Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan tarih dersi formatındadır. Eğitimci, daha önce Hüseyin adlı bir arkadaşıyla birlikte çalıştığını ancak Hüseyin'in tayini nedeniyle videolara ara verildiğini belirtmektedir.
- Video, Cumhuriyetçilik inkılaplarının altıncı ve onuncu inkılaplarını anlatmaktadır. İlk bölümde Erkan-ı Harbiye Vekaletinin kaldırılması, Şeriye ve Evkaf Vekaletinin kaldırılması, kadınlara siyasal hakların verilmesi ve anayasaların kabulü gibi inkılaplar ele alınırken, ikinci bölümde Türkiye'nin ilk muhalefet partileri olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kapatılış hikayeleri anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın Şeyh Sait İsyanı ile bağlantısı ve Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kurucusu Fethi Okyar'ın kurduğu, eğitimde milli ve ekonomide liberal olan bu partinin gericilerin partideki rolü gerekçesiyle kapatılması gibi detaylar da paylaşılmaktadır.
- 00:02Giriş ve Erkan-ı Harbiye Vekaletinin Kaldırılması
- Konuşmacı, daha önce çektiği teknolojik videolardan sonra, öğrencilerinin yoğun talebi üzerine doğaçlama biçimde devam edeceklerini belirtiyor.
- Cumhuriyetçilik ile ilgili inkılaplar konusunda altıncı inkılap olan Erkan-ı Harbiye Vekaletinin kaldırılması anlatılıyor.
- Erkan-ı Harbiye Vekaleti, ordu bakanlığı anlamına gelir ve ordu siyasete karışmış olur; bu nedenle 3 Mart 1924'te kaldırılıp yerine Genelkurmay Başkanlığı kurulmuştur.
- 02:01Şeriye ve Evkaf Vekaletinin Kaldırılması
- Şeriye ve Evkaf Vekaletinin kaldırılması, din işleri ve vakıf işleri bakanlıklarının siyasetten uzaklaştırılması anlamına gelir.
- Şeriyenin yerine Diğer İşleri Başkanlığı, evkafın yerine Vakıflar Genel Müdürlüğü kurulmuştur.
- Bu değişikliklerle din işleri, vakıf işleri ve siyaset birbirinden ayrılmıştır.
- 02:47Kadınlara Siyasal Hakların Verilmesi
- Kadınlara siyasal hakların verilmesi, kadınlar ve erkeklerin siyasi alanda eşitlenmesi anlamına gelir.
- 1930'da kadınlara belediye başkanlığı seçimlerine girme hakkı, 1933'te muhtarlık seçimlerine girme hakkı, 1934'te milletvekili seçme seçilme hakkı verilmiştir.
- Bu haklar birçok Avrupa ülkesinden önce kadınlara tanınmıştır.
- 04:26Anayasaların Kabulü
- Türkiye'de bugüne kadar dört anayasa yapılmıştır: 1921 Anayasası, 1924 Anayasası, 1961 Anayasası ve 1982 Anayasası.
- 1921 Anayasası bir savaş anayasasıdır ve "egemenlik kayıtsız şartsız milletindir" maddesini içerir.
- 1921 Anayasası'nda yapılan temel değişiklikler 1923 yılında Cumhuriyet'in ilanıyla gerçekleşmiştir: devletin yönetim şeklinin cumhuriyet olduğu, meclis hükümetinin kaldırılıp kabine sisteminin getirildiği ve devletin başkanının cumhurbaşkanı olduğu ifade edilmiştir.
- 06:221924 Anayasası ve Değişiklikleri
- 1924 Anayasası'nın temel özelliklerinden biri güçler ayrılığının getirilmesidir.
- 1928 yılında anayasadan "devletin dini İslam'dır" cümlesi ve milletvekili yemininde yer alan "vallahi billahi" kelimeleri çıkarılmıştır.
- 1937 yılında Atatürk'ün altı ilkesi anayasaya eklenmiştir.
- 08:02Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri
- Çok partili hayata geçiş denemelerinin ilk partisi Halk Fırkası'dır; 1913 Eylül 1923'te kurulmuş, kurucu Mustafa Kemal'dir ve Türkiye'nin ilk iktidar partisidir.
- Halk Fırkası eğitimde milli olacağını ve ekonomide devletçilik ilkesini benimsemiştir.
- 1924 yılında kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, 1925 yılında hükümet tarafından kapatılmıştır; kurucuları CHP'den istifa eden milletvekilleridir ve Türkiye'nin ilk muhalefet partisidir.
- 09:43Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
- Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, iktidarın karşısındaki ikinci parti olarak karşımıza çıkmaktadır.
- Partinin programında "partimiz dini değerlere saygılıdır" cümlesi bulunmakta ve bu cümle gerici, cumhuriyet düşmanı insanların partiye katılmasını sağlamıştır.
- Parti, Şeyh Sait İsyanı'nda gericilerin rolü olduğu gerekçesiyle hükümet tarafından kapatılmış ve Türkiye'nin çok partili hayata hazır olmadığı anlaşılmıştır.
- 10:37Serbest Cumhuriyet Fırkası
- Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kurucusu Fethi Okyar'dır ve parti 1930'da kurulmuş, yaklaşık dört ay sonra kapanmıştır.
- Parti programında eğitimde milliyim ve ekonomi de liberal olduğunu savunmaktadır.
- Parti, 1930 yılında kadınlara belediye başkanlığı seçme seçilme hakkının verildiği seçimlere katılmış ve birçok belediye kazanmıştır.
- Parti kapatıldıktan kısa süre sonra çıkan İzmir Menemen'deki Kubilay olayında, asteğmen Kubilay'ın şehit edilmesi olayında kapatılan partinin üyelerinin yer aldığı görülmüştür.