Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan gelişim psikolojisi dersinin bir bölümüdür. Eğitimci, tahtada çizimler yaparak ve görsel örnekler kullanarak konuyu anlatmaktadır.
- Video, gelişimi etkileyen faktörler kapsamında kalıtım faktörünü detaylı şekilde ele almaktadır. İçerikte kalıtımın genetik miras olduğu, kromozomlar aracılığıyla aktarıldığı, genotip ve fenotip kavramları açıklanmaktadır. Ayrıca ikizlik türleri (tek yumurta ikizleri, yarı özdeş ikizler ve çift yumurta ikizleri) ve psikoloji tarihindeki kalıtım-çevre tartışması anlatılmaktadır.
- Ders, sınav mantığıyla hazırlanmış olup, gelişim psikolojisindeki temel kavramları pekiştirmek isteyenler için faydalı olacaktır. Video sonunda, bir sonraki derste çevre ve zaman faktörlerinin inceleneceği belirtilmektedir.
- 00:07Gelişimi Etkileyen Faktörler
- Önceki derste gelişim psikolojisindeki temel kavramlar (büyüme, olgunlaşma, öğrenme, hazır bulunuşluk) ve gelişim-değişim ilişkisi anlatılmıştır.
- Bu derste gelişimi etkileyen faktörler konusu ele alınacaktır.
- Gelişimi etkileyen faktörler kalıtım, çevre ve zaman (tarihsel zaman etkisi ve kritik dönem) olmak üzere üç başlık altında incelenebilir.
- 01:45Kalıtım Faktörü
- Kalıtım, anne-babadan çocuğa aktarılan genetik mirastır.
- Genetik miras kromozomlar aracılığıyla aktarılır; sperm hücresi 23 kromozom, yumurta hücresi 23 kromozom içerir.
- Sperm ve yumurta birleştiğinde oluşan zigot 46 kromozomdan (23 çift kromozomdan) oluşur.
- 05:24Otozom ve Gonozom
- Otozom, cinsiyet dışındaki özelliklerle ilgilidir ve sperm hücresindeki 22 kromozomun 22'si otozom özellik gösterir.
- Gonozom, cinsiyetle ilgili özelliklerdir; sperm hücresindeki gonozom X ya da Y karakter barındırabilirken, yumurta hücresindeki gonozom daima X'tir.
- Cinsiyet belirlenmesinde anne pasif katkı sağlar çünkü hep X verir, sonuç erkek veya kız olma ihtimali %50'dir.
- 10:54Cinsiyet Belirlenmesinde Bilimsel Gerçekler
- Y kromozomu kolay incinir yapıya sahiptir, narindir ve naziktir.
- Olumsuz çevresel koşullarda önce Y kromozomları hedef olur, bu nedenle bazı meslek mensuplarının çocuklarının hep kız olmasının arka planında bu bilimsel gerçeklikten söz edilebilir.
- Dünya hızla kirlenmeye ve radyoaktivitede artmaya devam ederse, uzak gelecekte erkek nüfus da azalabilir.
- 12:52Kalıtımsal Süreçte Önemli Kavramlar
- Kalıtımsal sürece dahil olan kavram çiftlerinden biri baskın (dominant) ve çekinik (resesif) kavramlarıdır.
- Genotip, bir kişinin dışarıdan gözlenemeyen genetik özellikleridir.
- Fenotip, bir kişinin dışarıdan gözlenebilen özellikleridir (boy uzunluğu, saç rengi, ten rengi, göz rengi, omuz genişliği gibi).
- 14:57Fenotip ve Genotip Kavramları
- Bir insanın fenotip özellikleri (dışarıdan gözlenebilen özellikler) genetik altyapısıyla çevrenin etkileşime girmesiyle ortaya çıkar.
- Fenotip, genotip artı çevre formülüyle tanımlanır.
- Baskın (dominant) özelliğin alt kuşakta ortaya çıkabilmesi için ebeveynlerin sadece birinin genotipinde olması yeterlidir.
- 17:05Çekinik Özellikler ve Göz Rengi Örneği
- Çekinik özellik için her iki ebeveynin de genotipinde bu özellik olmalıdır.
- Koyu renk göze sahip olmak baskın, açık renk göze sahip olmak çekinik bir özelliktir.
- İki koyu renk göze sahip ebeveynden genetik mirasında olması şartıyla açık renk göze sahip çocuklar dünyaya gelebilir.
- 19:56İkizlik Türleri
- Halk arasında bilinenin aksine üç çeşit ikizlik vardır: tek yumurta ikizleri, yarı özdeş ikizlikler ve çift yumurta ikizleri.
- Tek yumurta ikizliği (özdeş ikizlik), bir sperm bir yumurtayla buluşup zigot oluştuğunda, zigot kendi kopyasını oluşturarak ikiye bölünmesiyle oluşur.
- Yarı özdeş ikizlik, yumurta daha döllenmeden kendi kopyasını oluşturup ikiye bölünmesi ve farklı spermlerle birleşmesiyle oluşur.
- 23:23Çift Yumurta İkizleri ve Cinsiyetler
- Çift yumurta ikizleri, anne birden fazla yumurta ile karşılaşıp, farklı spermlerle birleşmesiyle oluşur.
- Tek yumurta ikizleri birbirinden çok benzerdir çünkü genetik kodları aynıdır.
- Yarı özdeş ikizlerde ve çift yumurta ikizlerinde cinsiyet aynı da olabilir, farklı da olabilir.
- 27:22Psikolojide Kalıtım ve Çevre Tartışması
- Psikolojide gelişimin etkileyen faktörleri olarak kalıtım ve çevre meselesi uzun yıllar tartışma konusu olmuştur.
- Psikoloji ekolleri bir önceki ekolün gelişmiş versiyonu veya karşı çıkışıdır.
- Geselci yıllar olgunlaşma kuramını savunurken, davranışçı yıllar (Watson) gelişimsel süreçte kalıtımın önemli bir etkisi olmadığını, her şeyin çevre ve deneyim tarafından belirlendiğini iddia etmiştir.
- 28:44Modern Psikolojinin Yaklaşımı
- Modern psikoloji, gelişimsel süreçte kalıtım ve çevre arasındaki ilişkiyi sorgulamayı saçma bulur ve bunların birbirine tercih edilemez olduğunu belirtir.
- Modern psikoloji, farklı çevrelerde yetiştirilmiş tek yumurta ikizlerini inceleyerek bu sonuca ulaşmıştır.
- Farklı çevrelerde yetiştirilen ikizlerin fiziksel özellikleri ve yetenekleri benzerken, ilgileri farklı olduğu gözlemlenmiştir.
- 31:32Dersin Özeti
- Bu derste gelişimi etkileyen faktörler olarak kalıtım, çevre ve zaman üçlüsü ele alınmıştır.
- Kalıtım konusunda sperm, yumurta, kromozom, otozom, gonozom, baskın, çekinik ve dominant kavramları anlatılmıştır.
- Bir sonraki derste gelişimi etkileyen faktörlerde çevre ve zaman ilişkisi, tarihsel zaman ve kritik dönem etkisi ele alınacaktır.