Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir rehber eşliğinde Diyarbakır'ın tarihi ve mimari yapılarını ziyaret eden bilgilendirici bir gezi belgeselidir.
- Video, Diyarbakır Ulu Camii'nin tarihi ve mimari özellikleriyle başlayıp, şehrin isminin kökenini, İslam fethini ve Hz. Süleyman Camii'nin önemi hakkında bilgiler sunmaktadır. Diyarbakır'ın İslam aleminin beşinci büyük mescidi olarak kabul edildiği, 3400 yıllık bir tarihi olduğu ve 639 yılında Halid bin Velid'in oğlu Hz. Süleyman'ın şehit olduğu anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca Diyarbakır'ın farklı dönemlerdeki isimleri (Asurlular döneminde Amid, Roma döneminde Aidi, Bizans döneminde Amida, daha sonra Diyâr-ı Bekir), Mesudiye Medresesi'nin Anadolu'nun ilk İslam enstitülerinden biri olduğu ve şehrin sembolleri olan mihrap, dar sokaklar, Hz. Dalyan ile ilgili sembol ve hayat ağacı figürünün anlamları hakkında bilgiler de verilmektedir.
- 00:06Diyarbakır Ulu Camii'nin Önemi
- Diyarbakır Ulu Camii, İslam aleminin beşinci büyük mescidi olarak kabul edilir.
- İslam aleminin beşinci büyük mescidi sıralaması: birinci Kabe, ikinci Mescid-i Nebevi, üçüncü Kudüs Mescid-i Aksa, dördüncü Şam Emevi Camii, beşinci Diyarbakır Ulu Camii'dir.
- Caminin manevi sinerjisi sayesinde burada iki rekat namaz kılsa bile kabul olunduğuna dair kalbi şahitlik eder.
- 00:43Diyarbakır'ın Tarihi ve Caminin Önemi
- Diyarbakır, Türkiye'nin keşfedilmemiş hazinesi olarak tanımlanır.
- Diyarbakır'ın 3400 yıllık bir tarihi vardır.
- Diyarbakır'ın fethinde 41 sahabe şehit olmuş, bunların 27'sinin kabri camide bulunmaktadır.
- 01:34Caminin Tarihi ve Yapısı
- Diyarbakır Ulu Camii, İslam aleminin beşinci büyük mescidi olarak "Haremeyni Şerifeyn" olarak da bilinir.
- Hz. Ömer döneminde Diyarbakır'ın fethi gerçekleşmiş, o dönemden önce gelen medeniyetler burayı mabed olarak kullanmıştır.
- 639'dan bu yana cami olarak kullanılan caminin yapım tarihi tam olarak bilinmemektedir.
- 02:01Caminin Fiziksel Özellikleri
- Cami ince uzun dikdörtgen şeklinde yapılmıştır.
- Ön safta bulunmak kıymetlidir, bu yüzden dikdörtgen şeklinde yapılmıştır.
- Diyarbakır şehrinde bulunan tarihi camiler arasında en büyüğü olan Ulu Cami, İslam aleminin beşinci kutsal mekanı olarak kabul edilir.
- 02:45Caminin Tarihi Gelişimi
- Cami yapım tarihinden itibaren sürekli ibadethane olarak kullanılmıştır.
- İslam'dan önce de mabet olarak kullanılmıştır.
- 639 yılında Diyarbakır'ın fethiyle beraber cami olarak kullanılmaya başlanmıştır.
- 02:57Caminin Kapıları ve Tarihi
- Camide bulunan kapıların boyunun alçak olması, içeride olan büyük zatlara karşı içeri girenlerin hürmeten başını eğsin diye tasarlanmıştır.
- Caminin 3400 yıllık bir tarihi vardır.
- Caminin tarihi, fetihten önce paganizme kadar uzanmaktadır.
- 03:38Diyarbakır'ın Medeniyet Geçmişi
- Roma'nın medeniyeti 69 MÖ'den 345 MS'ye kadar Diyarbakır'da bulunmuştur.
- Roma döneminde paganizme ciddi baskılar yapılmış ve Hıristiyanlık burada yayılmış, hakim olmuştur.
- Roma döneminde burada bir kilise oluşturulmuş ve kilisede Martoma adını almıştır.
- 04:11Ulucami'nin Tarihi ve Yapısı
- Roma döneminde sadece arkadaki kısım vardı, diğer taraflar sonradan eklendi.
- Yapıda toplam 200 adet sütun bulunuyor ve en eski olanlar Roma dönemine ait.
- Caminin estetikleri birbirini tutmuyor çünkü farklı dönemlerde deprem, yıldırım çarpması ve Moğol istilası nedeniyle zarar görmüş.
- 04:46Diyarbakır'ın Tarihi Önemi
- Diyarbakır yaklaşık 33 farklı medeniyeti ağırlamış ve Türkiye'nin keşfedilmemiş hazinesi olarak nitelendiriliyor.
- Yer altında bulunan Roma-Bizans dönemine ait mozaik taş, o bölgenin daha önce gizli bir geçit olarak kullanıldığını gösteriyor.
- Eskiden tapınakların altında gizli sığınaklar ve bu sığınakların ulaştığı kapılar vardı.
- 05:39Diyarbakır'ın Yeraltı Tünelleri
- Diyarbakır'ın dört giriş çıkış kapısı var ve bu geçitlerin çıktığı yerlerde yeraltı tünelleri bulunuyor.
- Rivayetlere göre bu tüneller Urfa Kapısı, Mardinkapı, Yenikapı, Dakapı ve Hasanpaşa Han'a uzanıyor.
- 06:24İmam El-Cezeri'nin Güneş Saati
- İmam El-Cezeri, sibernetiğin babası, robot mekanik hareketlerini bulan önemli bir İslam alimi ve matematik, geometri alanında önemli eserler bırakmış.
- Güneş saati mermer taşında demir çubuk ve on iki çizgi bulunuyor, güneş ışınları çubuğa değdiğinde gölge oluşuyor ve belli süre aralıklarıyla yön değiştiriyor.
- Bu güneş saati yaklaşık 820-830 yıllık tarihçesi var ve daha önce meydanda bulunuyordu.
- 07:54İmam El-Cezeri'nin Diğer Eserleri
- İmam El-Cezeri sadece güneş saatleri değil, kan ölçen kaplar, mekanik pusula, konik vanalar gibi birçok icadı var.
- Fille çalışan su saati, abdestle çalışan su mekanizması gibi birçok esere imza atan İmam El-Cezeri'nin yaklaşık 46 eserinin bulunduğu belirtiliyor.
- 08:30Mesudiye Medresesi
- Mesudiye Medresesi, Melik Mesud döneminde 1183'te tamamlandığı için bu ismi almış ve Anadolu'nun ilk İslam enstitülerinden biri.
- Burada astronomi, coğrafya, matematik, geometri, ilahiyat ilimleri, Arap edebiyatı, pfazlık, hafızlık ve eczacılık gibi birçok ilim dalı eğitimi veriliyordu.
- Dört fıkıh mezhep imamının (İmam Şafii, İmam Malik, Ahmed bin Hanbel ve İmam-ı Azam Ebu Hanife) kitapları burada okutuluyordu.
- 09:36Ulucami'nin Fıkıh Mezhepleri Bölümü
- Cami dört bölümden oluşuyor ve her bir bölümün imamı farklıydı.
- Caminin en eski bölümü Hanefiler bölümü, karşı taraf Hanefiler bölümü 2, hemen karşıda Şafiiler bölümü, siyah bazal taştan olan yapı ise Malikiler bölümüydü.
- Bu yapı ilk kurulduğu günden günümüze kadar hep ibadethane olarak varlığını sürdürmüştür.
- 11:07Ulucami'nin Sembolleri
- Mihrap, Diyarbakır'ın dar sokaklarını ifade ediyor ve "küçe" olarak adlandırılıyor.
- İkinci sembol, Hazreti Dalyan ile alakalı ve Dicle Nehri'nin kıvrımlarını işliyor.
- Sur'un dört ana giriş kapısı (Urfa Kapısı, Mardinkapı, Yenikapı, Dakapı) ve dördüncü figür hayat ağacı olarak adlandırılıyor.
- 12:16Hayat Ağacı Sembolü
- Hayat ağacı, Sanskritçe mitolojisinde ebediliği, sonsuzluğu ve mutluluğu veren anlamları taşıyor.
- İslam araştırmacılarına göre hayat ağacı, Mezopotamya'nın bereketli ve verimli topraklarını ifade ediyor.
- Mezopotamya'nın eski adı El Cezireydi, hem bir ada hem de yüksek yer anlamına geliyordu.
- 12:53Diyarbakır Ulu Camii'nin Tarihi ve Önemi
- Diyarbakır Ulu Camii ilk kurulduğu günden günümüze kadar mabed, tapınak ve ibadethane olarak varlığını sürdürmüştür.
- Şeyh Şemseddin'in oğlu Seyyid İbrahim, günümüzde Melikahmet Caddesi olarak bilinen caddede bulunan dükkanların gelirlerini ve 12.000 gümüş gibi önemli bir parayı camiye bağışlayarak sikaye hizmetini başlatmıştır.
- Sikaye hizmeti, gelen hacılara soğuk su ikram edilebilecek bir çeşme oluşturarak önemli bir hizmet olarak hizmet vermiştir.
- 13:52Diyarbakır'ın İsim Tarihi
- Diyarbakır ismi Asurlular döneminde bir kılıç kabzasının üzerinde "Amid" yazılı olduğu için bu isimle anılmıştır.
- Roma döneminde "Aidi", Bizans İmparatorluğu döneminde "Amida", sahabe efendilerinin geldiği dönemde "Kara Amid" (siyah bazal taştan örülü olan şehir) olarak anılmıştır.
- Emeviler ve Abbasiler döneminde "Diyar-ı Bekir" (Bekir ailesinin yaşadığı yer) olarak anılmış, Selçuklular döneminden sonra Osmanlı'ya kadar bu isimle ifade edilmiştir.
- 15:10Evliya Çelebi'nin Yorumu ve Diyarbakır'ın İslam'a Açılması
- Evliya Çelebi Hazretleri, Diyarbakır Ulu Camii'ni ziyaret ederken "buranın öyle bir manevi sinerjisi vardır ki, kişi burada iki rekat namaz kılsa kabul olunduğuna dair kalbi şahitlik eder" diyerek çarpıcı bir yorumda bulunmuştur.
- Diyarbakır fethi 639 yılında cereyan etmiş ve İslam'a açılmıştır.
- Fetih esnasında yaklaşık 41 sahabe şehit düşmüştür.
- 16:28Diyarbakır'ın Fethi Hikayesi
- Halid bin Velid'in fethe ek yardımcı komutan olarak destek verdiği söylenmektedir.
- Sahabe efendileri yaklaşık 5 aylık bir bürokrasi süreci işlettikten sonra, bir köpeğin gösterdiği su tüneli (Eski Lahm Suyu) üzerinden surların içine girmişlerdir.
- Halk da fethi benimsemiş ve sahabe efendilerine elçi göndererek İslam'ı benimsediklerini ifade etmişlerdir.
- 19:20Fetih Sonrası Gelişmeler
- Fetih esnasında sahabe efendileri içeri girer girmez, Halid bin Velid'in oğlu Hz. Süleyman'ın bulunduğu yerde 27 sahabe efendisinin kabristanı bulunmuştur.
- Diyarbakır surları dünyada ikinci önemli sur olarak 6 kilometre uzunluğunda, yer yer 22-23 metreye kadar uzanan burslara sahiptir.
- Fethi gerçekleştirildikten sonra, yerleşik halkın katkısıyla toplu bir şekilde teslimiyet başlamış, %62-63 oranında halkın İslam'a geçtiği ifade edilmiştir.
- 22:20Hz. Süleyman Camii'nin Tarihi
- Hz. Süleyman Camii, Diyarbakır fethinin ilk başladığı yerdir ve 639 yılında beş aylık kuşatmadan sonra fethin kapıları açılmıştır.
- Camide 27 sahabe efendisinin kabirleri bulunmaktadır, bunların arasında Halid bin Velid'in oğlu Hz. Süleyman da yer almaktadır.
- Niyaz bin Ganem komutanlığında gelen ordu beş ay boyunca surları kuşatmış, ancak fetih gerçekleşmemiştir.
- 22:56Diyarbakır'ın Fethi ve Caminin Önemi
- Beş ayın sonunda Halid bin Velid'in bir köpeğin beslenmesi ve çocuklarına yemek götürmesi vasıtasıyla bir geçit keşfedilmiş ve bu geçitle birlikte Diyarbakır surlarının kapısı Müslümanlara açılmıştır.
- Diyarbakır'ın fethinde 41 sahabe efendisi şehit olmuş, bunların 27 tanesi Hz. Süleyman Camii'nde defnedilmiştir.
- Dünyada Hicaz bölgesi dışında Mescid-i Nebevi'nin olduğu Medine-Mekke bölgesi dışında 20 sahabe efendisinin aynı anda bir yerde bulunduğu başka bir yer yoktur.
- 24:16Caminin Yapısı ve Özellikleri
- Hz. Süleyman Camii'nin harim kısmı Lisanoglu Ebu'l-Kasım tarafından 1155-1169 yılları arasında yaptırılmıştır.
- Bugünkü şeklini Osmanlı dönemindeki ekleme ve onarımlarla alan cami, Nasiri'ye Kale Camii olarak da adlandırılmaktadır.
- Camide metfun 27 sahabenin isimleri bulunmaktadır ve ortadaki kabir Hz. Süleyman'ın kabridir.