme cezaları, ruhsatların, izin ve belgelerin geri alınması cezaları da idare hukukunda yer alır.
- 37:32Özel Hukukta Yaptırımlar
- Özel hukukta tazminat ve cipri icra (cebri icra) iki önemli yaptırım türüdür.
- Cebri icra, mahkeme kararı alındığında karşı taraf borcunu yerine getirmediğinde icra takibi veya iflas takibi yaparak uygulanır.
- Verme borcu durumunda, para ise borçlunun malları haczedilir ve satılır, para dışında bir şey ise zorla alınır ve verilir.
- 38:57Çocuk Hakkındaki Cebri İcra ve Devletle İlgili İcra
- Çocuk hakkındaki cebri icra bazen sorun çıkarabilir, hakim tarafından belirlenen günlerde çocukun hangi ebeveyninde kalacağı konusunda icra müdürüyle birlikte eve zorla girilir.
- Devlete karşı da icra takibi yapılabilir, ancak devletin çok az şeyi haczedilebilir (makam araçları, banka hesapları gibi).
- Devletin sizden alacağı varsa ve siz borçluysanız, bu durum icra iflas kanununa göre değil, anma alacaklarının tahsili usulü hakkındaki kanuna göre yapılır ve devlet sizden olan alacağına yıllık yüzde yirmiiki gibi daha yüksek faiz isteyebilir.