Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Tarihin Bilinmeyen Yüzü" programının otuzdokuzuncu bölümüdür. Programda sunucu ve Cengiz Özakıncı gibi tarih uzmanları, eski Türk uygarlıklarının hukuk sistemi ve uygarlık özellikleri hakkında bilgiler paylaşmaktadır.
- Video, eski Türklerde, özellikle Uygurlar ve Hunlar'da hukuk düzeni ve uygarlık belirtilerini ele almaktadır. Programda M.Ö. 500'lerde Altay Dağları eteklerinde yapılan arkeolojik bulgular, Hunlarla Bizans arasındaki yazılı anlaşmalar, Uygurların hukuk belgeleri ve "Kutadgu Bilig" gibi eserler incelenmektedir. Ayrıca, Türk uygarlıklarının yükselişi ve düşüşü üzerine bilgiler de paylaşılmaktadır.
- Programda, Türklerin barbar değil uygar bir halk olduğunu kanıtlamak için yabancı kaynaklardan belgeler sunulmakta, Reşit Rahmeti Arat'ın çalışmalarından bahsedilmekte ve Uygur Türkleri'nin hukuk belgeleri ile şiirleri detaylı olarak incelenmektedir. Programın üç haftalık bir aralık olup, 25 Temmuz'da yeni bir bölümle devam edeceği duyurulmaktadır.
- 00:12Program Tanıtımı
- Cengiz Özakıncı ile "Tarihin Bilinmeyen Yüzü" programının 39. bölümü, "Eski Türklerde Uygar Yaşam ve Hukuk" başlığıyla yayınlanıyor.
- Programda eski Türklerde, özellikle Uygurlar'daki hukuk düzeni ve Türklerdeki uygarlık belirtileri konuşulacak.
- Programın sonraki üç hafta boyunca ara verilmesi ve bu süre içinde tekrarların yayınlanacağı duyuruldu.
- 02:39Önceki Programların Özeti
- Son birkaç programda adalet kavramı üzerinde durulmuş, Kanuni Sultan Süleyman döneminde İngiltere Kralı VIII. Henry'nin Türkiye'deki yasa ve yargı düzenini örnek aldığını anlatılmış.
- İngiltere Kralı VIII. Henry'nin Türkiye'deki adalet düzenini incelemek için gönderdiği heyetin yapısı, dünyada ve Türkiye'de ilk kez ortaya konulmuş.
- Avrupa'da 1500'lü yıllarda Rönesans ve Reform hareketlerinin başladığı dönemde, bu hareketlere devindirici gücün Türk korkusu olduğu belirtilmiş.
- 06:30Türklerin Uygarlık Katkıları
- İngiltere Kraliçesi Elizabeth, Türkiye'den dokuma sanayinin sırlarını ve boyacılığın bilgilerini almak için ajan göndermiş.
- Matbaanın 1450'li yıllarda Almanya'da Gutenberg tarafından icat edildiği bilgisinin doğru olmadığı, 800-900 yılları arasında Uygurlar tarafından tahta basma kalıp şeklinde uygulandığı belirtilmiş.
- Alman Türkolog Albert von Le Coq gibi yabancı bilginlerin araştırmalarıyla matbaanın Uygurların buluşu olduğu ortaya konmuş.
- 09:53Programların Amacı
- Programların amacı Türklerin barbar olmadığı, uygar olduğunu kanıtlamak ve bu bilgileri batılı yazarların belgeleriyle sunmaktır.
- Batı emperyalizminin Türkiye'yi işgal etmesinde "Türkler barbar türkler" sloganı kullanılmış, Türklerin uygarlığa katkıları olmadığı ve nereye girdilerse orayı yıktıkları iddia edilmiştir.
- Türk Tarih Kurumu'nun kurulması da, batı'nın emperyalist saldırgan suçlamalarına cevap verecek kurum olarak düşünülmüş, sivil savunma örgütü niteliğinde bir kurum olarak hizmet vermiştir.
- 14:20İngiltere'nin Türk Casusluk İstekleri
- Elizabeth I. İngiltere'nin birinci el ajanına yazdığı 12-14 maddelik emirlerde, İngiltere'nin bilmediği sanayi bilgilerini Türklerden öğrenmek istiyor.
- İngiltere, Türkleri "barbar" olarak nitelendirirken, kendilerinin bilmediği uygarlığı Türklerden almak istiyor.
- 15:21Eski Türklerde Uygar Yaşam
- İsa'dan önce 500'lü yıllarda Sovyetler Birliği sınırları içindeki Altay Dağ eteklerinde yapılan bir kazıda, Türk prensinin giysileri bulunmuştur.
- Bulunan altın pullar, altından başlık, ceket, pantolon ve çizme gibi modern giysiler Isa'dan önce 500 yıllarında Türklerde kullanılmaktaydı.
- Aynı dönemde Batılılar sadece bez parçası sararak giyiniyor, dikiş, terzilik, pantolon veya ceket yoktu.
- 17:49Türk Giysisi ve Halılar
- Ermitaj Müzesi'nde sergilenen bu arkeolojik bulgunun Türkler'e ait olduğu kanıtlanmıştır.
- 2012'de İstanbul'da Kasım ayında Kırgızistan Dışişleri Büyükelçiliği ile Türkiye Kültür Bakanlığı'nın işbirliğiyle "Altın Elbiseli Adam" sergisi yapılmıştır.
- İsa'dan önce 500'lere ait "Pazı Halısı" da bir gömüde bulunmuş ve uzun yıllar Ermenilere veya İranlilere ait olarak yanlış bilgilendirilmiştir.
- 20:17Halının Türk Kimliği
- Almanya'da on yıllarca halıcılık yapan Fuat Tekçe, "Pazarı Altaylardan Bir Halının Öyküsü" adlı kitabında Pazı Halısı'nın Türkler'e ait olduğunu kanıtlamıştır.
- Halının üzerinde sürekli tekrarlanan at figürleri vardır ve atların kuyrukları bağlıdır.
- Türkler savaşa giderken atlarının kuyruklarını bağlar ve yelelerini keserlerdi, böylece ok atarken mani olmazdı.
- 26:40Hunlar ve Hukuk Düzeni
- Hunlarla ilgili "kuyruğu at gibi çalışır" gibi bir Türk deyimi vardır.
- İsa'dan sonra 460'larda Hunlar ve Bizans arasında yazılı anlaşmalar yapılmıştır.
- Hunlarda devletin devleti hukukunun varlığı, Bizans arşivlerindeki yazılı anlaşmalardan görülmektedir.
- 28:08Hunlar ve Bizans Antlaşması
- Ahmet Ali Ahmet Beyoğlu'nun kitabında Hunlar ile Bizans arasında yapılan anlaşmada kaçakların iade edilmesi, vergilerin ödenmesi ve mültecilerin geri verilmesi gibi maddeler yer almaktadır.
- Bizans elçisi Priscus'un raporunda, Bizans'tan kaçıp Hunlara iltica eden bir Grekle karşılaşması anlatılmaktadır.
- Grek, Hunlar'da daha rahat yaşadığını, herkesin kendi serveti ölçüsünde bir hayat geçirip kimseye yük olmadığını, aksine Bizans'ta ise kanunların herkese eşit uygulanmadığını ve zenginlerin kanuna aykırı davranışlarından ceza görmemesini belirtmiştir.
- 35:46Hunların Dini Anlayışı
- Priscus'un raporunda, Bizans elçisinin "Bizans imparatoru tanrıdır, Atilla ise tanrı değildir" diyerek Atilla'nın temsilcisini kızdırması anlatılmaktadır.
- Atilla'nın temsilcisi ve kendisi de "hiçbir insan tanrı değildir" cevabını vermiştir.
- Hunların dini anlayışı, Isa'ya tanrı diyen Hıristiyanlık anlayışından farklı olarak, Isa'nın tanrı değil elçi olduğuna inanan Ariusçuluk mezhebiyle benzerlik göstermektedir.
- 39:14Uygurlar ve Hukuki Belgeler
- İkinci bölümde Uygur Türklerindeki hukuki düzene ilişkin belgeler, bulgular ve bilgiler anlatılacaktır.
- 800'lerde yazılmış "Hilafet Ordusunun Menkıbeleri ve Türklerin Faziletleri" adlı kitapta, 732 yılında Horasan valisi Cüneyd bin Abdurrahman ile Türk hükümdarı Hakan'ın karşılaşması anlatılmaktadır.
- Hakan, Cüneyd'i korkuttuktan sonra onunla din ve hukuk konularında sohbet etmek istediğini belirtmiştir.
- 43:14Türk Hakanı ve İslam Komutanı Arasındaki Görüşme
- Türk Hakanı, 1300 yıl öncesinde hile yapmayan bir millet olduklarını, sadece harpte hileyi mübah saydıklarını belirtmiştir.
- Türk Hakanı ve İslam komutanı Cüneyt Yalnızbaş, Horasan valisi hakkında sorular sorarak ceza sistemlerini karşılaştırmışlardır.
- İslam komutanı, yalancıları sürgün ederken, Türk Hakanı yalancının dilini keserlerini söylemesiyle anlaşmazlığa düşmüşlerdir.
- 45:57Türklerin ve Müslümanların Ceza Sistemleri
- Türklerin (putperest olarak adlandırılanların) suç ve ceza sistemi ile Müslümanların arasında büyük bir fark olmadığı ortaya çıkmıştır.
- Türklerin ceza ve suç sistemi Müslümanlarınkine yakın olması, onların İslamiyet'i kolay ve etkili bir şekilde kabul etmelerine katkıda bulunmuştur.
- Hilafet ordusunda tüm önemli düzeydeki görevlerin Türklerden seçildiği ve halifelerin Türklerin denetimi altına girdiği belirtilmiştir.
- 47:05İslam Öncesi Türklerin Hukuku
- Atatürk döneminde Türk tarihinin ana hatları 1931'de yayınlanmıştır ve İslam öncesi Türklerin hukuku konularından biridir.
- Ahmet Caferoğlu'nun "Uygurlarda Hukuk ve Maliye İstilaları" başlıklı 52 sayfalık makalesi, Uygurlardaki mali ve hukuk kavramlarını ele almıştır.
- Reşit Rahmeti Arat'ın "Makaleler" cilt bir adlı kitabında Uygur belgeleri üzerinde çalışılmıştır.
- 49:51Uygur Hukuk Belgelerinin Araştırılması
- 1789'da Joseph Eyot, Uygurların hukuk belgelerini inceleyen ilk bilim adamı olmuştur.
- 1812'de Calprot, Uygurların Arap yazısına geçtikten sonraki bir hukuk belgesini yayınlamış ve Almanca'ya çevirmiştir.
- 1912'de İngiliz Stain, Miran ve Tung-huk'taki kazılarda çıkan Uygur el yazmalarını Latin alfabesine dökmüş ve İngilizce'ye çevirmiştir.
- 54:06Uygur Hukuk Belgelerinin İçeriği
- 13. yüzyıla ait Uygurca iki ticari anlaşma metni, 1200'lü yıllara aittir.
- Bir belgede, bir kişi darı alıp karşılığında tatlı şarap verme sözü vermiş ve vasiyet yapmıştır.
- Diğer bir belgede, pamuklu kumaş alıp karşılığında köreis küreyi satma anlaşması yapılmış, tanıklar ve imzalar bulunmuştur.
- 59:33Uygurca Hukuk Belgeleri
- Reşit Rahmeti Arat'ın kitabı "Makalelerim" içinde Uygurca hukuk belgelerinin ayrıntılı analizleri bulunmaktadır.
- Kazılarda bulunmuş binlerce Uygurca hukuk belgesinden bir kısmı kitaba aktarılmıştır.
- 800-900 yıllarında Uygur Türkleri'nde mevcut hukuk düzeni hakkında bilgi veren belgeler incelenmektedir.
- 1:01:27Vasiyetname Örneği
- Sıçan yılı sekiz ayın on sekizinde bir adam, ağır hastalığa tutulduğu için karısına vasiyetname bırakmıştır.
- Vasiyetnameye göre karısı başka biriyle evlenmeden evi idare edip oğlunun terbiyesiyle meşgul olmalıdır.
- Belge, vasiyetnameyi kimlerin şahit olduğu ve damgalarıyla imzalanmış durumdadır.
- 1:03:17Kölelerin Evliliği Hakkında Belge
- Kaplan yılı dokuzuncu ayın yirmi altı'sında, iki kölenin beylerinden izin almadan evlenmeleri üzerine bir belge yazılmıştır.
- Efendiler, kölelerin birbirinden ayrılmamasına karar vermiş ve kölelerin vergilerini üstlenmişlerdir.
- Belge, şahitlerin imzalarıyla ve efendilerin damgalarıyla onaylanmıştır.
- 1:05:48Uygur Şiirleri
- Reşit Rahmeti Arat, sadece hukuk belgelerini değil, eski Türk şiiri ve edebiyatını da incelemiştir.
- Uygur şiirlerinde arkadaşlık, bilgi ve değerler hakkında mesajlar bulunmaktadır.
- Şiirlerde bilgiye değer verilmesi, bilgili insanın önemini vurgulayan sözler yer almaktadır.
- 1:08:08Türk Uygarlığının Sanatsal Yönleri
- İyi arkadaşlar eş edinilmeli ve onlar insana doğru yolu gösterir.
- Uygurların hukuk vesikalarını düzenleyen sanatsal ve şiirsel yönleri vardır.
- Göktürklerde kadına ve çocuğa vurulmaz, esir dayı edilemez, rivayet riayet edenlere ölüm cezası verilirdi.
- 1:09:54Türk Uygarlığının Kalıtı
- Uygarlıklar kendilerinden sonra insanlığa ve kendi soydaşlarına kalıtlar bırakırlar, bu kalıtlar elle tutulur nesneler değil sözlü olarak da bırakılabilir.
- Bir büyüğün son nefesinde verdiği öğüt, yaşamı biçimlendirmeye devam ediyorsa, o uygarlık görevini yapmıştır.
- Atatürk'ün "Ey Türk Gençliği" hitabesi de bir kalıt olarak toplumun bir kesiminin bilinçlerinde yaşıyor.
- 1:11:08Türk Uygarlığının Yükselişi ve Çöküşü
- Uygarlıkların yükselişi ve çöküşü içinde, Roma gibi eski uygarlıklar yükseldi ve çöktü, ancak bakiyeleri kaldı.
- Türk uygarlığının atalarımızın başardıklarını bilmemiz ve onların başarılarını yeniden yapabilme gücüne sahip olmamız önemlidir.
- Tarihten konuşmak aslında bugünü ve yarını konuşmaktır, dünümüzü bilirsek bugün ve yarın için daha iyi kararlar verebiliriz.
- 1:13:19Kutadgu Bilig Kitabı
- Kutadgu Bilig, 1070 yılında Karahanlılar Devleti'nde yazılmış bir yönetim bilim kitabıdır.
- Bu kitabın Uygur harfleriyle Viyana'da bulunan nüshası, Mısır'da bulunmuş nüshası ve Fergana'da bulunmuş nüshası vardır.
- Bu kitabın her tarafa dağılmış olması çok önemlidir.
- 1:14:44Program Kapanışı
- Programın arşivinden veya YouTube'da "Tarihin Bilinmeyen Yüzü" adıyla resmi sayfasından izlenebilir.
- Program kısa bir araya giriyor, üç hafta boyunca eski programlar aynı saatte ve gün (cumartesi saat 21:30) yayınlanacak.
- Yeni program 25 Temmuz Salı günü yayınlanacak.