Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, geleneksel Türk tiyatrosu hakkında bilgi veren eğitici bir içeriktir. Video, geleneksel Türk tiyatrosunun tanımı ve özellikleri ile başlayıp, farklı tiyatro türlerini detaylı olarak anlatmaktadır.
- Video, geleneksel Türk tiyatrosunun yazılı metne bağlı kalmadan doğaçlama yöntemiyle yapılan, temel öğesi güldürü olan bir tiyatro şekli olduğunu açıklamaktadır. İçerik, tiyatroyu dramatik özellik göstermeyen oyunlar ve dramatik özellik gösteren oyunlar olarak iki ana kategoride incelemektedir. Karagöz, meddah, kukla, gölge oyunu, orta oyunu ve tuluat gibi farklı tiyatro türleri hakkında detaylı bilgiler sunulmaktadır. Her bir tiyatro türünün özellikleri, oynanış şekilleri ve tarihsel gelişimi anlatılmaktadır.
- Geleneksel Türk Tiyatrosunun Tanımı ve Özellikleri
- Geleneksel Türk tiyatrosu, yazılı metne bağlı kalmadan doğaçlama yöntemiyle yapılan, temel öğesi güldürü olan bir tiyatro şeklidir.
- Bu tiyatroda oyundaki kişiler kendine özgü karakteri olmayan, genellikle bilinen kalıplardaki insan tipleridir.
- Geleneksel Türk tiyatrosu özel bir sahne düzeni olmadan bayram, düğün, sünnet gibi çeşitli kutlamalarda oynanmıştır.
- 00:38Geleneksel Türk Tiyatrosunun Türleri
- Geleneksel Türk tiyatrosu hem sözsüz hem de meddah, kukla, karagöz ve ortaoyunu gibi söze dayanan şekillerde gerçekleşmiştir.
- Geleneksel Türk tiyatrosu dramatik özellikleri bakımından iki alana ayrılmıştır: dramatik özellik göstermeyen oyunlar ve dramatik özellik gösteren oyunlar.
- Dramatik özellik göstermeyen oyunlar sözsüz gösteriye dayalı, seyirciyi eğlendiren, coşturan, heyecanlandıran nitelikte olup Anadolu köylerinde düğün, bayram, şenlik gibi vesilelerle yaygın bir şekilde icra edilmiştir.
- 01:13Dramatik Özellik Göstermeyen Oyunlar
- Güç gösterisi yapanlar, hayvanlarla gösteri yapanlar, dans ederek eğlendirenler, birtakım cisimlerle göz yanıltanlar bu türde oyun sergilerler.
- Cambaz, taşbaz, kase baz, maymunbaz, kuşbaz, ateşba, hokkabaz, çengi ve köçekler, mevsimlik kız kaçırma gibi çeşitli oyunlar bu türe dahildir.
- 02:23Dramatik Özellik Gösteren Oyunlar
- Dramatik özellik gösteren oyunlar arasında meddah, kukla, gölge oyunu, orta oyunu gibi çeşitler vardır.
- Bu oyunlarda ortak özellik, belirli bir metne bağlı kalmadan dans, müzik ve şarkı eşliğinde doğaçlama oynanması ve halktaki çeşitli tiplerin taklitine dayanan güldürü oyunları olmalarıdır.
- 02:52Gölge Oyunu ve Karagöz
- Gölge oyunu, tek bir sanatçının sergilediği bir gösteri olup en meşhuru karagöz'dür.
- Karagöz, renklendirilmiş deriden görüntülerin sopaların yardımıyla hareket ettirilmesi, oyundaki tiplere ses, şive gibi özellikler katılması ile oynanan bir oyun şeklidir.
- Karagöz oyununun kendine has perdesi, perdenin arkasında yanan mum veya fenerden oluşan ışığı, bu ışığın önünde sopa yardımıyla hareket ettirilen figürleri, düdük, zurna, tef gibi ses unsurlarıyla belirlenmiş bir türdür.
- 03:30Karagöz Oyununun Özellikleri
- Karagöz oyununun konusu her ne kadar belli bir metne bağlı olmasa da klasikleşmiş nakarat ve tekerlemeleri vardır.
- Oyunlar ibret-i alem vasıtası olarak ders içerikli konulardan sergilenmiştir ve genellikle karagöz ve hacivat tiplemeleri arasında geçen diyalog şeklindedir.
- Karagöz, oyun kültürünün yapısını, kılık-kıyafet, davranış, düşünce ve konuşma üsluplarını da yansıtan gerçekçi bir stildir.
- 04:32Kukla Oyunu
- Kukla oyunu, Orta Asya kökenli geleneksel Türk tiyatrosunun en eski türüdür ve elle oynatılan kuklaya kol korkak ipi, oynatılana da çadır hayal denilirdi.
- Kukla oyununun başlıca özelliği karton, ağaç gibi hafif malzemelerden yapılmış bebeklerin konuşturulması esasına dayanır.
- Geleneksel Türk kuklasında ibis ve ihtiyar olarak anılan başlıca iki tip vardır ve ibis'in sözleri yanlış anlamasıyla cinas sanatı yapılır.
- 05:17Kukla Oyununun Gelişimi
- Türklerin Anadolu'ya gelmeden önce de bildikleri kukla oyunu zamanla Batı etkisinde değişimler göstermiştir.
- Batı kuklası, iskemle kuklası, el kuklası, ip kuklası gibi isimlerle 18. yüzyılda Osmanlı'da yaygınlaşmıştır.
- Dev kuklalar insan boyutundan büyük, içine girilerek oynanan bir tür olarak masraflı olmaları sebebiyle sarayda ve zengin kişilerce düzenlenen şenliklerde oynanmıştır.
- 05:58Meddah
- Meddah, Arapça kökenli bir kelimedir ve öven, aşırı övgü yapan anlamına gelir; geleneksel Türk tiyatrosunda taklitler yaparak hikayeler anlatan kişidir.
- Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan itibaren var olan bu tiyatro türünde meddah hikayelerindeki kahramanları mimik, şive taklit yaparak canlandırır ve her türlü hayvan taklitinde kendisi yapar.
- Meddahlar hikayelerini kahvehane, köy odası gibi yerlerde veya saraylarda yüksekçe bir yerde anlatırlar ve aksesuar olarak bir mendil, bir sopa ve bir iskemle kullanırlar.
- 07:06Orta Oyunu
- Orta oyunu, şekil olarak gölge oyununun sahneye indirilmiş canlı oyuncularla oynanan şeklidir ve varlığına ait deliller ancak dokuzuncu yüzyıla rastlanır.
- Orta oyunu palanga denilen yuvarlak bir alanda sergilenir ve seyirciler de bu alanın çevresinde yer alırlar.
- Ortaoyunda dekor kullanılmaz, sadece kafesli bir paravandan yararlanılır ve zurna, çifte nar, ince saz gibi müzik aletleri kullanılarak müzikle başlar, müzikle biter.
- 08:15Tuluat Tiyatrosu
- Tuluat, Arapça "doğmak, meydana çıkmak" anlamına gelir ve orta oyunuyla Batı tiyatrosu'nun kaynaşmasından ortaya çıkan tiyatro şeklidir.
- Tuluat tiyatrosu'nda Batı'nın sahne tekniği, dekoru, giysisi, oyun konuları ortaoyna uyarlanmıştır ve kantoda bu tiyatronun ayrılmaz bir parçası olmuştur.
- İstanbul'da ortaya çıkan bu tiyatro şekli başkent yakınları dışında yayılmıştır ve 19. yüzyılın son çeyreğinden başlayarak Cumhuriyet'in ilk yıllarına kadar etkinliğini sürdüren tuluat tiyatrosu, aydınların desteklemediği bir tür olarak zamanla canlılığını kaybetmiştir.