Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan tıp eğitimi formatında bir ders anlatımıdır. Eğitmen, hemoglobin metabolizması ve bozuklukları konusunu detaylı şekilde ele almaktadır.
- Ders, hemoglobin molekülünün yapısı ve işlevi ile başlayıp, hemoglobin patileri (hemoglobinopati) ve talasemi hastalıklarını kapsamlı şekilde incelemektedir. İlk bölümde hemoglobin yapısı ve sentezlenmesi anlatılırken, devamında orak hücreli anemi, hemoglobin S, C ve E gibi farklı patiler ve talasemi intermedia ile talasemi majör arasındaki farklar detaylandırılmaktadır.
- Ders, hemoglobin bozukluklarının moleküler mekanizmalarını, klinik semptomlarını ve dünya genelindeki dağılımlarını içermektedir. Ayrıca, Türkiye'deki (özellikle Siirt ve Batman'daki) talasemi mutasyon çalışmaları da videoda yer almaktadır. Eğitmen, iki saatlik bir dersin devamında eritrosunun içindeki hemoglobin bozukluklarını inceleyeceğini belirtmektedir.
- 00:01Hemoglobin Metabolizması ve Bozuklukları Dersi
- Hemoglobin metabolizması ve bozuklukları başlıklı ders, eritrositlerdeki hemoglobin molekülünü ve bu moleküldeki hastalıkları ele alacak.
- Eritrositler hemoglobin molekülü sayesinde oksijen taşıma, karbondioksit taşıma ve tamponlama görevlerini gerçekleştirir.
- Hemoglobin molekülü, hemoglobin proteinleri ve hem porfin halkalarından oluşur.
- 02:06Hemoglobin Molekülünün Yapısı
- Bir eritrosit içinde yaklaşık 170 milyon tane hemoglobin molekülü bulunur.
- Hemoglobin, demir içeren hem moleküllerin globulin zincirlerine bağlanmasıyla oluşur ve globulin zincirleri alfa ve beta zincirlerinden meydana gelir.
- Hemoglobin zincirleri proteinlerden oluşur ve kuaterner yapıda bir araya gelir.
- 03:02Protein Yapısı ve Hemoglobin Zincirleri
- Proteinler primer, sekonder, tersiyer ve kuaterner yapıları olmak üzere dört farklı yapıya sahiptir.
- Hemoglobin zincirlerinde alfa-helix yapıları bulunur ve bu yapılar hidrojen bağlarıyla stabilize olur.
- Hemoglobin A molekülünde iki alfa ve iki beta globin zinciri vardır.
- 05:02Hemoglobin Molekülünün Yapısal Özellikleri
- İki alfa ve beta globlin zinciri sıkı bağlarla birbirine bağlanarak alfa-beta dimeri oluşturur.
- İki dimer (alfa-beta 1 ve alfa-beta 2) daha gevşek yapılarla birbirine bağlanarak hemoglobin molekülünü oluşturur.
- Dimerler arasındaki gevşek bağlar, hemoglobinin akciğere gelince yapısının değişmesini ve esnekliğini sağlar.
- 07:00Hem Molekülü ve Globin Zincirleri
- Hem molekülü, protofin dokuz halkalarından oluşan portfin halkası ve ortasındaki demir atomundan oluşur.
- Hem molekülü, globin zincirlerinin içinde bulunur ve proksimal kısmına bağlanır.
- Hem molekülü bir taraftan globin zincirlerine, diğer taraftan oksijene bağlanarak oksijen taşıma işlevini gerçekleştirir.
- 08:52Globin Zincirlerinin Sentezlenmesi
- Globin zincirleri ribozomlarda sentezlenir.
- Beta globin zincirleri ribozomlarda amino asitler arkası arkasına eklenerek sentezlenir.
- Hem molekülü eritrosit öncesi aşamasında, yani kemik iliğindeki pro-eritrositlerde mitokondri ve sitoplazmasında bulunan enzimler tarafından sentezlenir.
- 10:14Globin Zincirlerinin Genetik Kodlanması
- Globin zincirleri genlerdeki kodlara göre mRNA'lar oluşur ve bu mRNA'lar ribozomlara gider.
- Beta globin sentezleyen genlerde üç tane eksone ve iki tane introm vardır.
- Transkript sonrası introlar çıkartılır ve sadece eksone bölgeleri proteine dönüştürülür.
- 11:30Hemoglobin Patileri ve Talasemiler
- Hemoglobindeki globulin zincirlerinde sorunlar hemoglobin patileri olarak adlandırılır.
- Hemoglobin patileri iki grupta incelenir: talasemiler ve anormal hemoglobin ile giden hastalıklar.
- Anormal hemoglobin ile giden hastalıklar arasında hemoglobin S (orak hücreli anemi), hemoglobin C ve hemoglobin E gibi moleküller bulunur.
- 12:36Talasemiler ve Hemoglobinopati Farkları
- Talasemi hastalıklarında globulin zincirlerinin sentezinde azalma veya tamamen durma sorunu yaşanır.
- Hemoglobinopati terimi daha çok orak hücre anemi ve hemoglobin E hastalığı gibi anormal hemoglobin durumlarını kapsar.
- Hemoglobinopatilerde hemoglobin sentezlenir ancak amino asit zinciri değişmiş şekilde hatalı sentezlenir.
- 14:31Orak Hücreli Anemi Nedenleri
- Orak hücreli anemi, hemoglobin zinciri sentezlenirken ribozom mutasyon sonucu glutamik asit yerine valin amino asit oluşmasıyla başlar.
- Beta-globin zincirinin altıncı sırasındaki amino asit değişimi, proteinin çözünürlüğünü azaltır.
- Çözünürlüğün azalması sonucu kristaoidler ve daha sonra katı kristaloidler oluşur, bu da hemoglobinin katılaşmasına ve orak şekline dönüşmesine neden olur.
- 19:18Orak Hücreli Aneminin Klinik Görünümü
- Orak hücrelerde membran yırtılıp parçalanır, bu da hemolize bağlı anemiye yol açar.
- Hemoliz sonucu hemoglobin parçalanır, porfirinler brubine dönüşür ve safra kesesinde safra taşına (politiyaz) dönüşür.
- Hastalar stres durumlarında hemolitik kriz yaşayabilir ve periferik yaymada orak hücreler, retiküllositler ve hedef hücre tipleri görülebilir.
- 21:51Orak Hücreli Aneminin Diğer Semptomları
- Orak hücreler damarlardan kolayca dolaşamaz ve tıkanıklıklara sebep olur.
- Parmak besleyen arterlerde tıkanıklık oluştuğunda taklit (parmak iltihabı) görülebilir.
- Dalak besleyen damarlar tıkanınca dalak infaktına (motosiklet) yol açabilir.
- 23:54Orak Hücreli Anemi Hastalığının Belirtileri
- Orak hücreli anemi hastalarında penisi besleyen arterlerde tıkanıklık oluşabilir ve bu durum sürekli ereksiyona yol açar, bu duruma priapizm denir.
- Böbreğin papillerini besleyen arterlerde tıkanıklık oluştuğunda papiller nekroz (nefropati) ve böbrek yetmezliği gibi ciddi sorunlar ortaya çıkabilir.
- Orak hücreler ayak medial malleolleri besleyen damarlarda ülserler oluşur ve kalp, beyin damarlarını tıkayarak infarkt ve serap gibi ciddi dramatik tablolara yol açabilir.
- 25:39Orak Hücreli Aneminin Yaygınlığı
- Orak hücreli anemi en çok Afrika'nın güneyinde (Sahra altı Afrika), Hindistan'ın bazı bölgelerinde ve Arap Yarımadası'nda görülür.
- Türkiye'de nadir olarak bu hastalığın görülmesi mümkündür.
- 26:29Hemoglobin C Hastalığı
- Hemoglobin C hastalığı, hemoglobin zincirindeki beta globin zincirinin altıncı amino asitinde GAGA kodunun AAGA'ya dönüşmesiyle oluşur.
- Polar olan glutamik asit yerine lizin amino asitinin geçmesi, hemoglobin zincirinin çözünürlüğünde sorun oluşturur ve kristaloidler oluşmasına neden olur.
- Hemoglobin C hastalığında hemoglobin S hastalığına göre daha hafif bir klinik tablo görülür ve nadiren patognomik olan kristo iplere rastlanabilir.
- Hemoglobin C hastalığı Afrika'nın batısında, özellikle Nijerya'da ve Afrikalı Amerikalılarda %2-3 oranında bulunur.
- 30:01Hemoglobin E Hastalığı
- Hemoglobin E hastalığında beta globin zincirinin yirmialtıncı pozisyonundaki amino asit kodlayan GAGA kodu AAGA'ya dönüşür.
- Bu mutasyon aynı zamanda mRNA aralığını aktive ederek beta globin zincirinin sentezinin azalmasına yol açar, bu da bir nevi beta talasemi oluşturur.
- Hemoglobin E hastalığı Güneydoğu Asya'da (Tayland, Malezya) ve Hindistan'ın bazı bölgelerinde görülür.
- 33:56Hemoglobin Mutasyonlarının Doğal Seçim Üzerine Etkisi
- Hemoglobin S, C ve E mutasyonları taşıyan kişiler, malarya (sıkma) hastalığından korunma sağladığı için hayatta kalmışlardır.
- Malarya plazmaları, hemoglobin mutasyonları nedeniyle çabuk yıkılan eritrositlerde döngüsünü tamamlayamadığı için enfekte edilemeyen kişiler avantajlı hale gelmiştir.
- Bu mutasyonlar, sıkmanın endemik olduğu bölgelerde daha çok görülmektedir.
- 36:02Talasemi Hastalığı ve Türleri
- Talasemi hastalığında beta zincirler sentezlenemiyor ya da az sentezleniyor; sentezlenemezse beta talasemi, az sentezlenirse beta artı talasemi olarak adlandırılır.
- Türkiye'de daha çok beta talasemi görülürken, alfa talasemi de vardır.
- Talasemi, hemoglobin sentezlenememesi veya az sentezlenmesi sonucu oluşan bir hemoglobin hastalığıdır.
- 38:01Talasemi Hastalığının Biyokimyasal Temeli
- Hemoglobin yapısında iki alfa ve iki beta zincir bulunur; alfa-beta zincirleri sıkı bağlar oluşturarak bir dimer oluşturur.
- Talasemi hastasında beta-globin yeterince sentezlenemez, alfa zincirleri dimer oluşturacak yeterli beta zincir bulamaz.
- Beta zincir yetersizliği nedeniyle alfa zincirlerin normal, stabil ve sağlıklı çözünürlük hali bozulur ve agregatlar oluşturarak hemolize yol açar.
- 40:02Talasemi Hastalığının Fizyolojik Etkileri
- Eritrositlerin kolay parçalanması nedeniyle anemi oluşur ve kemik iliği daha fazla kan üretmeye başlar.
- Normalde sadece büyük kemiklerde (pelvis, costalarda, meralarda) yapılan kan yapımı, talasemi hastasında tüm kemik iliği ve karaciğerde de gerçekleşir.
- Hastalarda maksillalar hipertrofiye uğrar, karaciğer büyümesi (omegali) ve dalak büyümesi (hepatomegali) oluşur.
- 41:53Talasemi Hastalığının Klinik Görünümü
- Hemoliz nedeniyle karaciğerde kan yapımı ve yıkılan kanların temizlenmesi için çaba gösterilir.
- Talasemi majör hastalarında hemoglobin 7'in altında, intermedia hastalarında 8 ile 10 arasında bulunur.
- Hemoliz nedeniyle sarılık ve kolelitia (portföyün dökülmesi) oluşur, bu tablo orak hücreli anemi tablosuna benzer.
- 42:49Talasemi Hastalarında Kan Transfuzyonları ve Sonuçları
- Talasemi majör hastaları için aylık kan transfüzyonları uygulanır.
- Transfuzyon yapılan sağlıklı kanlar da hastanın kendi ürettikleri gibi hemolize olur.
- Sürekli transfüzyonlar nedeniyle demir birikimi oluşur ve bu birikim hipofiz, pankreas ve kalp gibi organlara zarar verir.
- 45:18Talasemi Hastalığının Klinik Türleri
- Talasemi hastalığında iki klinik tablo ayırt edilir: talasemi intermedia ve talasemi major.
- Talasemi intermedia hastalarında hemoglobin 8 ile 10 arasında bulunur ve bazen asemptomatik olabilir.
- Talasemi major hastaları bir yılda 8'den fazla transfüzyona ihtiyaç duyar.
- 46:14Talasemi Tipi ve Hemoglobin Elektrofor Değerleri
- İnter medya talasemi hastalarında hemoglobin A değeri sağlıklı bir kişideki %95-97'den %10-20'ye düşmektedir.
- İnter medya hastalarında fetal hemoglobin (Hemoglobin F) oranı %1'den %20-80'e kadar çıkabilmekte, normal hemoglobinin azalmasını telafi etmeye çalışmaktadır.
- Hemoglobin A2 değeri normal kişide %2-3 iken inter medya hastalarında %4'ten fazla olabilmektedir.
- 47:34Talasemi Majör ve İnter Medya Arasındaki Farklar
- Talasemi majör hastalarında hemoglobin A değeri %0-2 arasında olup, beta hemoglobin sentezlenemiyor veya çok az sentezlenmektedir.
- Talasemi majör hastalarında fetal hemoglobin oranı %70-95'e kadar çıkabilmekte, inter medya hastalarına göre daha fazladır.
- Talasemi majör genellikle ilk iki yaşta teşhis edilirken, inter medya hastalığı çok ileri yaşlarda, hatta yetişkinlikte teşhis edilebilir.
- 49:17Talasemi Mutasyonları ve Dağılımı
- Talasemi mutasyonlarının ağırlığı her zaman aynı değildir; homozigot, heterozigot veya kompleks heterozigot mutasyonlar farklı tablolar oluşturabilir.
- Talasemi hastalığı İtalya, Yunanistan, Ortadoğu, Güneydoğu Asya ve Endonezya'dan İspanya'ya kadar geniş bir alanda görülmektedir.
- Türkiye'de Antalya, Siirt ve Batman gibi bölgelerde talasemi hastalığı görülmektedir.
- 50:43Mutasyonların Önemi ve Genetik Danışmanlık
- Mutasyonların belirlenmesi önemlidir; inter medya tablosu yapan mutasyonlar tespit edildiğinde genetik danışmanlık verilebilir.
- Bazı mutasyonlar (IBS16, IBS2, IVS2-845) homozigot bile olsa iyi seyreder ve gebeliğin devamı düşünülebilir.
- Genetik korelasyon çalışması, hangi mutasyonların daha fazla hipertansiyon yarattığını belirlemektedir.