Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan makro iktisat dersinin bir bölümüdür. Eğitmen, KPSS sınavına hazırlık amacıyla öğrencilere GSYİH konusunu detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, GSYİH'nin temel kavramlarını, unsurlarını ve ölçülürken dikkat edilmesi gereken hususları kapsamlı şekilde ele almaktadır. İlk olarak cari dönem, milli hasıla ve yurtiçi hasıla kavramları açıklanmakta, ardından GSYİH'nin dört temel unsuru (belirli bir dönemde olması, ülke vatandaşı ve sınırları içinde olması, nihai mal olması ve piyasa fiyatlarıyla ölçülmesi) anlatılmaktadır. Daha sonra çifte sayım problemi, GSYİH'ya dahil edilemeyen işlemler ve Türkiye'nin GSYİH'sı üzerinden kişi başına düşen gelir hesaplaması yapılmaktadır.
- Videoda ekmek üretim süreci ve buğday-un-ekmek örneği üzerinden temel mal kavramı, katma değer yöntemi ve piyasa fiyatlarının GSYİH ölçümündeki önemi görsel olarak sunulmaktadır. Ayrıca, son dört yıldır ÖSYM ve kurumların sınavlarda kavram tanımlarını çok önem verdiği belirtilmekte ve bir sonraki derste GSYİH ölçüm yöntemlerinden devam edileceği duyurulmaktadır.
- 00:04Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'nın Unsurları
- Ders, gayri safi yurtiçi hasıla ve gayri safi milli hasıla arasındaki farklılığı anlatan bir önceki dersten sonra, gayri safi yurtiçi hasıla'nın unsurlarına geçilecek.
- Görsellik önemli bir kavramdır ve ders anlatımında tablolar kullanılacaktır.
- Gayri safi yurtiçi hasıla ve milli gelir tanımları alt alta sıralanarak dört madde halinde belirtilmiştir.
- 01:14Birinci Unsur - Belirli Bir Dönem Aralığı
- Gayri safi yurtiçi hasıla ve milli gelir hesaplamaları belirli bir dönem aralığında yapılır, genellikle bir yıllık süreye "cari dönem" denir.
- Cari dönem, içinde bulunduğumuz yıl veya aydır (örneğin 2021 yılının Eylül ayı).
- Ölçüm genellikle bir yıllık değil, üçer aylık dönemler itibariyle yapılır ve ülkelerin istatistik kurumları tarafından yapılır.
- Gayri safi yurtiçi hasıla ve milli gelir gibi kavramlar "akım değişken"dir, belirli bir zaman dilimi içerisinde ölçülen değişkenlerdir.
- 03:03İkinci Unsur - Ülke Vatandaşlığı ve Sınırlar
- Gayri safi milli hasıla, ülke vatandaşlarının elde ettiği gelirdir.
- Gayri safi yurtiçi hasıla, ülkenin coğrafi sınırları içerisinde elde edilen gelirdir.
- İkinci unsura göre, milli hasıla ve yurtiçi hasıla arasındaki fark belirlenir.
- 04:06Üçüncü Unsur - Nihai Mal
- Üçüncü unsur, gayri safi yurtiçi hasılaya konu olacak olan malın nihai mal olmasıdır.
- Ara mallar gayri safi yurtiçi hasılaya dahil edilemez, çünkü dahil edilirse çifte sayım veya mükerrer kayıt sorunu oluşur.
- Sadece nihai mallar gayri safi yurtiçi hasılaya dahil edilir.
- 05:27Mal Türleri ve Tanımları
- Ara mal, bir başka mal üretiminde kullanılan mallardır (örneğin ekmek üretiminde kullanılan un).
- Nihai mal, tüketime hazır hale gelmiş olan mallardır.
- Temel mal, üretimin ilk aşamasındaki mallardır.
- Katma değer, ara malların her üretim aşamasında değerine yapılan ilave bir eklentidir.
- 08:21Örnek - Ekmek Üretim Süreci
- Ekmek üretim sürecinde buğday, un ve ekmek olmak üzere üç aşama vardır.
- Buğday ve un, üretim sürecinde ara mallardır.
- Ekmek, üretim sürecinin son aşamasında elde edilen nihai maldır.
- 09:19Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'nın Tanımı
- Temel mal olarak nitelendirilen ilk arama, bu örnekte buğday olarak belirlenmiştir.
- Gayri safi yurtiçi hasıla, nihai malın fiyatını dahil ederek hesaplanır; bu örnekte ekmeğin satış fiyatı olan 100 TL'dir.
- Aramaları (buğday, un) dahil etmek fazladan sayım veya çifte sayım problemine yol açar.
- 10:49Katma Değer Yöntemi
- Katma değer yöntemi, aramaların her üretim aşamasında değerine yapılan ilave eklentidir.
- Temel malın katma değeri satış fiyatıdır; bu örnekte buğday 50 TL'dir.
- Değirmenci buğdayı un haline dönüştürerek 80 TL'ye sattığında, katma değeri 30 TL'dir (80 TL - 50 TL).
- Ekmeğin katma değeri 20 TL'dir (100 TL - 80 TL), toplam katma değerlerin nihai malın satış fiyatına (100 TL) eşit olması gerekir.
- 13:21Piyasa Fiyatlarıyla Ölçüm
- Gayri safi yurtiçi hasıla piyasa fiyatlarıyla ölçülür ve parasal değer olarak ifade edilir.
- İstatistiksel ölçümlerde bir sepet oluşturulur ve sepetin içindeki mallar üzerinden ölçüm yapılır.
- Farklı ölçü birimlerine sahip mallar (örneğin kumaş, su, ekmek) fiyatlarıyla birleştirilerek toplam değeri hesaplanır.
- Para hesap birimi olma fonksiyonu sayesinde farklı ölçü birimleri aynı sepete toplanabilir.
- 17:19Uluslararası Karşılaştırma
- Farklı ülkelerdeki para birimleri farklı olduğu için, uluslararası karşılaştırmalar için evrensel bir para birimi olan Amerikan dolarına çevrilir.
- Gayri safi yurtiçi hasıla dört temel unsurdan oluşur: belirli bir dönemde, ülke sınırları içerisinde, nihai mal ve piyasa fiyatlarıyla ölçülür.
- Piyasa fiyatlarını kullanmak, miktarsal ölçümlerden farklı olarak enflasyondan arındırma işlemi yapmak zorunda kalınmasına neden olur.
- 19:10Çifte Sayım Sorunu
- Çifte sayım sorunu, birbirine bağlı ürünlerin değerlerinin toplanması sonucu oluşan tekrarlı kayıtlardır.
- Katma değerleri toplandığında çifte sayım oluşmaz, ancak ara malların değerleri dahil edildiğinde çifte sayım oluşur.
- Nihai malın değerinin dahil edilmesi çifte sayım oluşturur.
- 20:58Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Ölçülürken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Öz tüketim (oto tüketim) değerleri gayri safi yurtiçi hasılaya dahil edilmez çünkü piyasa fiyatı yoktur.
- Öz tüketim, evde yapılan yemekler, sakal tıraşı, saç fön çekmesi gibi aktivitelerdir ve büyük şehirlerde düşük seviyede olurken, kırsal bölgelerde daha yüksektir.
- Tam kamusal mallar (adalet, savunma, bürokrasi) satış fiyatı olmasa da maliyetleri aracılığıyla gayri safi yurtiçi hasılaya dahil edilir.
- İkinci el mal satışları gayri safi yurtiçi hasılaya dahil edilmez, çünkü bu durum çifte sayım problemine yol açar.
- 28:33Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'ya Dahil Edilemeyen İşlemler
- Finansal ve mali nitelikli işlemler (borsa, dolar, altın gibi spekülasyonlar) gayri safi yurtiçi hasıla'ya dahil edilemez çünkü emek ve mal-hizmet üretimi söz konusu değildir.
- Gayri safi yurtiçi hasıla'ya dahil edilebilmesi için bir şeyin nihai mal olarak cari dönemde üretilmiş olması gerekir.
- Finansal ve mali işlemlerde broker veya emlakçı gibi aracılardan alınan komisyonlar ise hizmet üretimi olduğu için dahil edilir.
- 32:27Transfer Ödemeleri
- Transfer ödemeleri, emekli, dul ve yetim aylıkları, öğrenci bursları gibi cari dönemde üretim karşılığı olmadan devletin kişi veya kurumlara yapmış olduğu ödemelerdir.
- Transfer ödemeleri gayri safi yurtiçi hasıla'ya dahil edilmez, ancak kişisel gelire dahil edilir çünkü kişinin gelirini artırır.
- Maliyede transfer ödemeleri daha ayrıntılı bir şekilde görülebilir.
- 33:37Kayıt Dışı Ekonomi
- Kayıt dışı ekonomi, yasadışı yollardan elde edilen gelirler veya elde edilen gelirin beyan edilmemesi durumudur.
- Pandemi sürecinde uzaktan eğitim ve online hizmetler yapanların büyük çoğunluğunun kayıt dışı olduğu gerekçesiyle maliye inceleme başlatmıştır.
- Türkiye, kayıt dışı ekonominin en yüksek olduğu ülkelerden biridir.
- 34:41Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'nın Sınırlamaları
- Üretimin yarattığı dışsallıklar (trafik sıkışıklığı gibi negatif dışsallıklar) gayri safi yurtiçi hasıla'ya dahil edilemez.
- Üretilen malların kalitesi, insanların çalışma ve dinlenme süreleri gayri safi yurtiçi hasıla rakamında gözükmez.
- Gayri safi yurtiçi hasıla rakamı (Türkiye'nin 700 milyar dolar) ülkenin gelir dağılımı hakkında bilgi vermez.
- 36:48Kişi Başına Düşen Gelir Hesaplama
- Gelir dağılımı kişi başına düşen gelir ile ölçülür: Kişi başına düşen gelir = Gelir / Nüfus.
- Türkiye'nin gayri safi yurtiçi hasılası 700 milyar dolar, nüfusu 83 milyon civarında olduğuna göre kişi başına düşen gelir yaklaşık 9 bin Amerikan dolarıdır.
- 37:33Türkiye'nin Ortalama Geliri
- Türkiye'nin ortalama geliri aylık 6.000 TL civarında olarak hesaplanıyor.
- Dört kişilik bir aile için aylık 24.000 TL gelir elde ediliyorsa, Türkiye ortalamasında olunuyor; daha azsa fakir, daha fazlaysa zengin olunuyor.
- Tek başına yaşayan bir kişinin aylık 6.000 TL geliri varsa ortalama geliri elde etmiş oluyor, ancak eş alırsa kişi başı gelir 3.000 TL'ye düşüyor.
- 39:44Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Ölçümü
- Gayri safi yurtiçi hasıla ölçülürken ikinci el konut satışından elde edilen gelirlerin dahil edilmeyeceği önemli bir husus olarak belirtiliyor.
- Son dört yıldır KPSS ve kurum sınavlarında kavram tanımlarına çok önem verildiği vurgulanıyor.
- Bir sonraki derste gayri safi yurtiçi hasıla ölçüm yöntemlerinden devam edileceği belirtiliyor.