• Buradasın

    Göreme Eylem Araştırması: Çok Amaçlı Karar Verme ve Hedef Programlama

    youtube.com/watch?v=PMSCEtDBPN0

    Yapay zekadan makale özeti

    • Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan Göreme Eylem Araştırması dersinin yedinci ünitesi olan "Çok Amaçlı Karar Verme ve Hedef Programlama" konusunu içeren bir eğitim dersidir.
    • Videoda öncelikle doğrusal programlama hatırlatılarak hedef programlamaya geçiş yapılmakta, ardından hedef programlamanın temel kavramları (amaç fonksiyonu, sapma değişkenleri, sistem kısıtları, hedef kısıtları) detaylı şekilde açıklanmaktadır. Eğitmen, hedef programlamanın türlerini (tekli tek hedefli, eşit ağırlıklı çok hedefli, ağırlıklı çok hedefli, öncelikli çok hedefli ve hem öncelikli hem ağırlıklı çok hedefli) anlatmakta ve çeşitli örnek sorular çözerek konuyu pekiştirmektedir.
    • Video, sınav hazırlığı yapan öğrenciler için çıkmış soruların çözümünü içermekte ve hedef programlama modellerinin genellikle minimizasyon amacına sahip olduğunu, çift taraflı ve düşük tek taraflı hedef kavramlarını açıklamaktadır.
    00:00Hedef Programlama Konusuna Giriş
    • Görü eylem araştırması dersinde çok amaçlı karar verme ve hedef programlama konusu inceleniyor.
    • Finallerde ve telafilerde bu konudan ortalama iki soru çıkmış olup, her soru yaklaşık on puan değerindedir.
    • Ünite 6 düz okuma şeklinde bitirilebileceği için ele alınmayacak.
    00:41Doğrusal Programlama Hatırlatması
    • Hedef programlama, doğrusal programlamanın uzantısı olarak düşünülebilir.
    • Doğrusal programlamada amacımız bir şeyi maksimize (en büyük) etmek veya minimize (en küçük) etmektir.
    • Doğrusal programlamada kısıtlar altında maksimum kar elde etme veya minimum maliyetle işi tamamlama hedeflenir.
    02:04Doğrusal Programlama Örneği
    • Fırın örneğinde x₁, x₂, x₃ karar değişkenleri olarak ekmek, poğaça ve simit üretimi miktarlarını temsil eder.
    • Amacımız karı maksimize etmek için 5x₁ + 7x₂ + 3x₃ değerini maksimize etmeyi hedefleriz.
    • Üretimde kullanılan un miktarı ve yer kaplaması gibi kısıtlar vardır.
    04:03Hedef Programlama Örneği
    • Bir şirket üç farklı model ayakkabı üretmektedir; her model için işgücü ve malzeme ihtiyaçları farklıdır.
    • Şirketin elinde aylık 6500 saat iş gücü ve 800 kg malzeme bulunmaktadır.
    • Yönetici, aylık en az 15.000 lira kar ve model 2 ayakkabıdan en az 860 çift üretmeyi hedeflemektedir.
    05:50Hedef Programlamada Kısıtlar ve Hedefler
    • Hedef programlamada sistem kısıtları doğrusal programlamada olduğu gibi tam olarak sağlanması gereken, sapmaya izin verilmeyen kısıtlardır.
    • Hedef programlamada birden fazla hedef (örneğin en az 15.000 lira kar, en az 860 çift üretim) belirlenir.
    • Hedef kısıtları, karar vericinin ulaşmayı istediği hedeflerdir ve sistem kısıtlarından farklı olarak esnek olabilir.
    07:43Sapma Değişkenleri ve Amac Fonksiyonu
    • Hedef programlamada hedefi tutturamadığımızda hedeften ne kadar sapma olduğunu gösteren sapma değişkenleri kullanılır.
    • Sapma değişkenleri d- (negatif sapma) ve d+ (pozitif sapma) olarak adlandırılır ve asla negatif değer almazlar.
    • Hedef programlamada amac fonksiyonu sadece ve sadece sapmayı minimize etmektir ve sadece sapma değişkenlerinden oluşur.
    14:05Hedef Kısıtlarının Formüle Edilmesi
    • Hedef kısıtları formüle edildiğinde, karar değişkenleri, pozitif sapma ve negatif sapma değişkenleri kullanılır.
    • "En az" ifade içeren hedeflerde d- (negatif sapma) istenmeyen, d+ (pozitif sapma) istenen değişkenlerdir.
    • "En fazla" ifade içeren hedeflerde d+ (pozitif sapma) istenmeyen, d- (negatif sapma) istenen değişkenlerdir.
    15:06Örnek Hedef Kısıtları
    • Kar hedefi için formül: 4x1 + 6x2 + 5x3 + d1 - d1+ = 15.000 (x1, x2, x3: model ayakkabı üretimi, d1: negatif sapma, d1+: pozitif sapma)
    • Üretim hedefi için formül: x2 + d2 - d2+ = 860 (x2: model iki ayakkabı üretimi, d2: negatif sapma, d2+: pozitif sapma)
    • Fonksiyonel kısıtlar (iş gücü, malzeme miktarı) ve değişkenlerin sıfırdan büyük olma koşulları da belirlenir.
    19:27Hedef Programlamada Amac Fonksiyonu
    • Hedef programlamada, hem ilk hem de ikinci hedefin negatif sapması istenmediğinde, istenmeyen sapma değişkenlerinin toplamının minimum olması gerekir.
    • Amac fonksiyonu minimizasyon şeklindedir ve istenmeyen sapma değişkenlerinin toplamı şeklinde ifade edilebilir.
    • Hedefin altında kalmamak için d bir eksi, hedefin üstüne çıkmamak için pozitif sapma değişkenleri, hedefi tam tutturmak için ise hem negatif hem pozitif sapma değişkenleri kullanılır.
    20:57Hedef Programlamadaki Varsayımlar
    • Hedef programlamada negatif olmama varsayımı vardır; ne karar değişkenleri ne de sapma değişkenleri sıfırın altında olamaz.
    • Hedeflere öncelik verilmesi varsayımı vardır; birden fazla hedef olduğunda bazılarına öncelik verilebilir.
    • Amaçların ağırlıklandırılması vardır; farklı birimlerdeki amaçlar karşılaştırılırken ağırlık katsayıları kullanılır.
    24:01Hedef Programlama ve Doğrusal Programlama Karşılaştırması
    • Doğrusal programlamada en iyi çözümdür amaç, hedef programlamada ise mümkün olduğunca en iyi çözüm amaçtır.
    • Doğrusal programlamada tek amaç vardır, hedef programlamada birden fazla amaç olabilir.
    • Doğrusal programlamada maksimizasyon veya minimizasyon olabilirken, hedef programlamada sadece minimizasyon vardır.
    • Doğrusal programlamada sadece sistem kısıtları vardır, hedef programlamada ise hem sistem kısıtları hem de hedef kısıtları vardır.
    • Doğrusal programlamada amac fonksiyonunda karar değişkenleri yer alırken, hedef programlamada sadece sapma değişkenleri yer alır.
    26:33Hedef Programlama Türleri
    • Tek hedefli: Sadece bir d bir değişkeni (negatif, pozitif veya ikisi birlikte) minimuma indirilir.
    • Eşit ağırlıklı çok hedefli: Birden fazla hedef vardır ve ağırlıkları eşittir.
    • Ağırlıklı çok hedefli: Birden fazla hedef vardır ve ağırlıkları farklıdır.
    • Öncelikli çok hedefli: Birden fazla hedef vardır ve öncelik derecelendirmesi vardır.
    • Hem öncelikli hem ağırlıklı çok hedefli: Birden fazla hedef vardır, öncelik derecelendirmesi ve ağırlıkları vardır.
    30:16Soru Örnekleri
    • Hedef programlamada minimize edilmek istenen değişkenler sapma değişkenleridir.
    31:17Hedef Programlama Problemi
    • Bir işletme aylık üretim modeline ilişkin üç hedef belirlemiştir: 300 saat işçilik kullanılması, bakım giderleri için 1000 lira ödenmesi ve ayda karın en az 6000 lira olması.
    • Hedefler için herhangi bir öncelik ve ağırlık verilmemesi durumunda, amaç fonksiyonu d1+ + d2+ + d3- şeklinde oluşturulur.
    • Hedef programlamada amaç fonksiyonu minimizasyon şeklindedir ve sapmaların en küçüklenmesi hedeflenir.
    33:12Hedeflerin Önem Derecesi
    • İlk iki hedef eşit önemli, üçüncü hedef ise diğerlerinden daha önemli olduğunda, amaç fonksiyonu P1(d1+ + d2+) + P2(d3-) şeklinde yazılır.
    • P değerleri hedeflerin önceliğini belirler, örneğin P1>P2 şeklinde sıralanır.
    • Ağırlıklı hedef programlamada tüm hedefler eşit önceliğe sahip değildir, hem ağırlıklı hem öncelikli olabilir.
    35:13Hedef Programlama Kavramları
    • Düşük tek taraflı hedef, altına düşmek istemediğimiz bir alt sınırları ifade eder.
    • Çift taraflı hedef, altında ve üstünde kalmak istemediğimiz sınırları ifade eder.
    • Hedef programlamada amacımız değişkenlere ait sapmaların mümkün olduğunca sıfıra yaklaşması veya eşit olmasını sağlamaktır.
    37:03Hedef Programlama Türleri ve Sapmalar
    • Hedef programlama modelinde sapmaların önem derecelerinin birinden farklı olduğunda kullanılan yaklaşımdır önceliklendirme.
    • İstenilen hedefin aşılması durumunu gösteren kavram pozitif sapmadır.
    • Çok amaçlı karar verme problemi hedef programlama türleri arasında sayılmaz.

    Yanıtı değerlendir

  • Yazeka sinir ağı makaleleri veya videoları özetliyor