Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Gülden Hoca tarafından sunulan ve bir öğretmen-öğrenci diyalogu şeklinde ilerleyen eğitim içeriğidir.
- Video, dilin canlı bir varlık olduğu ve çevresindeki gelişmelerden etkilendiği açıklamasıyla başlayıp, dilin zaman içindeki değişimini etkileyen sebepleri (din, kültür, teknoloji, coğrafya, çeviriler ve siyasi yaşam) detaylı olarak ele almaktadır. Daha sonra Türkçülük akımının tarihçesi, Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp ve Ali Canip Yöntem'in çıkardığı dergide Türkçeyi ön plana çıkarma çabaları ve Cumhuriyet sonrası dilin değişim süreci anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca 1928'de Latin harflerinin kabul edilmesi, 1932'de Türk Dil Kurumu'nun kurulması ve "tayyare" yerine "uçak", "muallim" yerine "öğretmen" gibi kelimelerin değiştirilmesi gibi dilin tarihsel değişimini etkileyen önemli olaylar örneklerle açıklanmaktadır.
- 00:09Dilin Tarihi Süreç İçindeki Değişimi
- Dil canlı bir varlıktır ve çevresindeki gelişmelerden etkilenir, sürekli gelişir ve değişir.
- Dildeki sözcükler zaman içinde ses değişikliğine uğrar, örneğin eski Türkçe'deki "egü" kelimesi günümüzde "iyi" kelimesine dönüşmüştür.
- Bazı sözcükler aynı kalsa da anlamları değişir, örneğin "yavuz" kelimesi eskiden kötü anlamlarda kullanılırken günümüzde çetin, yaman gibi olumlu anlamlarda kullanılır.
- 05:31Dilin Şekillenmesindeki Etkenler
- Dil, toplumların yaşadığı coğrafyaya, bitki örtüsüne, duygu ve düşünce dünyasına göre şekillenir.
- Eskimo dilinde karla ilgili çok çeşitli adlar bulunurken, Türkçede sadece "kar" kelimesi kullanılır.
- Eskimo dilinde "balçık" (toprak) kavramı olmadığı için İncil'in çevirilerinde "insan balçıktan yaratıldı" cümlesi "insan buzdan yaratıldı" şeklinde çevrilmiştir.
- 07:40Dilin Değişimini Etkileyen Sebepler
- Din dilin değişiminde büyük etkisi vardır; Mani dininin etkisiyle Sanskritçe, İslam'ın etkisiyle Arapça ve Farsça'dan kelimeler Türkçeye girmiştir.
- Kültür de dilin değişiminde etkilidir; Tanzimat Fermanı sonrası Batı ile ilişkilerimiz geliştiğinde "pantolon" gibi kelimeler dilimize girmiştir.
- Teknoloji dilin değişiminde son derece etkilidir; "televizyon", "bilgisayar", "buzdolabı", "telefon", "email", "otomobil", "internet", "selfie", "tren" gibi kelimeler teknoloji etkisiyle dilimize girmiştir.
- 10:27Diğer Etkenler
- Yaşanan coğrafya dilin değişiminde etkilidir; Türkçede daha çok Arapça'dan etkilenirken, Azerbaycan'da yaşayanlar Rusça'dan etkilenmiştir.
- Çeviriler dili etkilemiştir; Batı kültürünün etkisiyle getirilen eserlerin çevirisiyle "gazete", "tiyatro", "mobilya", "roman" gibi kelimeler Türkçeye girmiştir.
- Siyasi yaşam da dilin değişiminde etkilidir; Cumhuriyet dönemine gelmeden önce Yeni Lisan makalesinin etkisiyle dil değişimi yaşanmıştır.
- 11:55Türkçülük Akımı ve Dil Reformu
- Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp ve Ali Canip Yöntem dergisi çıkarmış ve Türkçe'nin boyunduruğundan kurtulmayı amaçlamışlardır.
- Dil reformcuları, yerleşmiş kelimeleri Türkçeleşmiş kabul etmeyi, yerleşmemiş kelimeleri ise dilden çıkarmayı ve Arapça karşılığı olan kelimeler yerine Türkçe karşılıklarını tercih etmeyi savunmuşlardır.
- Cumhuriyet'in ilanından sonra bazı kelimelerin Türkçe karşılıkları aranmaya başlanmış, örneğin "tayyare" yerine "uçak", "muallim" yerine "öğretmen", "cevap" yerine "yanıt" gibi kelimeler kullanılmaya başlanmıştır.
- 13:44Dil Reformu Sürecindeki Önemli Adımlar
- 1928'de Latin harfleri yerine Türkçe harfleri kabul edilmiştir.
- 1932'de Türk Dili Tetkik Cemiyeti (şimdiki adıyla Türk Dil Kurumu) kurulmuş ve bu da dilin tarihi süreç içerisinde değişimini etkileyen önemli bir sebep olmuştur.