Buradasın

Din ve Bilim Arasındaki İlişki Üzerine Akademik Bir Sohbet

youtube.com/watch?v=6R1XrBQ0Ppg

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

"Bakış Açısı" adlı televizyon programında Prof. Dr. Sinan Canan (Üsküdar Üniversitesi) ve Prof. Dr. Mustafa Öztürk (Marmara Üniversitesi) ile gerçekleştirilen bu sohbet programı, din ve bilim arasındaki ilişkiyi kapsamlı bir şekilde ele almaktadır.
Program, din ve bilimin tanımı ile başlayıp, bu iki kavram arasındaki ilişkiyi çatışma, kompartımanlaşma ve kaynaşma olmak üzere üç farklı yaklaşımdan incelemektedir. Hristiyanlık ve İslam'da din-bilim ilişkisinin tarihsel gelişimi, muhafazakarlık ve dindarlık kavramları, bilimin insanın bedeni üzerindeki etkileri, ekonomik durumun toplumsal tartışmalara etkisi ve son olarak Coronavirus salgınının dinî bakış açısından değerlendirilmesi gibi konular ele alınmaktadır.
Programda ayrıca tasavvuf, Allah kavramı, Kur'an ayetlerinin yorumlanması ve bağlamın bilginin anlaşılabildiği şekildeki rolü gibi konular da tartışılmaktadır. Konuşmacılar, bilimin bir araç olduğunu, insanın sadece bedene indirgenemeyeceğini ve günümüzdeki pandemiyi bir uyarıcı olarak değerlendirmenin önemini vurgulamaktadır. Program, İstanbul'un Türkiye'nin finansal merkezi olması ve sürekli büyüme konularıyla sonlanmaktadır.

00:20Programın Tanıtımı ve Konukların Tanıtımı: Programın başlangıcında Ramazan ayının ardından bayramın içindeyiz ve din-bilim arasındaki ilişkiyi inceleyeceklerini belirtiyor.
Programda din-bilim arasındaki ilişki, çatışma olup olmadığı ve nasıl bir ilişki olduğu konuları ele alınacak.
Konuklar olarak Üsküdar Üniversitesi'nden Prof. Dr. Sinan Canan ve Marmara Üniversitesi'nden Prof. Dr. Mustafa Öztürk programda yer alıyor.
01:08Din ve Bilimin Tanımı: Din, insanlığın hem bu dünyada hem öteki dünyadaki mutluluğunu temin edecek ilahi kaynaklı, ilahi referanslı bir sistem olarak tanımlanıyor.
Bilim, zaman-mekan dünyasında olan biten olayların, olguların ve sebep-sonuç bağlarının nasıl olduğunu keşfetme çabası olarak tanımlanıyor.
Din, hikmet, illet ve gaye gibi konulara odaklanırken, bilim sadece somut fiziki dünyada işleyen yasaları keşfetmeye odaklanıyor.
03:06Din-Bilim İlişkisi Üzerine Farklı Yaklaşımlar: Din-bilim ilişkisinde üç farklı yaklaşım söz konusu: çatışma ilişkisi, kompartımanlı ilişki ve uzlaşmacı ilişki.
Çatışma ilişkisi özellikle Batı'da aydınlanma sonrası pozitivizm ve felsefi natüralizm gibi akımlar tarafından destekleniyor.
Kompartımanlı ilişki ise dinin ve bilimin alanlarının ayrı olduğunu, birbirinden bağımsız olduğunu savunuyor.
04:30Din ve Bilim Arasındaki Temel Farklar: Din kesin teslimiyet ve kuşkuyu reddederken, bilim sorgulama ve kuşkuculuğu temel erdem olarak kabul ediyor.
Bilimde bugün doğru kabul edilen bir şey yarın yanlış olabileceği ihtimali varken, dinde bazı dogma alanları bulunuyor.
Prof. Dr. Sinan Canan'a göre bilim de ön kabullere dayanmak zorunda ve bu kabulleri sorgulama yöntemleri olmadığı için de dogmalar olarak nitelendirilebilir.
06:03Bilimin Dinle İlişkisi: Modern bilimin ortaya çıkma nedeni, evrende bir düzen olduğunu ve bu düzeni araştırarak bulabileceğimizi düşündüğümüz bir dini bakış açısıyla ilgili.
Bilimsel devrimin ilk aktörleri genellikle kilisede papazlar olup, Darwin bile teolojik bir bakış açısıyla hareket etmiş.
Bilim ve din her ikisi de insanın kendi arzuları, hassasiyetleri, zayıflıkları ve korkuları tarafından şekillendiriliyor.
08:02Din ve Bilimin Toplumsal Yeri: Toplumsal olarak din ve bilimin ayrı olması gerektiği konusunda net bir görüş var, ancak bir insanın zihninde bunlar birleşebilir.
Zihinsel alemde birbirlerini desteklediği sürece birlikte olabilirler, ancak dış alanda ve toplumsal düzeyde bu ikisinin yeri kesinlikle ayrı olmalıdır.
Laboratuvarda inanç deneyi değiştiriyorsa artık bilimsel bir deney değil, bu bir sınır aşımıdır.
10:12Hristiyanlık ve Bilim İlişkisi: Hristiyanlık, İsa'dan sonra kilise İsa'nın vekaletini üstlendi ve papazlar, rahipler, papalar, kardinaller de dolaylı olarak İsa'yi temsil ettiler.
Hristiyanlık, bilimle ilişkisinde kutsal kitap üzerinden doğayı ve tabiatı okudu, kitap dogmalarla başladı ve bu dogmaları dayattı.
Akıl devreye sokup nesneler dünyasında olan bitenlerin oluş bitiş şeklini kutsal kitaptaki referanslardan farklı açıklamaya kalkanlar şeytan ilan edildi ve 1480-1488 yılları arasında sekiz yılda doksan bine yakın insan kilise tarafından öldürüldü.
13:01Kilise ve Bilim Arasındaki Çatışma: Kiliseye karşı başkaldırı, aydınlanma sonrası ve protestan yaklaşımla tamamen kiliseye karşı bir başkaldırıyla birlikte başladı.
Rönesans, aydınlanma ve reform sonrası kilisenin belli kırıldı, bilim ve din alanı ayrıştı.
Batıda bilimin dine karşı mesafeli olmasının arkasında, kiliseden çektikleri uzun asırlarca ızdırabın bir intikam duygusu vardır.
14:30İslam'da Bilim ve Din İlişkisi: Ortadoğu'da İslam için ortaçağ bir aydınlanma çağıydı; 800'lü yıllarda Abbasi döneminde Harun Reşit, Beytü'l-Hikme ve Halife Me'mun döneminde muhteşem bir bilim merkezi oluştu.
Batı'daki felsefe kitapları çevriliyor ve çeviri faaliyetlerinin ilmi kıymetini takdir için çevrilen kitabın gramaj ölçüsünde altın veriliyordu.
İslam'da bilimle din arasında çatışma, durağanlık olunca başladı.
16:21Osmanlı'nın Yenilgileri ve Bilimsel Geri Kalma: 18-19. yüzyılda Osmanlı, Mısır, Hindistan ve Kırım gibi coğrafyaları düşman potinine teslim etti.
Bu mağlubiyetlerin sebepleri araştırıldı ve geri kalmış oldukları anlaşıldı.
İlk önce cephede kurşun ihtiyacı gibi algılanan sorun, sonra felsefede ihtiyaç olduğu anlaşıldı.
17:58İnanç ve Bilim İlişkisi: Cengiz Özakıncı'nın "İslam'da Bilimin Yükselişi ve Çöküşü" adlı kitabında, hiçbir inanç insanların toptan yükselmesine veya düşmesine sebep olamaz çünkü insanların davranışları inançlarını şekillendirir.
Tarihte bu kurallara istisna olan tek dönem Beytülhikme dönemi olup, Memun Halife'nin ilahi bir emir olduğu için bütün ilmi bir merkezde toplayan bir enstitü kurulmasına karar verdiği söyleniyor.
Muhafazakarlık ve dindarlaşma farklı kavramlardır; dindarlaşma bir inancın içine derinleşmek, muhafazakarlık ise tehdit altında hissedilen her grup için savunmacı bir refleks olarak ortaya çıkar.
19:46İnançların Güçlenmesi ve Bilim İle İlişkisi: İnançlar organize bir halde güç elde etmeye başlarsa, para akışını, siyasi gücü ve orduyu kontrol etmeye başlarsa, bu iktidarı sürdürebilmek için bilimi zapt-ı rapt altına alma ihtiyacı hissedersiniz.
Günümüzde dini ve ideolojik bir narasyonun kendini gerçekleştirmesi için çabalayan sistemler görülmektedir, örneğin Amerika'da Trump yönetimindeki evanjelizm.
İslam aleminde bir ruhban sınıfının Vatikan gibi ortaya çıkması ve tüm İslam aleminin kontrolünü ele alması olamamıştır, bunun en önemli nedenlerinden biri ortada sabit bir kitabın (Kuran) bulunmasıdır.
21:59Din ve Bilim Çatışmasının Kaynağı: Bilim insanları, dinle ilgili tartışmalar sırasında sıklıkla karşılarına kendilerini otorite ilan eden ve kutsal metni sadece kendilerinin anlayabildiğini iddia eden kişiler çıkar.
Bu durum, "Tanrı'nın elçileri biziz" veya "biz onun vekilleri, bunu en iyi biz anlarız" şeklindeki sapkın nüvenin başlangıç noktasıdır.
Bu tür bariyerler, insanların dinleri yaşayarak değil, kumanda edilerek yaşamalarına neden olur ve sıradan insanlar dini hep birilerine danışarak yaşamak zorunda kalırlar.
23:56Laiklik ve Bilim İlişkisi: Laikliğin tanımı tam oturmuş bir şey değildir; bir insan dini inancı olsa bile laboratuvara girdiğinde laik bir şekilde çalışabilir.
Güç elde etme ve sürdürme refleksi, bilim, düşünce ve felsefe gibi değişime açık süreçlere sıkıntı çıkarır çünkü bunlar fikir değiştirir ve anarşi çıkarır.
Kilise gibi kurumlar, bilimin gerçekleri ortaya çıkarmasıyla kendilerinin elde ettikleri iktidarı kaybetme korkusuyla bilimi zapt-ı rapt altına almaya çalışır.
25:33Günümüzdeki Durum ve Tartışma Özgürlüğü: Günümüzde farklı görüşlerin serbestçe tartışılabilmesi önemlidir; kolluk kuvvetleri veya güç odaklı grupların bir şeyleri söylemesini engellemesi despotizm ve düşünce özgürlüğünün sonu anlamına gelir.
Fikirlerin değiş tokuş etmesi ve arada bir çarpışması, gerçek ortaya çıkması için gerekli bir süreçtir.
İnançlar ve ideolojiler büyük gücü elde edip geçirdikleri zaman çatlak ses çıksın istemezler çünkü gerçekleştirmeleri gereken bir senaryoları vardır ve bunun için kitlesel hareket güçlerine ihtiyaçları vardır.
27:32Muhafazakarlık ve Dindarlık Kavramları: Muhafazakar kelimesi Türkiye'de yaygın kullanımından daha geniş bir semantiğe sahiptir ve siyasal denklem içinde seküler kesimin karşı tarafını temsil eder.
Muhafazakarlık edebiyatta, felsefi düşüncede, ekonomide ve devlet sistemini algılamada olabilir; değişimin yavaş olması gerektiğini, hızlı değişimlere mesafeli duran bir tutumdur.
Milliyetçilik için din, devlete ebedi müddeti ayakta tutan ana sütunlardan biridir ve bu sütunun yerinden oynamaması gerekir.
30:03Dindarlık Türleri: Dindarlık her dinde iki tür vardır: birincisi inançları insanları toplayan, birleştiren, Allah yarattı deyip yaratıldığında hoşgören; ikincisi ayrıştıran, bölen, parçalayan, Allah için öldüren tür.
Dindarlık, Allah'ın buyruğuna saygı gösteren ve yarattığı mahlukata şefkat gösteren kişidir; bu öz, dini değil, insanlık ve doğaya karşı tutumudur.
Bilim, ideoloji olarak görülebilir, ancak bilimin metafiziği yok sayması bir sınır aşımıdır; bilim hakikate götürmenin tek yolu değildir.
33:18Bilim ve Din İlişkisi: Bilim, Allah'a karşı sadakat ve hayranlıkta destek unsuru olabilir, ancak bilimin verileriyle ayetlerin çözümüne gitmek kepazeliktir.
Mantıkçı pozitivistler, "Allah vardır" önermesini anlamsız olarak görürler çünkü onun gerçeklik paradigmalarında bir şeyin deney ve gözlem yoluyla kanıtlanabilir olması gerekir.
Beyin dünyadaki en karmaşık şey olup hala bilinmeyen yerleri vardır, örneğin hafızanın beynin neresinde olduğu hala bilinmemektedir.
37:13Bilim ve İnanç Arasındaki Bağlantı: Bilim, bilgi elde etme aracıdır ve çatal gibi bir araçtır; çatal köfte ve makarnayı yemek için iyi olabilir ancak çorbayı içmek için uygun değildir.
İnsan bedene indirgenemez, bedenden ibaret değildir; bu, biyoloji ile uzun süre uğraşan bir bilim insanı tarafından söylenen bir gerçektir.
Bilimi bağlamından çıkarmak ve insanlara zulüm aracı haline getirmek, bilimi tam anlamıyla anlamamak ve kullanamamaktır.
40:03Bilim ve İnançın Barıştırılması: Günümüz dünyasında bilim öğrenilmesi gerekmektedir; inançlarımızı bilimle barıştırmayı öğrenemediğimiz sürece medeniyetlerimizin hayatta kalma şansı yoktur.
Bilim ve inanmak, çatal gibi araçlardır ve her ikisinin de belli yerlerde ve durumlarda kullanılması gerekir.
İnsanlar çok hızlı değişen modern zamanda hayatta kalmaya çalışıyorlar, ancak yüz bin sene önceki atalarımız da benzer sorunlarla karşı karşıyaydı.
41:26İnsanın Evrimsel Yapısı: İnsanlar bedenleri zayıf olsa da zihinleri çok zeki olan, dünyayı kendine göre değiştirebilen tek canlıdır; diğer canlılar belli ortamlarda hayatta kalmak için ayarlanmışlardır.
İnsanlar tabiatta hayatta kalmak için zihinlerini geliştirmek zorunda kaldılar; rahat etmeye ve güvende olmaya çalıştılar.
Modern medeniyetin içinde insanlar aşırı rehavet ve saçma dertlerle kendini perişan edip duruyor; fabrika ayarlarını hatırlayarak daha doğru bir yaşam kurabilirler.
43:10Fabrika Ayarları ve Dinler: İnsanın fabrika ayarları: hareket etmek, az yemek, sağlam ilişkiler kurmak, stresi azaltmak ve sınırları zorlamaktır.
Tüm dinler insanı harekete geçmeye zorlar; oruç ibadeti örneğin açlık pratiklerini içerir ve bize iyi gelir.
Dinler, insanların tarihi ihtiyaçlarına cevaben mecburen bulunmuştur; insanın kültürel evrimin önemli bir parçasıdır.
45:07Bilim ve İnanç Arasındaki Bağlantı: İnsan doğru yaşamanın hatırlatılmasına ihtiyaç duyan tek canlıdır çünkü kendi tabiatından kopabilir.
Bilim ve dinleri kavga ettirmeden üretime geçmek mümkündür.
Bilim ve inanç arasındaki ayrılık durumundan kar veya güç elde edenler bu duruma karşı çıkar.
46:38İslam'ın Tarihsel Uygulamaları ve Modernleşme Sorunu: Ortaçağlarda İslam fıkıh uygulaması dünyayı "darül harp" (müslümanların diyarı) ve "darül islam" (zimmi) olarak ikiye bölmüştü.
Zimmi olarak tanımlanan insanlar, müslümanların himayesinde baş vergisi gizli ödeyerek yaşayacak, evleri bir kat eksik olacak ve sokakta kim oldukları bilinsin diye kuşak takacaklardı.
İslam'ın modernleşme sürecinde düşüş ve kalkış sorunları, dinin yanlış anlaşıldığı ve doğru anlaşıldığında ayağa kalkılacağı şeklinde izah edilmiştir.
49:12Medeniyetlerin Düşüş ve Kalkış Nedenleri: Bir medeniyetin düşüş ve kalkışı sadece din değil, ekonomik, askeri, siyasi, felsefi, sanat, edebiyat ve spor gibi tüm alanlarda bir bütün olarak gerçekleşir.
Bir medeniyetin din ayağı kötü olsa bile, diğer alanların gelişimiyle birlikte toplumun genel ahlaki seviyesinin yükselmesi mümkün değildir.
Toplumsal ve medeniyetel düşüş durumunda, dinin artması ahlaki yaşantıyı otomatik olarak artırmaz, genel olarak toplumun tüm alanları birlikte düşer.
50:24Ekonomik Durumun Toplumsal Davranışlara Etkisi: İnsanları kanaatkarlığa, vefalı olmaya ve hayırseverliğe teşvik etmek önemlidir, ancak ekonomik durum da toplumsal davranışlara büyük etki yapar.
Bir ülkenin ortalama milli geliri arttığında, insanların turnike'den bedava akbil basmadan geçiş oranı büyük ölçüde azalacaktır.
Birçok toplumsal tartışma, ekonomik durumun iyi olması durumunda ortadan kalkacaktır.
51:49Reklamlar: QNB Finansbank, Kobi'ye dönüşüm paketi sunuyor ve 2022'ye kadar hiçbir ücret ödemeden e-fatura, e-irsaliye, e-defter ve e-arşiv gibi hizmetlere sahip olunabiliyor.
Hakkı Efendi Kahveleri, bayramlar için iyi dilekler sunuyor.
BİM, kampçılara özel günler başlatıyor ve aksiyon kamerası, taşınabilir şarj aleti, şişme matt, bisiklet, kulaklık, speaker, otomatik çadır gibi ürünler sunuyor.
54:18Ekonomi ve Dini Görüşler Arasındaki İlişki: Ekonomik durumun çok iyi olması dini tartışmaların kendiliğinden azalmasına neden olmayabilir.
Bir sosyolojik getto içinde büyümüş, imam hatip okulunda eğitim görmüş ve diyanet'e giren bir çocuğun, yurtdışında farklı kültürlerle tanışması zihinsel çerçevesini genişletebilir.
Hayat imkanlarının genişliğiyle doğru orantılı olarak, farklı dünyalara girip çıkmak ve farklı düşünceleri tanımak zihinsel çerçeveyi genişletir.
57:32Kişisel Deneyim ve Dini Yaklaşım: Konuşmacı, kendisini demokrat gören biri olarak tanımlıyor ve bu durumun kendisinin kendi çabasıyla elde ettiği bir sonuç olduğunu belirtiyor.
Mevlana'nın "zulmü şey, adaleti zalimden öğrendim" sözünü kullanarak, kötülük gördüğünde iyiliği, faşizmi gördüğünde demokrasiyi öğrendiğini ifade ediyor.
Dini alanda kendi yorumunun mutlak doğru olmadığına inanıyor ve başkalarının anlayışını saygıyla karşılamakta, ancak kendini zorlamak zorunda olmadığını belirtiyor.
59:34Korku ve Dini İnanç: Korku insanın ilk duygusu olabilir ve belirsizlik bizi korkutabilir; bu durum insanı savaşmaya, kaçmaya veya donmaya yönlendirebilir.
Korku insanı kontrol altına almak için kullanılabilir ve inanç bazlı zihinsel kontrol için önemli bir araçtır.
Küçükken camide cehennem anlatımları ve evde Allah'ın sevgisinden bahsedilmesi, bipolar bir tanrı anlayışına yol açabilir.
1:02:30Kültür Üretimi ve Din: Gelişen toplumlar çocuksu inançlardan daha yapıcı, daha global inançlara doğru ilerlemelidir.
Kültür üretmek için maddi refah ve cesaret gereklidir; ancak geleneksel sanatlar sadece tekrarlanmakta, yenilikler üretilmemektedir.
Din, herkesin paylaştığı bir içsel anlam dünyasıdır ve bu alanda uzman olmak mümkün değildir; herkes kendi dinini kendi tespit etmelidir.
1:05:05Rahmani İnanç ve Çeşitlilik: Rahmani tarafta olmak, insanlar arası ve dünyadaki çeşitliliği, çokluğu desteklemektir.
Evrensel bir yaratıcıya inanan herhangi bir dine mensup olduğunuzu söylüyorsanız, çeşitliliği desteklemeliyiz.
Çeşitlilik, kuşku ve farklı düşünceler dahil olmak üzere zenginlik demektir.
1:06:26Bilim ve Zenginlik: Evrensel zenginlik, ekonomik, kültürel ve bilimsel anlayış genişlemesidir.
Bilim kültürünü anladığımızda büyük bir zenginleştirici hamle yapabiliriz.
Bilim insanlığın ortak malıdır ve bilimsel gidişatı reddederek ilerlemek mümkün değildir.
1:07:37Din Anlayışı ve Uzmanlık: Hiç kimse sizin dininiz konusunda uzman değildir, sadece siz kendinizin dini için uzmandır.
Bilmediğiniz şeye inanmamanız gerekir, aksi takdirde ipleri başkasının eline vermiş olursunuz.
Din anlayışında korku dili üzerine kurulmuştur ve bu insanı iki yüzlülüğe ve riyakarlığa sevk eder.
1:09:23Tasavvuf ve Allah Algısı: Tasavvuf kültürü başlangıçta züht (dünyaya mesafe koyma) biçiminde başladı, sonra tarikatlaştı ve organize yapılara döndü.
Tasavvuflaşma evresinde Allah'ı algılama biçiminde korku temelli ve sevgi temelli iki damar çıktı.
Sevgi damarını Rabiatül Adeviyye temsil ediyordu, korku damarını ise Hasan'ı Basri'den gelen damar oluşturuyordu.
1:10:57İslam Teolojisi ve İnsan Algısı: İslam teolojisinde Allah fikri o kadar baskındır ki insan ufak olmuştur.
İnsan diye bir şey yoktur, insanın kendini bir varlık olarak hissetmesi ve Allah'ın karşısında asilce durabilmesi gerekir.
Nefs, Kur'an'da nötr bir kavramdır, ancak Türk kültüründe nefsi şeytanın yoldaşı olarak, domuz ve köpek gibi hayvanlarla eşleştirmek yanlıştır.
1:13:04Korku ve Deontolojik Ahlak: Allah'tan korkarak kulluğa girildiğinde, işin içerisine bir teleolojik şey ( ödül veya azap) girer.
Deontolojik ahlak, bir şeyin sonunda ne var diye değil, böyle yapmam gerektiği için hareket etmeyi savunur.
Kant'ın deontolojik ahlak teorisi, davranışının maksiminin (temel ilkesinin) bütün insanlık için örnek olması gerektiğini savunur.
1:15:24Din ve İnanç Hakkında Düşünceler: Konuşmacı, Allah'a karşı sorumluluk duygusuyla majör günahlardan uzak durmaya ve kul hakkından sakınmaya çalıştığını belirtiyor.
Hadislerde öbür dünyada iki tane münker ve nekir beşirinden söz eden, yüzü gülen melek gelip karşılayacak gibi anlatılar bulunurken, bunların düşmüş olduğunu ifade ediyor.
Korku filmleri gibi trajik sahneler, dindeki hevesi, şevki, muhabbeti ve Allah sevgisini bitiriyor.
1:16:50İman Kavramı: İmanı tamamen duygusal bir reflekse bağlamak dini akli temelde izah etmeyi zorlaştırır.
Kelamcılar, inanmanın akli temelini kurmak için iman kavramını önermesel bir inanca dönüştürmüşler.
Arapça'da iman kelimesi "güvenmek", "kendini fırtınadan güvenilir bir limana sığınma duygusu" anlamına gelir ve Allah'a itimat etmek, ona güvenmek ve ona sığınmak demektir.
1:21:02Tanrı'ya İnanmak ve Din: Tanrı'ya inanmak için dine ihtiyaç yoktur çünkü insan zihni nedensel çalışır ve varoluşun nedenini merak ederek tanrıya inanabilir veya tanrılar icat edebilir.
Müslüman olmak veya semavi dinlere mensup olmak, tanrılardan özgürleşmek içindir; "La ilahe illallah" diyerek bütün ilahlardan ve boyun eğmek zorunda kaldığınız güçlerden özgürleştirmeyi vaat eder.
İslam dininde insan yapısı, hiçbir insan tahayyülü veya ilaha tapmama taahhüdü vermekle başlar.
1:24:16Allah'la Kulun İlişkisi: Kur'an-ı Kerim'de Allah'la kulun ilişkisi, o dönemdeki Arap toplum kültür yapısındaki efendi-köle ilişkisinde kullanılan "rab" ve "abd" kavramlarıyla ifade edilir.
Allah'ın fiili sıfatları, müdahaleleri genellikle "rab" kelimesiyle ilişkilendirilir ve insanlar Allah'ın köleleri olarak "abd" olarak adlandırılır.
Müslümanlık, musibetlerde sızlamamak, serzenişte bulunmamak ve feryadı figan etmemekle, "ondan geldik, ona gideceğiz" diyerek tevekkül ve teslimiyet sahibi olmayı gerektirir.
1:25:53Bilgi Aktarımının Önemi: Bilgiyi aktarırken ne söylenen kadar nasıl söylenen de çok önemlidir, hatta bazı araştırmalara göre anlatım şekli ne anlatıldığından daha önemli olabilir.
Hatiplik eğitiminin yanında imamlık eğitimi verilmesi, bilgiyi nasıl aktarmakta olduğumuzun önemini vurgulamaktadır.
Akademisyenlerin derslerinde öğrencileri etkilememeleri, vaaz verenlerin ise insanları ayaklandırmaları arasındaki fark, bilgiyi nasıl aktardığımızın önemini göstermektedir.
1:27:43Bağlamın Bilgiye Etkisi: Önemli olan bilgi değil, o bilginin zihinde nasıl bağlanıp anlaşıldığıdır.
Aynı söz farklı bağlamlarda bambaşka anlamlara gelebilir, bu da insan zihnin akıl melekesinin "bağlama" kökünden geldiği gerçeğini göstermektedir.
İnsanların farklı bağlamlarla dinleyişleri, aynı cümleyi farklı şekillerde anlayabilmelerine neden olur.
1:28:38İnançların Algıya Etkisi: Din, inançlar ve temel anlatılar, neyi duyup neyi duyamayacağımızı, neyi görüp neyi göremeyeceğimizi belirler.
Dini hikayeleri anlatırken, nereye gideceği konusunda öngörümüz ve tecrübemiz yoksa, insanların zihinlerini darmadağın edebilir ve gelecekte bazı şeyleri görememelerine sebep olabiliriz.
İnsanlar, zihinlerindeki inançsal anlatılar ve bağlamlar nedeniyle, gözlerinin önünde olan şeyleri bile göremeyebilirler.
1:29:31Kendi Deneyimlerimizle Öğrenmek: İnsanlar bağlam dışında anlayıp düşünemez, bu nedenle bağlam üzerine sürekli çalışmak hem zor hem de çok gerekli bir şeydir.
Kültürümüzde "cihadı ekber" olarak adlandırılan büyük savaş, insanın kendisiyle meşgul olup kendisini dönüştürmeye çalışmasıdır.
Diğerinden duyduğunuz bilgi, o kişiyi koyduğunuz yer ve söylendiği bağlam gibi faktörlerle algılanabilir, ancak kendi deneyimsel olarak yaşadığınız yaşam bilgisi size aittir.
1:30:13İnançların İnsan Üzerindeki Etkisi: İnsanların inandığı dini inançların %99'u başka insanların bize söyledikleri şeylerdir.
İslam'ın "atalarının dinine uyanlar" diye aşağıladığı ve uyarıldığı grup, hayatla öğrenmeyi, kendi deneyimlerini sorgulamayı ve kendi bağlamında çalışmayı bilmez.
"Kendini bilen Rabbini bilir" öğretisi, insanın kendisiyle uğraşması gerektiğini vurgulamaktadır.
1:31:42Dini Metinlerin Yorumlanması: Çoğu insan dini kitabını okumadığı veya okuduğunda bile farklı bağlamlarda okuduğu için, metnin dediğini değil kendi anlamak istediği şeyi metne dayatabilir.
Her birimizin dini düşüncesi ve inancı, dokunulmaz kabul ettiği anayasanın ilk dört maddesi gibi gördüğü birçok şey yorumdan ibarettir.
İslam tarihindeki yorumlar arasında bir tanesi talihi yaver gitmiş, zamanın devlet erkani ile paralel düşmüş veya daha tutarlı olduğu için daha geniş taraftar bulmuş ve tarihte öne çıkmıştır.
1:34:00Cehalet ve Farklı Görüşler: Tarihin belli bir evresinde ve siyasi olaylardan neşet eden problemler üzerine kurulmuş inanç önermeleri ve beşeri-tarihi yorumların birini sahiplenip, bunu değişmez tek yegane hakikat gibi zihnimize kodlamaktır.
Farklı bir görüş söyleyen kişiyi "size dayatma yapıyor" gibi algılama refleksi, farklı görüşe karşı karşıya kalma tecrübesinin azlığından kaynaklanır.
Farklı bir görüşe karşı "bana bir şey dayatıyor" gibi algılamak yerine, bunu "onun farklı bir bakışıdır" olarak görmek gerekir.
1:35:51Kur'an Ayetinin Farklı Yorumları: Konuşmacı, programlarda farklı kişilerin Kur'an ayetlerini farklı yorumladığını ve kendisinin tehdit aldığını anlatıyor.
Kur'an ayetlerinin bağlamından koparıldığında anormal derecede flexibilite kazandığını, sonsuz derecede eğilip bükülebilir bir metin olduğunu belirtiyor.
Ayet-i Kerim'in Mekke dönemi bir ayet olduğu ve Hz. Peygamber'in peygamber olduğu konusundaki itirazlara karşı "Gidin ehli kitaba, yani ehli zikre, sizden önce vahiy geleneğine sahip olan kimselere sorun" demektir.
1:37:57Virüsün İlahi Bir Ceza Olup Olmadığı: Bazı kişilerin virüsün ilahi bir ceza veya lanet olduğunu söylemesi eleştiriliyor.
Konuşmacı, Allah'ın insanları ceza kesmek için doğrudan müdahale etmediğini, toplum ve tarihle ilişkisini ezelde kodladığı yasalar çerçevesinde sürdürdüğünü belirtiyor.
"Sünnetullah" olarak adlandırılan Allah'ın tarih ve toplum yasasının değişikliğe uğramayacağını vurguluyor.
1:39:34İnsanın Kendi Hatalarından Sorumlu Olması: "İnnallahe la yugayı mavi kav hatta yogayı mavi enfüsi" ayeti okunuyor ve Allah'ın bir toplumu sihirli sopayla değiştirmediği, insanların kendilerini değiştirmeleri gerektiği belirtiliyor.
Yeryüzünde başımıza gelenlerin kendi yaptıklarımızdan geldiğine dikkat çekiliyor.
İnsanın doğaya, atmosfere tamahkar hırsla saldırması durumunda bunun sonuçlarıyla karşılaşacağı, virüs gibi sorunlarla karşılaşabileceği ifade ediliyor.
1:40:44Olayların Anlamsız Olmaması: Yaşadığımız her olayın randomize olmadığı, Allah'ın ilminin olmadığı bir tesadüflük olmadığını vurguluyor.
Düzenli ve hesaplı bir sistemin içinde her şeyden bir hikmet, bir ibret alınabileceğine dikkat çekiliyor.
Yaşanan sıkıntıların insanlık için bir bela olabileceği gibi, geçmişteki hataları gözden geçirmek ve kendini ıslah etmek için bir fırsat da olabileceği belirtiliyor.
1:41:42Pozitif Bakış Açısı: Konuşmacı, olayları sürekli kötüye, pesimist bir bakış açısıyla değil, insanlığın kendine bir aynaya bakıp kendini gözden geçirmesine vesile olacak bir ümit olarak görüyor.
Dünyanın dinlendiği, atmosferdeki duman yükünün azaldığı gibi olumlu örnekler veriliyor.
Virüs sürecinin sadece virüsün öldürücülüğünden bahsetmekle kalmayıp, başka şeyler düşünmek için bir fırsat verdiğini vurguluyor.
1:47:28Doğaya Uyumsuz Yaşam Tarzımız: İnsanlar kedi, köpek ve saksı bitkisi dışında hayvan ve bitki türlerini görmezden gelerek, on milyon civarında canlı türüyle birlikte yaşarken, virüsler gibi garip organizmaların ekosistemdeki yerini bilmiyor.
Coronavirüs, %2-2,5 civarında öldürücülük oranına sahip olmasına rağmen, dünyanın yarısını ortadan kaldıracak bir virüs gibi görünmese de, yanlış yaşayan bir türün trajedisi olarak görülmelidir.
Zürafalar gibi hayvanlar bir şehre toplanmazken, insanlar büyük şehirlerde yoğunlaşarak, tıkış içinde yaşamaya, sürekli tüketip çöp üreterek, sağlıklarını kurumsal sistemlere bağlayan bir hayat tarzı inşa etmiştir.
1:49:12Tüketim Tarzımızın Sorunları: Coronavirüsün getirdiği artçı şokları, ekonomik krizler ve çalkantılardan bahsedilirken, yeme içmemize kadar yansıyacak sonuçlar olacağından emin olunmalıdır.
Saçıp savuran, her mevsimde her sebze meyveyi bulabilme lüksünden taviz vermeyen bir tür olarak yaşamımızı devam ettiremeyeceğimiz açıkça belli oldu.
Dünyanın küçük bir bölümü, kaynaklarının yarısını tüketirken, herkes ortalama bir Amerikalı gibi yaşarsa dörtvirgülelli tane daha dünya gerekecektir, ancak herkes normal bir Ugandalı vatandaşın yaşadığı gibi yaşarsa dünya yaklaşık yirmisekiz-otuz milyar insanı besleyebilir.
1:50:34Doğaya Uygun Yaşam: Depremler, sel baskınları gibi doğal afetler insanı değil, çarpık şehirleşme, saçma sapan yerleşme ve inşaattan sorumlu olanların yaptıkları gibi insan tavrımızı dönüştürmek için mesaj olarak alınmalıdır.
İnsanın temel derdi doğayı korumak değil, kendini korumaktır; önce kendine çeki düzen verip kendi türünün faydasına yaşam dizayn etmelidir.
İnsanlar avcı-toplayıcı bir türün beyniyle yaşadıklarını anlaymalı, markette alışveriş ederken mağaradan alışveriş yaparken gibi ihtiyacından fazla ürün almaktadır çünkü beyninin yazılımı 18 milyon senelik ve ertesi gün marketin orada olacağına inanmıyor.
1:53:46Yeniden Çerçeveleme Becerisi: Bir virüs hikayesinde insanın iki seçeneği vardır: biri evde sığınarak şikayet ederek kurban olmak, diğeri durumu kabullenip "ben burada ne yapabilirim, buradaki fırsatlar nelerdir" diye bakmaya başlamak.
Durumu yeniden çerçeveleme becerisi, insandan başka hiçbir hayvana nasip olmamış önemli bir beceridir.
Yeni bir çerçeve oluşturup yeni bir dünya kurmanın yolunu arayacağız, ancak bu pandemiye karşı endişe duymayan, köylerde doğal yaşam tarzı benimseyen insanların durumu göz önünde bulundurmak gerekir.
1:57:20Programın Kapanışı: Sunucu, konuklara teşekkür ediyor.
Sayın Öztürk ve Sayın Ceben'in bakış açısının bu hafta sonlandırıldığı belirtiliyor.
Haftaya güzel konuklarla tekrar karşılaşılabileceği duyuruluyor.
İzleyicilere iyi akşamlar ve iyi bayramlar dilekleri iletiliyor.

Din ve Bilim Arasındaki İlişki Üzerine Akademik Bir Sohbet

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir