Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Gazi Üniversitesi'nde bir eğitimci tarafından verilen "Kuzen" adlı dersin kaydıdır. Konuşmacı, Hacı Bayram Veli Hazretleri'nin hayatını, silsilesini ve eserlerini detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Ders, Hacı Bayram Veli'nin 1348-1349 yıllarında Ankara'nın Solpa Sol köyünde doğuşundan başlayarak, Somuncu Baba tarafından yetiştirilmesi, dervişlik yolculuğu, Yıldırım Bayezid Ulu Camii'nin yapılışını planlaması ve Fatih Sultan Mehmet'in yetiştirilmesindeki rolü gibi önemli dönüm noktalarını kapsamaktadır. Video, Hacı Bayram Veli'nin şiirlerinin ve ilahilerinin incelenmesiyle sona ermektedir.
- Ders içeriğinde Hacı Bayram Veli'nin silsilesinin üç ana koldan oluştuğu, Akşam Seddi, Bıçakçı Ömer Dede ve Hızır Mukaddede kollarından gelen tarikatların tarihi anlatılmaktadır. Ayrıca, Hacı Bayram Veli'nin dört şiirinin bestelenmiş olduğu, bunların vahdet-i vücud ile ilgili olduğu ve "Noldu bu gönlüm" ilahisinin durak ilahisi olarak kullanıldığı belirtilmektedir.
- 00:24Hacı Bayram Veli Hazretleri Hakkında Giriş
- Üniversitedeki ders, kuzen bünyesindeki ders olarak başlıyor ve geçen hafta Ümmü Sinan'dan bahsedilmiş, Niyazi-i Misri'ye geçilecekken Hacı Bayram Veli'nin atlanması nedeniyle bugün ona odaklanılacak.
- Hacı Bayram Veli Hazretleri ile ilgili Türkiye'de en ciddi araştırmalardan biri, Hacı Bayram'ın beş çocuğundan birinin torunu olan Fuat Bayramoğlu'nun "Hacı Bayram ve Soyu, Yaşamı, Belgeler" adlı iki ciltli eseridir.
- Ethem Cebecioğlu'nun 1991'de Kültür Bakanlığı tarafından yayınlanan doktora tezi de Hacı Bayram Veli ile ilgili önemli bir kaynaktır.
- 03:24Hacı Bayram Veli'nin Silsilesi
- Hacı Bayram Veli Hazretlerinden üç tane kol gelmektedir: Akşam Seddi koldur Şemsiye, Bıçakçı Ömer Dede ve Hızır Mukaddede ile gelen Melamiyye-i Bayramiyye.
- Hızır Mukaddede ile gelen silsile, Müftü ile devam eden Üftade ile devam eden ve İmam Hüdayi'de bir pir makamı olarak tecelli edip ayrı bir tarikat olarak bugüne gelen Celvetiyye'ye ulaşmıştır.
- Celvetiyye'den İsmail Hakkı, Bursa, Vila gibi başka kollar da neşet etmiştir.
- 06:06Hacı Bayram Veli'nin Hayatı
- Hacı Bayram Veli Kuddise Sirruh Hazretleri, Somuncu Baba tarafından yetiştirilmiş bir zattır ve Somuncu Baba da Erdebil Tekkesi'nde Şeyh Sadreddin tarafından yetiştirilmiştir.
- Hacı Bayram Veli, 1341-1350 yılları arasında, muhtemelen 1348-1349 civarında Ankara'nın Solpa Sol köyünde dünyaya gelmiştir.
- Hacı Bayram Veli'nin üç kardeşi vardır ve biri doğuştan akıl zafiyeti olan bir budela (gayb eren)dir.
- 10:28Hacı Bayram Veli'nin Eğitim Hayatı
- Hacı Bayram Veli, Ankara'da Melike Hatun Camisi'nin hemen üst taraflarındaki Kara Medrese'de müderrislik yapmıştır.
- 1391 veya 1392 yılında Ankara'ya gelen Bizans Kralı Manuel ile Kara Medresede veya Hacı Bayram'ın evinde 25-26 gün boyunca İsevilik ve Muhammedilik üzerine ciddi bir tartışma yapmıştır.
- Bu tartışma sonrasında Yıldırım'ın emriyle Hacı Bayram Veli, Bursa'ya götürülmüş ve Kara Çelebi Medresesi'nde eğitim görmüştür.
- 13:18Hacı Bayram Veli'nin Kariyeri
- Hacı Bayram Veli, Anadolu'nun en meşhur medreselerinden birinde müderrislik yapmaya başlamış ve şöhreti artmış.
- Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği makamı (kapıcıbaşılık, derbanlık) görevini üstlenmiş, bu makam sarayın teşrifatından ve padişahın günlük hareketlerinden sorumlu olan bir makamdı.
- 14:06Yıldırım Bayezid Ulu Camii'nin Açılışı
- Ankara'ya dönme tarihinden itibaren Yıldırım Bayezid Ulu Camii'nin yapılışını planlamış ve 1400 senesinde bu yapı bitmiş.
- Ulu Cami'nin açılışında Yıldırım'ın damadı Emir Sultan, hutbe okumak istemiş ancak "asrın kutbu varken bize yakışmaz" diyerek Somuncu Aziz'i çağırmış.
- Somuncu Aziz, "somunlar müminler" diye kendini gizleyen, herkesin ekmekçi koca olarak tanıdığı bir zat-ı muhtara, hutbeye çıkarak Fatiha-i Şerifeyi yediği makam üzere anlatmış.
- 15:59Hacı Bayram Veli'nin Dervişlik Arayışı
- Hacı Bayram Veli'nin Somuncu Aziz ile ilişkisi ile ilgili karanlık bir nokta var.
- Molla Fenari, Ulu Cami'deki hutbe meselesinden sonra Somuncu Aziz'i tanımış ve onun yanına gidip gelmiş, dervişlik talep etmiş.
- Somuncu Aziz, Molla Fenari'ye bir hafta dervişlik yapabileceğini söylemiş ve ona merkebe alıp samanlardan iki balya yükleyip Bursa sokaklarında satmasını istemiş.
- 17:18Hacı Bayram Veli'nin Yolculuğu
- Ankara Savaşı'ndan (1402) önce Bursa'yı terk edip, Erdebil'den birlikte döndüğü rivayet edilen Nebi Halife'nin yanına gitmiş.
- Nebi Halife'nin Ceyhan Nehri kenarındaki, Sis Kalesi'nde, dağın zirvesindeki birkaç hanelik köyünde izini kaybettirmiş.
- Bursa'da dervişlik talep ettiği anlaşılıyor ancak kapıcıbaşı olduğu için devletten ve ulemadan kabul edilmediği anlaşılıyor.
- 18:25Hacı Bayram Veli'nin Dervişlik Yolculuğunun Devamı
- Uzun mesafeyi Adana Kozan'a atlarla almışlar.
- Devlet ricalinin elbisesi ile (vezir derban elbisesi) yanlarında apoletler olan askeri var.
- Hacı Bayram Veli, her şeyi terk edip Nebi Halife'ye geldiğini söylemiş, Nebi Halife ise ona Adana'ya çıtlar çarşısı'nda neyin varsa satmasını, hırka ile geldiğini, yaya yapıldığını ve kırka ile geldiğini söylemiş.
- 19:59Hacı Bayram Veli'nin Hayatı ve Tarikatı
- Hacı Bayram Veli, Yunus'un heybesini boşalttığı gibi kendi yükünü de boşaltarak gelmiş ve kısa sürede intisab etmiştir.
- İslam tasavvurunda ruhbanlık yoktur, sıkı çalışma ve oruç gibi ibadetler bir gün değil, bazen kırk gün halvet veya erbayı şeklinde devam etmiştir.
- Hacı Bayram Veli, Karaman ve Aksaray'da iki buçuk sene boyunca sıkı bir riyazata girmiş, sonra Aksaray'da hilafet vermiştir.
- 22:01Bayramiyye Tarikatının Kuruluşu
- Hacı Bayram Veli, Ankara'ya gelerek Çerah'ı uyandırmış ve Halvetiyye tarikatının bir kolu olarak Bayramiyye tarikatını kurmuştur.
- Bayramiyye tarikatı, Safiyüddin Erdebili Hazretleri'nin İbrahim Zahidi Geylani gibi bir aziz'in büyük azim damadı olduğu için Zahidiyenin bir kolu olarak ortaya çıkmıştır.
- Bayramiyye tarikatı, Nakşiyeden veya başka tarikatlardan bir şey almadığı, müstakil bir tarikat olarak kurulduğu belirtilmiştir.
- 23:35Hacı Bayram Veli'nin Edirne Ziyareti
- Hacı Bayram Veli, devletin tehlikeli gördüğü için Edirne'ye çağrılmış ve Murat II. tarafından kolluk kuvvetleriyle karşılanmıştır.
- Saraya vardığında şerbet ikram edilmiş, yanında Akşamseddin Hazretleri bulunmuş ve zehirli şerbeti içerken vücudu şişerek vefat etmiştir.
- Murat II. o zaman 17-19 yaşlarında bir delikanlıydı ve Hacı Bayram Veli'ye İstanbul'u fetih düşüncesinin Fatih Mehmet'e nasip olacağını söylemiştir.
- 25:40Fatih Mehmet'in Eğitimi ve İstanbul'un Fethi
- Fatih Mehmet, Molla Gürani ile eğitilmiş ve eğitimde dayak kullanılmıştır.
- İstanbul'un fethi için dehşet bir planlama yapılmış, bu kadar zeka ancak Fatih'e nasip olmuştur.
- Fatih'in yanında Akşemseddin gibi büyük aziz devlet ricali bulunmuş, bu himmete uğramıştır.
- 27:30Hacı Bayram Veli'nin Manevi Mirası
- Hacı Bayram Veli 1430 senesinde Ankara'da vefat etmiş, ancak aşıklar ölmez, onun bize bıraktığı manevi miras önemlidir.
- Hacı Bayram Veli, insan yetiştiren bir zattır ve halifelerinden Gelibolulu Muhammed Yazıcı'ya "Bu koca güzel kitapla uğraşacağına insan yetiştirseydin" demiştir.
- Hacı Bayram Veli'nin dört-beş şiir ve vahdet-i vücuda dair bir eseri vardır, bu eserler bestelenmiştir.
- 34:08Şiirlerin Kaynakları ve Durak İlahisi
- Konuşmacı, kendi kitabını kütüphanesinde bulamadığını belirtiyor.
- Abdülhay Celveti'nin Hacı Bayram Veli şerhini yayınladığını ve oradan okunabileceğini söylüyor.
- Beş tane nutk şerif olduğunu ve bunların açıklamalarını uzun uzun yapamayacaklarını belirtiyor.
- 34:43Durak İlahisi Hakkında Bilgi
- "Noldu bu gönlüm" ilahisinin güzel bir bestesi olduğunu ve bu bestenin durak ilahisi olduğunu açıklıyor.
- Anadolu'da durak ilahilerine oturak ilahisi denildiğini belirtiyor.
- Durak ilahisinin zikir bittikten sonra cezbeye ulaşmış gönülleri dindirmek, durdurulmak ve sakinleştirmek için kullanıldığını açıklıyor.
- 35:26İlahi Terimleri Hakkında Açıklama
- Tarihi kaynaklarda Mevleviler ilahiler için "gülşenirler", "tapu" gibi terimler kullanıldığını ancak bunların edebiyat terimi olmadığını belirtiyor.
- Bu terimlerin besteli oldukları için bestelere verilen isimler olduğunu açıklıyor.
- Şiirlerin hepsinin benliksiz kelamların hepsinin ilahidir veya nefestir, bunun umumi adları budur diyor.
- 36:41Dersin Sonu
- Kuzen'deki dersin bittiğini ve şiirleri, ilahileri haftaya devam edeceklerini söylüyor.
- Gazi Üniversitesi'nde ders yaparken şiirlerinden örnekler vereceklerini hatırlatıyor.