Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Diamond adlı bir konuşmacının Friedrich Nietzsche'nin hayatını ve felsefesini anlattığı eğitim içeriğidir. Konuşmacı, Nietzsche'yi hiç bilmeyenler için biyografik bir anlatım sunmaktadır.
- Video, Nietzsche'nin 1844'teki doğumundan başlayarak çocukluğunu, eğitimini, felsefi ilgisinin gelişimini, önemli eserlerini ve 1900'deki vefatına kadar olan hayatını kronolojik olarak anlatmaktadır. Nietzsche'nin "üst insan" kavramı, "Tanrı öldü" ifadesi, "bengi dönüş" fikri ve köle-efendi ahlakı anlayışı gibi temel felsefi düşünceleri detaylı şekilde açıklanmaktadır.
- Videoda ayrıca Nietzsche'nin "Trajedinin Doğuşu", "İnsanca", "Tan Kızıllığı", "Şen Bilim ve Zerdüşt", "Böyle Buyurdu Zerdüşt", "Ahlakın Soykütüğü Üzerine", "Putların Alacakaranlığı" ve "Deccal" gibi önemli eserleri, Alman kültürünü eleştirisi, sağlık sorunları ve toplumdan izole olması gibi kişisel yönleri de ele alınmaktadır. Konuşmacı, ileride Nietzsche ile ilgili daha detaylı videolar yapacağını belirtmektedir.
- 00:27Büyük Bir Olayın Olması İçin Gerekli Şartlar
- Bir olayın büyük olabilmesi için olayı gerçekleştirenlerin ve olayı yaşayanların büyük anlayışı bir araya gelmesi gerekir.
- Tarih, birçok büyük olayı birer kar tanesiymiş gibi üfler götürür, ancak bazen kısa, keskin bir yankı ile her şey geçip biten olaylar da olur.
- Büyük bir insanın bile tekil bir eylemi kısa, küt ve verimsiz ise büyük değildir, çünkü gerekli derin kavrayışa sahip değildir.
- 01:54Nietzsche'nin Anlatım Tarzı
- Richard Wagner Beyrut'ta kitaplarında olduğu gibi ilk sayfadan dikkat çekiyor, bazen bir sayfada söyleyebileceği şeyleri on sayfada söylüyor.
- Nietzsche, filozofların en büyük korkusunun anlaşılmak olduğunu ve kendisinin de anlaşılmak istemediğini ifade ediyor.
- Nietzsche tabuları kırmak için yazdığını söyler ve kendisini deccal olarak adlandırır.
- 03:50Video Hedefi
- Bu video, Nietzsche'yi hiç bilmeyenler için hazırlanmış olup, ileride Nietzsche ile alakalı yapılacak videoların ön hazırlığını yapmaktadır.
- Video, Nietzsche'nin biyografisini, eserlerini ve felsefesini anlatarak, daha sonraki videolarda daha rahat bir anlatım yapılabilmesini amaçlamaktadır.
- 04:42Nietzsche'nin Doğumu ve Çocukluğu
- Friedrich Wilhelm Nietzsche 15 Ekim 1844'te Prusya Krallığı'nın Saksonya eyaletindeki Lipsk yakınlarındaki Rocke'nin küçük bir kasabasında doğdu.
- Ailesi Luther'çi bir inanışa sahipti ve Nietzsche çocukluğunda bir din adamı olmak istediğini söylerdi.
- Nietzsche beş yaşındayken babası, bir sonraki yılda iki yaşındaki erkek kardeşi öldü ve aile Naumburg'a taşındı.
- 05:38Eğitim ve Felsefi Gelişimi
- Nietzsche yoğun çevre baskısına ve Luther anlayışına maruz kalsa da iyi bir eğitim alabilmiş ve Almanca, Yunanca, Latince, Fransızca ve İbranice dillerini öğrenmişti.
- 1864'te Dom Jimnazyum'da mezun olduktan sonra Bonn Üniversitesi'nde teoloji ve klasik filoloji alanında çalışmalarına başladı.
- Bir sömestr sonra inancını tamamen kaybetti ve 1865'te yirmi yaşındayken kız kardeşi Elizabeth'e inancını kaybettiğini bildiren bir mektup yazdı.
- 08:06Felsefi Etkileri ve Kariyeri
- 1865 yılında Arthur Schopenhauer'un eserlerini incelemiş ve felsefi ilgisinin uyanışını Schopenhauer'a borçluydu.
- 1866 yılında Albert Lange'ın materyalizmin tarihi adlı eserini okudu ve 19. yüzyıldaki genel hava Nietzsche'de büyük bir ilgi uyandırdı.
- 1867 yılında Naumburg'daki Prusya ağır silah bölüğüne bir yıllık gönüllü hizmete kaydoldu ancak 1868 Mart'ında bir at kazası sonucu askerlik görevini bıraktı.
- 09:56Profesyonel Hayatı ve İlişkileri
- Eski öğretmeninin desteği sayesinde İsviçre'deki Basel Üniversitesi'nde klasik filoloji profesörlüğü teklif aldı ve 24 yaşında hala doktora ve öğretim sertifikası almamışken bu unvanı aldı.
- Nietzsche, Prusya vatandaşlığını bıraktı ve hayatının geri kalanını resmi olarak devletsiz yaşadı.
- 1868'de Richard Wagner ile tanıştı ve Wagner'ın eşi Cosima ile de arkadaş oldu, Wagner'ın adını "İyinin ve Kötünün Ötesinde" kitabında sık sık anmıştır.
- 10:54Nietzsche'nin İlk Eserleri ve Kişiliği
- Nietzsche 1872 yılında "Tragedinin Doğuşu" başlıklı ilk kitabını tamamladı, ancak yakın arkadaşları bile bu kitaba ilgi duymadı ve bazıları kitabı aşağıladı.
- 1873-1876 yılları arasında "David Strauss", "Tarihin Yararı ve Yararsızlığı", "Eğitimci Olarak Schopenhauer" ve "Richard Wagner Beyrut'ta" başlıklı dört uzun deneme yayınladı.
- Nietzsche son derece geçimsiz, huysuz, aksi ve hatasını kabul etmeyen bir insandı; iyi bir arkadaş çevresi yoktu ve hükümete karşı tutumu tepki çekiciydi.
- 13:01Nietzsche'nin Eserleri ve Felsefi Gelişimi
- 1878'de "İnsanca Pek İnsanca" adlı yapıtını tamamladı, bu eserde metafizikten ahlaka, dinden cinsiyet bilimine kadar geniş bir yelpazeye sahip aforizmalar vardı.
- Yıllar geçtikçe eski Nietzsche'yi öldürecek yeni bir Nietzsche yaratacaktı çünkü insan ancak kendisini aşabilirse filozof olabilir.
- Yeni eserinden sonra etrafında kalan birkaç dostuyla da arası açıldı, iyice insanlardan tiksinmeye ve asosyalleşmeye başlamıştı.
- 13:52Sağlık Problemleri ve Yazarlık Kariyeri
- 1879'da sağlık problemleri baş gösterdi, basel'deki pozisyonundan istifa etmek zorunda kaldı ve emekli maaşıyla tatil yaparak araştırma yapmaya başladı.
- 1889 yılına kadar farklı şehirlerde yaşadı, yazları İsviçre'de, kışları İtalya ve Fransa'da geçirdi.
- Gözlemeğindeki zayıflık iyice baş belası olunca daktilo kullanmayı öğrendi ve eski öğrencisi Peter Gast ona sekreterlik olarak yardım etmeye başladı.
- 15:05Önemli Eserleri ve Toplumla İlişkileri
- 1888'e kadar toplamda beş kitap yazmış olacaktı: "Tragedinin Doğuşu", "İnsanca Pek İnsanca", "Tan Kızıllığı", "Şen Bilim" ve "Zerdüşt".
- 1883 yılında "Zerdüşt" kitabının ilk bölümünü sadece on günde tamamladı, ancak bu kitap ve Alman kültürünü küçümseyen tavırları onu toplumdan izole etti.
- 1885 yılında "Böyle Buyurdu Zerdüşt" başlıklı kitabının sadece kırk adet kopyasını yaptırdı ve bunların bir kısmını etrafında kalan birkaç arkadaşına dağıttı.
- 17:47Son Yılları ve Zihinsel Çöküş
- 1887 yılında "Ahlakın Soykütüğü Üzerine" adlı polemik yazdı ve aynı yıl Fyodor Dostoyevski'nin eserleriyle tanıştı.
- 1888'de "Putların Alacakaranlığı" ve "Deccal" (kendisini kastederek) başlıklı eserlerini tamamladı.
- 3 Ocak 1889'da zihinsel bir çöküş yaşadı, Torino sokaklarında bir atın kırbaçlandığını görünce dayanamayıp ata sarıldı ve bayıldı.
- 20:01Zihinsel Hastalığı ve Son Yılları
- Buhranını takip eden günlerde "Delilik Mektupları" olarak bilinen kısa yazılar yazdı ve Dionysos adıyla imzaladı.
- 6 Ocak 1889'da arkadaşı Overback, Nietzsche'yi Basel'deki bir psikiyatri kliniğine götürdü ve annesi onu Janna'daki bir kliniğe naklettirmeye karar verdi.
- 1889 Kasım'dan 1890 Şubat'ına kadar tedavi gördü, ancak tedaviler yetersiz kaldı ve annesi 1890 Mart'ında onu klinikten aldırdı.
- 21:47Nietzsche'nin Hastalığı ve Ölümü
- Nietzsche'nin zihinsel hastalığı o zamanın medikal paradigması olan üçüncü devre sifiliz olarak teşhis edildi, ancak bazı doktorlar vasküler bunamayı ve periyodik psikozlu manik depresif olduğunu, Leonard Sax ise sağ taraflı retro orbital beyin zarı tümörü olduğunu iddia etti.
- Nietzsche 1898 ve 1899'da en az iki kere inme geçirdi, 1900 Ağustos ayında zatürreye yakalandı ve 25 Ağustos gecesinde yeni bir inme geçirdikten sonra öldü.
- Ölümünden sonra eserleri yeniden derlendi, yayımlanmayan yapıtları yayımlandı, ancak bunadığı dönemlerde yazdığı bazı eserler sansürlendi veya çıkarıldı.
- 23:27Nietzsche'nin Kimliği ve Felsefesi
- Nietzsche Prusya vatandaşı olarak doğmuştu, ancak devlet ve millet kavramlarından kendini soyutlamış, vatandaşlığını terk etmişti.
- Kendisini bir asilzade olarak görüyordu, atalarının lehler olduğunu söylüyordu ve safkan, bir gram bile Almanlık barındırmayan bir "Üst İnsan" (Übermensch) olarak tanımlıyordu.
- Hayatı boyunca yalnız yaşayan, kimseyle evlenmemiş biri olarak eleştiriye kapalı, insanlardan soğumuş, üretmeyenleri çöp gibi gören bir anlayışı vardı.
- 24:22Nietzsche'nin Ahlak Anlayışı
- Nietzsche köle ahlakı ve efendi ahlakı şeklinde bir ahlak anlayışı getirdi; köle ahlakı kalabalıkların, köylülerin, felsefeden anlamayanların ahlakıydı, efendiler ise insanlığı yüceltmek ve yönetmek için gelmişlerdi.
- Nietzsche antisemitistlerden nefret ederdi, ancak naziler ideallerini Nietzsche'nin Übermensch anlayışından alacak ve Hitler döneminde Almanların üst insanlar olduğu iddiasını ortaya atacaklardı.
- Nietzsche'ye göre basit insan yalnızca maddi teselli peşindedir, para düşünür, hayalleri küçüktür, çıkarı için her şeyi yapmaya hazırdır; üst insansa yaşamını büyük eylemler uğrunda harcamaya hazırdır, insanlığa katkıda bulunur.
- 25:49Übermensch Kavramı
- Nietzsche, Newton gibi önemli bir mucit için elli tane işçiyi feda edebileceğini savunuyordu, çünkü işçi hep bulunur ama mucit bulunamaz.
- Sadece üreten, yenilik getiren, dehaya sahip olan insanların yönetimde olması gerektiğini düşündü, bu fikir Sokrates ve Dostoyevski'nin de benzer şekilde savunduğu bir anlayıştı.
- Nietzsche kendisinin bir üst insan olduğunu savunmuyordu ama içten içe öyle düşünüyordu; kitaplarında kendisini üst insanın habercisi olarak tanıtıyordu.
- 27:58Tanrı'nın Ölümü ve Bengi Dönüş
- Nietzsche tanrı öldü tanımını "Şenbilim" adlı eserinde yeterince açmıştı: "Tanrı öldü, tanrı'dan geriye bir ölü kaldı ve onu öldüren biziz."
- Nietzsche tanrı'nın ölümünü 19. yüzyılda ateizmin yükselmeye başlamış olmasına bağlıyor olabilir, çünkü o güne kadar tanrı yerine maddeye tapmak olarak görülürdü.
- Nietzsche "bengi dönüş" fikrini ileri sürdü: zamanın bir çember gibi döngüsel bir formda olduğunu, aynı şeylerin sürekli yaşandığını, insanın bir kere hayata geldiğini ama bu hayatın sonsuz defa tekrarlandığını savunuyordu.
- 30:11Nietzsche'nin Bengi Dönüş Anlayışı
- Evren sürekli başa sarılmakta ve her şey tekerrür etmektedir; bengi dönüş aktif nihilizmi içerir ancak tekamül anlayışına daha yakındır.
- Nietzsche'ye göre zaman bir çemberdir, sürekli başa sarar ve bu hayatta içinde kalan her şey sonsuza kadar kalacaktır.
- Mütevazilik, merhamet ve fedakarlık basit insanların işidir; üst insan başkaldırır, isyan eder ve üretir çünkü ne yaşarsa sonsuza kadar onu yaşayacaktır.
- 31:15Bengi Dönüş Kavramının Özeti
- Nietzsche, bengi dönüş kavramını "yaşadığın ve yaşamakta olduğun bu hayatı yeniden ve sayısız kere daha yaşamak zorunda kalacaksın" şeklinde özetlemiştir.
- Hayatındaki her acı, sevinç, düşünce ve soluk, tarif edilemeyecek kadar küçük veya büyük her şey arka arkaya ve aynı sırayla geri dönecektir.
- Varoluşun sonsuz kum saati içinde toz lekesi olan insan, kendisiyle yeniden ve yeniden baş aşağı çevrilecektir.
- 31:57Ölüm Korkusu ve Üst İnsan
- Nietzsche'ye göre insan yaşamını tamamladığında ölüm korkusu ortadan kalkacaktır; bu, bengi dönüşe, yani acılarına rağmen yaşamı yeniden yaşamaya evet diyebilme gücüne sahip olmaktır.
- Yaşadıklarınızı yeniden yaşamaya razı olabiliyorsanız, kaderinizden memnunsunuz demektir ve şikayet edemezsiniz; şikayet eziklerin işidir.
- Sadece hayatın üstesinden gelmeyi başarabilenler yaşamayı hak ederler; üst insan için geçerli olabilecek tek ahlaki değer güç istencidir.
- 33:10Acı Çekmenin Değeri
- Nietzsche bir insanı dayanabildiği işkence ve acı miktarına ve bunları kendi lehine çevirme becerisine göre değerlendiriyor.
- Nietzsche'ye göre acı çekmek iyi şeylere ulaşmanın bir parçasıdır ve bir insan acı çekmeyi bildiği ölçüde özgürdür.
- Nietzsche, tıpkı hocası Schopenhauer gibi hayatlarımızı yöneten şeyin akıl dışı bir varlık olduğunu, kör bir iradenin ellerinde acı çekerek ve anlamsız bir şekilde savrulduğumuzu düşünüyordu.
- 34:50Nietzsche'nin Felsefesinin Özeti
- Nietzsche'ye göre acılar bizi olgunlaştıran, yoğuran ve bizi biz yapan olaylardır; hayat ve hayatın getirdiği acılar reddedilmesi gereken şeyler değil, dolu dolu yaşanması ve sonuna kadar tadına varılması gereken şeylerdir.
- "Beni öldürmeyen şey güçlendirir" ifadesi Nietzsche'nin felsefesinin temelini oluşturur.
- Nietzsche'nin evrene, hayata, felsefeye, ahlaka ve tanrıya bakışı çok farklıdır; konu Nietzsche olduğu zaman konuşacak çok şey vardır.
- 36:10Nietzsche ve İslam
- Nietzsche'nin ölmeden önce Müslüman olduğunu söyleyenler vardır, ancak bunun sebebi ubermenş anlayışıdır.
- Nietzsche'ye göre bir insan eğer ideallerinden vazgeçiyorsa veya inandığı şeylerin peşinden ölümüne gitmiyorsa o adam üst insan değildir.
- Nietzsche İslam'ı övse de bunun din değiştirdiği veya İslam'a geçtiği anlamına gelmiyor; sadece İslam'ın "din bütün dünyaya hakim olana kadar savaşın" gibi ayetlerini beğeniyor.